შუალედი - დან - მდე
 
 


დღიური-191 - 1947 წელი


შოვის რვეული.

I. პერიოდიზაცია.
1917-1920. 1921-1925. 1926-1929. 1930-1934. 1935-1940. 1941-1945. 1946-1947. 1948-1951.

II. ნეჟინი.
უნდა დაიწეროს ახლად ლექსი: „მოგონება ნეჟინზე“.

III. აქედან პოემებია - ან მოზრდილი ლექსები:
1. აღმოსავლეთი; 2. ბანდი, იოდი, ბამბა (ბავში, ბარიკადებზე); 3. ბარიკადებზე იბრძოდა ქალი: არ არის მზად; 4. გორი; 5. იყო საქართველო; 6. იგი - ომია; 7. ინტერნაციონალი; 8. კოსმიური ორკესტრი - გადაბეჭდვინება; 9. მას გახელილი...; 10. მთებში; 11. ოკტომბრის სიმფონია - გადავაბეჭდვინებ; 12. პრესა; 13. როგორ ებრძოდნენ - გადავაბეჭდვინებ; 14. ჯონ რიდი; 15. ძირს პაციფიზმი; 16. ხალხი - ამირანი - უკანასკნელი ტაეპები; 17. მხარი - მხარს; 18. 1940 წელი; 19. ქალაქი წყალქვეშ; [20. როგორ ებრძოდნენ...]; 20. მწყემსი; 21. ასწლიანები; 22. ჭადრის ქვეშ.

IV. ლექსები და პოემები, რომლებიც ეხებიან პერიოდს 1917-1920:
დროშები ჩქარა; აღმოსავლეთი - 120; არიან დღენი - 13;  ათრობდა ხალხთა - 14; აქ საიდუმლო პატარა - 8; ბანდი, იოდი, ბამბა - 60; ბოძთან ტრამვაის - 64; ბარიკადებზე იბრძოდა ქალი - 273; გემი დალანდი - 12; გავუწოდოთ ერთმ. ხელი - 64; გამბედაობა - 56; გზებზე გავედით - 12; დაბრუნება - 16; და მეოცე საუკ. - 16; და სისინებდენ - 32; ეს ლექსი - 32; ეპოქა იშვა და... - 125; თვალებით თვალში - 33; თოვლის მხარე - 24; იდეა - 78; იგი - ომია - 620; ინტერნაციონალი - 100; იმიტომ ხდება რევ. - 40; იყო ბურუსი - 12; კოსმიური ორ. - 108; კარებთან გვიც. - 28; კოლეკტ. ხელ. ეტ. - 38; ლენინი - 32; მშვიდზე მშვიდი - 16; მას გახელილი - 40; მღვრიე ქარი - 24; მსოფლიო ჩუმად - 16; ოკტომბრის სიმფ. - 405; ოკტომბრის გემი - 56; პოეტი და ოკტომბ. - 60; პოეტი არის მებრძ. - 16; პრესა - 220; პროლოგი 100 ლექსის - 16; როგორ არ გახსოვს ბავში - 16; რევ. საქართველო; როგორ ებრძოდენ ზარებს - 56; რამდენიმე დღე - 44; რევ. მუზეუმში - 8; სიმღერის მინდა მე წამოწყება - 22; საბჭოთა ხალხის გმირული - 40; სამშობლოს წინსვლა - 24; სახელოვანი და სანაქებო - 51; საღამო-ხანად - 57; ქარი ამწევი ფარდის - 44; ყველა წითელარმიელი - 72; ჩვენ, პოეტები საქართვ. - 36; ჩემი სიმღერა - 16; ჩვენი მნათობი - 40; ჯონ-რიდი - 557; ძირს პაცი. - 155; ხალხი ამირანი - 1064.
5.004 სტრ. 56 ლექსი.
ურიცხვ დროშებით.
Заря Востока… Молодой Сталинец.. Гудок…

სია სათარგმნი ლექსების:
1. უღრმესს, ურთულესს - გვ. 101. 2. მოგონება შორეულ მხარის - გვ. 107. 3. რას იპოვი აქ, საზღვარ-გარედ - 105. 4. ფიქრები სამშობლოზე - 109. 5. ვეზუვი - 117. 6. * * * (უცვლელად, საერთო) - გვ. 119. 7. უცხოელი პოეტი - 123. 8. წარწერა ანატოლ ფრანსის სურათზე - 124. 9. უმუშევარი - 126. 10. * * * (ვერ გიხსნის გენიალობა) - 127. 11. ტირიფი.

აღმოსავლეთი - 121. 120. არიან დღენი - 37. 13. [ათასის მხედველობა (ომი ომს). 458]. ათრობდა ხალხთა მწუხარება - 8. 14. აქ საიდუმლო პატარა ქოხის - 8. ახალი გზებით - 442. 31. არწივების თავდასხმა ჰაეროპლანზე. ასწით ტექნიკა. ავტო და ურემი - 102. ბამბა, იოდი, ბანდი - 366. 60. ბოძთან ტრამვაის უცდიდა მგზავრი - 52. ბარიკადებზე იბრძოდა ქალი - 136. 273. გემი "დალანდი" (აჭ.) - 93. 12. გავუწოდოთ ერთმანეთს ხელი - 353.64. გამბედაობა - 363. 56. გორი - 24. 192. გზებზე გავედით - 28. 12. დაჰკა წერაქვი. დაბრუნება. და მეოცე საუკუნის - 16. და სისინებდენ, სისინებდენ - 405. 32. დროშები ჩქარა - 7. 14. დღევანდელი დღის თვალი და ფიქრი - 8. 80. ერთა მეგობრობაზე - 51. 68. ეს ლექსი. ეპოქა იშვა და გაიზარდა - 27. 125. ვჭექოთ - 454. 15. თვითეული პოეტი - 516. 97. თვალებით თვალში - 378. 33. თოვლის მხარე - 54. 24. თანდათან - 78. თანამედროვეობის გიგანტური ხმა - 633. 29. თავისუფლების გრძნობით - 635. 40. იტალია-აბესინიის ომი. იდეა - 578. 48. იგი - ომია - 165. 620. ინტერნაციონალი - 360. 100. იმიტომ ხდება რევოლიუცია - 31. 40. იყო ბურუსი - 43. 12. ისტორიის ბორბლების რიტმი - 50. კოლეკტივიზაცია - 801. კოსმიური ორკესტრი - 17. 108. კარებთან გვიცდის - 449. 28. კოლეკტიური ხელების ეტიუდი - 440. 38. კონსტიტუცია. ლენინი - 98. 32. ლენინისა და სტალინის გზით (2 ტ.) - 12. 64. მშვიდზე-მშვიდი - 34. 16. მას გახელილი დარჩა თვალები - 55. 40. მღვრიე ქარი - 54. 94. მთებში - 17. 100. მთაგორების ზემო - 42. 16. [მსოფლიო ჩუმად - 46]. მიდის თეთრის ჯარი - 583. 32. [„მისდევს რგოლს რგოლი“ - 100. 24]. მშვენიერი და ძლიერი ადამიანი. 18. ოკტომბრის სიმფონია - 564. 405. ოკტომბრის გემი - 50. 56. პოეტი არის მებრძოლი. პოეტი და ოკტომბერი - 561. 60. პრესა - 553. 220. პოეზიის ინტეგრალები - 35. 28. პროლოგი ასი ლექსის - 9. 18. რიონჰესით - 437. 31. როგორ ებრძოდენ ზარებს ზარები - 57. 56. როგორ არ გახსოვს ბავში - 411. 16. რამდენიმე დღე პეტროგრადში - 59. 44. რა საჭიროა სიტყვები? მჯერა! - 61. 16. რევ. საქართველო - 427. 15. რა დამშვიდებით - 25. 8. რევ. მუზეუმში - 25. 8. რევ.საქართველოს ცხოვრებიდან -455. 60. რევოლიუციის ნიაღვრები - ?. 81. სიმღერის მინდა მე წამოწყება - 23. 29. საბჭოთა ხალხის გმირული - 32. 40. სამშობლოს წინსვლა გასაკვირველი - 37. 24. სახელოვანი და სანაქებო - 47. 51. სალამი ახალგაზრდობას - 56. 36. საღამო-ხანად - 30. 57. ურიცხვ დროშებში - 36. 12. ქალაქი წყალქვეშ - 379. 94. [ქიმიურ საგნებთან - 45. 27.] ქარი ამწევი ფარდის - 44. ყველა წითელ-არმიელი - 580. 78. შრომა და მოსვენება - 39. 24. ყოველი მხრიდან - 444. 41. ჩვენ პოეტები საქართველოსი - 10. 36. ჩვენი არმია - 578. 46. ჩემი სიმღერა - 7. 16. ჩვენი მნათობი - 103. 40. ჩანგი - 51. 18. ჯონ-რიდი - 62. 557. ხალხი - ამირანი - 1. 064. ძირს პაციფიზმი - 414. 155. ჰქუხდა მრავალი - 53. 56.
სულ - 6. 213.

წერილების ყუთთან
მოყვრის გასახარელად, -
მტრების საბედისწეროთ, -
[ყველაფერი] ფიქრნი ჩვენნი გულწრფელად
[გალაკტიონს] მივსწეროთ!

მაღალ მთაზედა
მაღალ მთაზედა ავაგე სასახლე ახალთ-ახალი,
ლითონზე უფრო მაგარი, პირამიდებზე მაღალი.

ხალხისთვის სამარადისოდ ღიაა მისი კარები.
მე მის უსაზღვრო სიყვარულს და ნდობას დავემყარები!

მასში პოეტის უკვდავი დიდება დაისადგურებს,
ვერც დრო, ვერც ჟამთა სიავე, ვერც ქარი გაანადგურებს!
გალაკტიონი

*
მასში პოეტის უკვდავი დიდება დაისადგურებს
ვერც დრო, ვერც ჟამთა სიავე - იმ [სახლს] ძეგლს ვერ გაანადგურებს.

„კუხიანიძემ“ - ეს ლექსი გუნდისთვის სიმღერად გააკეთა, მშვენიერი რამაა. ქუთაისში ჩემს საღამოზე იმღერეს... 1945 წ.
მეორეჯერ ქუთაისშივე - 1947 წ.
1. კუხიანიძე - მაღალ მთაზედა ავაგე.
2. თ. მაჭავარიანი - იდიდე.
3. სოხუმში - გახსოვს შარშან, შარშან წინ.
4. კანტატა - შესრულებული ოპერაში.
5. ყველას რამე აქვს სახსოვარი.
ზოგს ჩაის ვარდი, ზოგს (შენ გეტრფი მარად).

*
„საჭიროა ქვეყნის მთელის გაერთიანებული;
სიმჭიდროვე და მშრომელის გამოსვლა აღგზნებული“.

*
მაგრამ ძალამ ყოველ წესის გარემოცვა გაგლიჯა,
შესდგა. შემდეგ ჟან-ჟორესის ცხედარს გადააბიჯა.

და მსოფლიო მიაშურა გაშმაგებით ნაწყევლით.
გადაფარა დედამიწა მსხვერპლით აურაცხელით.

ეხლაც, ყოვლის შემმუსვრელი, იგი საშინელება,
სდგას იქავე, საზიზღარი და რისხვით იწყევლება.

ჩვენ დავხვდებით. ჩვენი ძალა საზღვრებს მაგრად ჩაჰკეტავს,
როგორც კი ჩვენს ჰორიზონტზე გამოჩენას გაბედავს.

მე დავფიქრდი მომავალზე (ჩადგა ქარი ძლიერი).
ჩვენ იგი გვაქვს. ჩვენ აწმყო გვაქვს იმ მომავლისმიერი.

ქარი ჩადგა, ღრუბელთ გროვა - მაღლა-მაღლა მიჰქანდა
და ლივლივით ლაჟვარდოვან ცაზე მიმოიფანტა.

მე ძველ არეს დავუბრუნდი, მთებში მზე ჩადიოდა,
აფეთქების ფერადებით დასავლეთი ღვივოდა.

ჩადიოდა და იმისი მეწამული ნათელით
იდგა თეთრი მარმარილო შუქთა კორიანტელით.

იგი, განსახიერება სიმტკიცის, ძლიერების,
მშვენიერი მომავალის რწმენის, გულდაჯერების,

როცა სული მაღალია, როცა გული - ჟინია,
როს მშვიდათ ხარ და მომავლის გჯერა, არ გეშინია!
1940 წ.
გადავსწერე შოვში. 1947.
28 укр.

*
არჩილი, დათიკო.
ბუბელი მწყესის.

[წელს] ამ ზაფხულზე ბუბასკენ მიმავალ გზაზე, მთაზე რომ ავედი, იქ მწყესებმა წამიკითხეს გაზეთი, რომელშიდაც ეწერა, რომ ჩეხოსლოვაკიის მწერლები მოკლე ხანში გამოსცემენ ქართველი მწერლების ანტოლოგიას, რომლის საერთო სახელი იქნება - „დროშები ჩქარა“. [საინტერესოა ეს რაჭველები: მიკვირს და გამკვირვებია: აქ შეხვდებით ამერიკაში, საფრანგეთში, ინგლისში ნამყოფ რაჭველებს და სად არ ნამყოფი რაჭველი ბოლოს მაინც უეჭველად სამშობლოში ბრუნდება]. ბუბას მთაზე რომ ავედი...
ასეთი ამბავი იწვევდა ჩემში [ერთს მოგონებას]. ეს მცირე მოგონებაც.

* * *
მე ხომ მოვალე ვარ, ანგარიში წარვუდგინო ჩემს მშობლიურ ქალაქს. ო, ეს მთელი ისტორიაა! [მაგრამ მოკლედ ვიტყვი:] ლექსით „დროშები ჩქარა“ დაიწყო სრულიად ახალი პერიოდი [ჩემი ლიტერატურული შემოქმედებისა]. [შეიძლება] ჩემთვის, ისე მთელი ქართველი...

თუნდაც ჩვენი დღევანდელი შეხვედრა.

ს. ბუბა. 1947 წ.
ოცდაათი წელი ლექსისა „დროშები, ჩქარა!“
[1. 1917 წ. იანვარში] ეს მოხდა 1917 წელში: მოსკოვიდან ქუთაისში ახლად დაბრუნებულს მე შემატყობინეს, რომ ქუთაისის გენერალ-გუბერნატორის მიერ განკარგულება იყო გაცემული ჩემი დაპატიმრების შესახებ. ეს განკარგულება მიეცა - ქუთაისის პოლიციას, აგრეთვე ჟანდარმერიას - სისრულეში მოსაყვანად, რის შესახებაც მე ჩუმად [შემატყობინა] მაცნობა - გუბერნატორის მდივანმა - გვარად დადიანმა, მან [აგრეთვე] მიჩვენა ასლი ამ განკარგულებისა და მირჩია, როგორც [კარგმა] ჩემს მხარეზე მყოფმა ქართველმა, [დამეტოვებია იმერეთი] მიმეღო [თავდასაცავად] რაიმე ზომები. მე, რა თქმა უნდა, მაშინვე [გადავედი] [ვიწყე] არა-ლეგალურ [ცხოვრება ვარჩიე] ცხოვრებაზე გადასვლა დავიწყე. ვცხოვრობდი ხან ერთ, ხან მეორე ამხანაგთან ქალაქის განაპირას [უბნებში]; სახლიდან არც დილით, არც ღამით არ გამოვდიოდი: [ასე მე ვცხოვრობდი ხან პოეტ ბეგლარ ახოსპირელთან (კარგი მეგობრები ვიყავით მე და ბეგლარი)]. კიდევ კარგი, რომ გამტანი მეგობრები [ბევრი] საკმარისად მყავდა. ამ მდგომარეობაში [ვსწერდი] შევუდექი წიგნს „ქართული ორნამენტი“-ს შესახებ: საქმე იმაში იყო, რომ ძალიან გამიტაცა ქართული ორნამენტის იშვიათობამ, ბავშობიდანვე მიტაცებდა იგი. ორნამენტში მე ვგრძნობდი და ვხედავდი ქართველი ერის, მისი ხელოვნების, მისი ადამიანების მთლიან, აუღებელად დიადს ბუნებას, კიდევ ის გარემოება, რომ ორნამენტის თემატიკა, ახალი იქნება [ჩვენში სრულად დაუმუშავებელი იყო]. ვწერდი დღითა და ღამით, ძალიან გულმოდგინეთ, [გატაცებით.] [მაგრამ ამ ჩემთვის საყვარელი წიგნის... გადამადებინა ერთმა გარემოებამ].
[ერთხელ საღამოთი ჩემთან შემოვიდა დიასახლისი, მან მითხრა, რომ ამდენი მუშაობა არა ნა] წიგნმა ისე გამიტაცა, რომ სულ დამავიწყა - გუბერნატორი, მისი განკარგულება, ჩემი არალეგალური მდგომარეობა. [ერთხელ საღამოთი ჩემთან შემოვდა დიასახლისი. მირჩია: „მგოსანო“...]

პოეტს ბეგლარ ახოსპირელს [დავავლე] ვთხოვე, ჩამოეტანა ზევიდან ჩემთვის ძველი ჩვენი ტაძრის ნანგრევიდან რაიმე ორნამენტი. მან [დავალება] თხოვნა შეასრულა: მომიტანა დროთა სვლისაგან ხავსმოდებული ორნამენტი, რომელიც ყურძნის მტევანს გამოსახავდა. დავიდე მაგიდაზე და შევუდექი წიგნის წერას: ვწერდი.
მაგრამ ამ ჩემთვის საყვარელი წიგნის დამთავრება მთელი ოცი წლით შემაწყვეტინა [უეცარმა] ამბავმა.
აი, როგორ მოხდა ეს:
ერთს საღამოს ჩემთან შემოვიდა ჩემი დიასახლისი, [ძველი] დარბაისელი მანდილოსანი... როდესაც ჩემს მაგიდაზე ქვის ორნამენტი დაინახა - სთქვა მან: „მგოსანო, [ეს] ამდენი წერა რა ამბავია? [რასა ჰგევხარ, გახდით; ძალიან გახდით, ხომ] ცოტა უნდა შეისვენოთ, გარწმუნებთ, ჩვენი ორნამენტი ისეთი თვისებისაა, რომ არსად გაქცევა[ს] არ [აპირებს] შეუძლია: მერანი ხომ არ არის, ქვა არის, მართალია, ძვირფასი ქვა...“
თავი გაიქნია, გამიღიმა და სთქვა: „ეს რა ამბავია, მგოსანო, თქვენ ისეთი იმერელი [კი ხართ] ბრძანდებით, რომ ქვა კი არა, მერანიც ვერსად [გაგისწრებთ], გაგექცევათ, [ეჰ, ასეთები ხართ პოეტები...] ძალიანაც რომ მოინდომოსო“.

იქნება მკითხველმა სთქვას: „მერე, რა იქნა ორნამენტი?“ მას მერე ამდენმა ხანმა გაიარა: ბევრი რამ დავკარგე და ის ქვა, ის ორნამენტი კი, ეხლაც [წინ მიდევს] ჩემს სამუშაო მაგიდაზე მიდევს ტფილისში; [რაღაც ენერგიას მმატებს]. იქ ეხლა დიდი სიცხეებია.

ნაბადი მოვიხურე და სახეზე ჩაბალახი ჩამოვიფარე. პირველად დიდი ხნის შემდეგ ქალაქში გამოვედი. საღამო ხანი იყო. ქუჩებზე არავინა სჩანდა. მე მაინც [აქეთ-იქით ვიყურებოდი] ძალიან ფრთხილად მივდიოდი, რომ არავის ვეცვნე. ქალაქის თეატრს ძალიან შორიდან მოვუარე, თვით თეატრიდან კი რაღაც არაჩვეულებრივი...

- რა, რა მოხდა? - [ვეკითხებოდი კამერდინერს] - ვკითხულობ ფოიეში.
- რევოლიუცია, მგოსანო! - იყო პასუხი.
- რას, რას ამბობ... გაიმეორე!
- [რევოლიუცია, მგოსანო] ეს-ეს არის აცხადებენ, - იყო განმეორებითი პასუხი. [გავეშურე დარბაზისაკენ] აღელვება ვიგრძენი.
- რევოლიუცია! მერე [სადაა დროშები?]...
[- ეს-ეს არის გაიგო ხალხმა, - იყო პასუხი].
- რისთვის არა სჩანს დროშები? - გავეშურე დარბაზისაკენ.

შევედი თუ არა თეატრის დარბაზში, აღელვებულმა აუდიტორიამ იმ წამშივე შემამჩნია, და ძახილით: „გაუმარჯოს რევოლიუციას“ - გარს შემომეხვია. [აუდიტორია] [გაისმა მქუხარე ტაშისცემა], გაფიქრებაც ვერ მოვასწარი, [ხელთ აყვანილი] თვალის დახამხამებისთანავე მე, ობიექტი, უცებ ხელით ამიყვანეს, ისმოდა მქუხარე ტაშისცემა და ძახილი: „გაუმარჯოს რევოლჲუციას! სადაა დროშები? „დროშები ჩქარა!“ [ეს იყო დაუვიწყარი მომენტი]: ასე, რამდენჯერმე შემომატარეს თეატრი. [მაინც სად დავსწერე ლექსი „იყო ამდენი ყვავილები?“] [და მე იმ წამშივე დავსწერე ლექსი „დროშები ჩქარა“]. [დაბრუნებისას, კიდევ] ამ მომენტით დაიწერა ლექსი „დროშები ჩქარა“.
„გათენდა, ცეცხლის მზე აენთო, აცურდა -
        დროშები ჩქარა!
თავისუფლება სულს ისე მოსწყურდა -
ვით დაჭრილ ირმების გუნდს წყარო ანკარა,
        დროშები ჩქარა,
დიდება, ხალხისთვის წამებულ რაინდებს,
ვინც თავი გასწირა, ვინც სისხლი დაჰღვარა,
მათ ხსოვნას სანთლებად ქვეყანა აინთებს,
        დროშები ჩქარა!
დიდება, ვინც კიდევ გვაბრძოლებს იმედით,
ვინც მედგრად დახვდება მტრის რისხვა-მუქარას,
გათენდა, შეერთდით, შეერთდით, შეერთდით.
        დროშები ჩქარა!“

მეორე დღეს მე ამ ლექსს ვკითხულობდი საჯარო გამოსვლებზე;

1. ეხლა თვით გუბერნატორი ბრძანდებოდა ჩემს წინანდელ მდგომარეობაში: იმალებოდა რევოლიუციისაგან.

ცნობილია, რომ იმ დროს ქუთაისი ცენტრი იყო ქართული ლიტერატურული მოძრაობის, მრავალი შეჯახებებისა და ახალ გზათა ძიების.
მახსოვს, როდესაც ლექსის კითხვის დროს უკანასკნელ სტრიქონებს მე განსაკუთრებით ვუსვამდი ხაზს: „დიდება, ვინც კიდევ გვაბრძოლებს იმედით, ვინც მედგრად დახვდება მტრის რისხვა-მუქარას“.
- მართალი ხარ, - მეუბნებოდენ ქართველი მწერლები [იმ დროს ხომ ქუთაისი ცენტრი იყო ქართული ლიტერატურული მოძრაობის].
- რევოლიუცია [მხოლოდ] დაიწყო [ - ამბობდა ერთი].
- იქნება კიდევ ბრძოლები [- უმატებდა მეორე].
- არსებობს მტერი - ეს ცხადია..
- არ უნდა ვიყოთ დამშვიდებით, ვინაიდან არსებობს კიდევ მისი რისხვა-მუქარა!
- მტერს მტრულად დახვდომა უნდა!
- ჩვენ უნდა [ვიდგეთ] ვიბრძოლოთ მედგრად, იმედიანად [ - გაისმა].
[- „დიდება, ვინც კიდევ გვაბრძოლებს იმედით!“
- „ვინც მედგრად დახვდება, მტრის რისხვა-მუქარას“.]
[ეს სიტყვები მესმოდა, როდესაც:]
[და მეორე ლექსშიაც, მეფის ტახტის დაცემის გამო დაწერილს, მე ასე ვამთავრებდი:
„ტახტი დაეცა, და ქაოსზე
იმედათ დგება,
თანასწორობა, რესპუბლიკა,
თავისუფლება“.
1917 წ.]

[1. „ტახტი დაეცა“, „რა საჭიროა სიტყვები, მჯერა“].
[ო, ეს მთელი ისტორიაა].
[ასეთი იყო] ისინი [იზიარებდენ] ამაგრებდენ მაშინ ჩემს ლიტერატურულ პოზიციას [დაწყებული 1917 წ.] რევოლჲუციის პირველი დღიდან (როდის მოხდა თებერვლის რევოლიუცია?). არა მარტო ჩემი, ბევრი მაშინდელი მწერლებისა, და [ჩვენთვის] იგი სავსებით ემთხვევა... ჩემთვის მაშინ ჯერ კიდევ უცნობი იყო დიდი ლენინის მიმართვა პეტროგრადის მუშებისა და გლეხებისადმი, რომელიც ისტორიაში შესულია დატით...

1917 წელი ჩემთვის არის პირველად - ქუთაისი, შემდეგ თბილისი, მერე მოსკოვი, სულ ბოლოს პეტროგრადი, სადაც 1917 ვინახულე ამხ. სტალინი, და გადავეცი მას ქართველი მწერლების მხურვალე სალამი. [ამაზე შემდეგ, ჩემო ძვირფასო მკითხველო..  ო, ეს მთელი ისტორიაა].

ჩვენი კურორტის თავაზიანმა დირეკტორმა - ჩამოსვლისთანავე შემომთავაზა ბინა - აქ, მთავრობის ვილლაში, [იქვე, მახლობლად, ტყეში, ნიკორწმინდელმა] რისთვისაც მას პირადათ უღრმეს მადლობას მოვახსენებ. [მისივე განკარგულებით, იქვე...]

ამ მაგიდაზე, რომელიც მუხის ძირს, ტყეში გამიკეთა ნიკორწმინდელმა დურგალმა, დავამთავრე წიგნი „ქართული ორნამენტი“, დაწყებული 1917 წ. წიგნში შედის შემდეგი ლექსები...
ამავე მაგიდაზე, ამხანაგებო, დავამზადე წიგნი სათაურით „დროშები ჩქარა“; ამ წიგნში შევა მასალები...

[მისივე განკარგულებით იქვე, მოხუცმა ნიკორწმინდელმა დურგალმა, ნიკოლოზ ვაჩაძემ დიდი გულმოდგინებით გაკეთებული მაგიდა დამიდგა ტყეში - მუხების ქვეშ - გაჰკაფა რა ტყე - გაიყვანა რა ბილიკი ვილლიდან ვიდრე ჩემს მაგიდამდე [შესანიშნავი ხეივანი]. ამგვარად, ჩემს განკარგულებაში იყო [მშვენიერი] ახალთახალი ხეივანი, [სადაც ვმუშაობდი] მეტად მყუდრო და მშვენიერი]. ეს შესანიშნავი დურგალი, აკეთებდა რა ჩემს მაგიდას, მომიყვა ცნობას ნიკორწმინდის ჩუქურთმების შესახებ, და მე დავპირდი მას, რომ დავსწერდი ლექსს ნიკორწმინდაზე. როგორც ვიცით, ეს ტაძარი აგებული XI საუკუნეში, ე. ი. იმავე საუკუნეში, როდესაც აშენდა ალავერდის დიდი ტაძარი კახეთში, ღვთისმშობლის ტაძარი ქუთაისში, მცხეთის ტაძარი (ეს და სხვ. (ისტორია) მე მან მიამბო, თუმცა მეც კარგად ვიცოდი).

ჩემს აქ ყოფნაში ერთი თვის განმავლობაში ჩემთვის ორს შესანიშნავ შემთხვევას ჰქონდა ადგილი; [ორივე მომენტზე მინდა შევჩერდე].
პირველი იყო ეს:
მეორე ეს:
მაშასადამე, პირველი ეხება - ქართველი მწერლის, ამ შემთხვევაში ჩემს დამოკიდებულებას ოკტომბრის დიდი რევოლიუციისადმი.
მეორე ეს:
მეორე ეხება ქართულ ორნამენტს, ჩუქურთმას, და საერთოდ წარსულს, მის ადგილს საქართველოს კულტურის ისტორიაში.
მესამე ეს:
სხვათა შორის, მინდა გიამბოთ, როგორ აღმოაჩინა აკაკიმ ჩემში რაჭველი. ეს საინტერესო ამბავია.
ჩემზე ადრე აქ ბრძანდებოდა დიდი აკაკი, რომელმაც [ხშირად უამბნია ჩემთვის] ერთხელ საუბარში მიბრძანა, „თქვენ ხომ რაჭველი არა ხართო“ (ეს იყო ერთი დიდი სალიტერატურო საღამოს ჩატარების შემდეგ). - არა მეთქი, ბატონო აკაკი. - იმიტომაო, [გკითხეო] - მიბრძანა, - სცენაზე ლექსს რომ ჰკითხულობდით, თითქო [სიტყვებს] მღეროდითო, თქვენი კითხვა ძირითადათ ქართულიაო და რაჭაშიც სწორად ასე გაბმით ლაპარაკობენ, თითქო მღერიანო. ამ საუბარმა [ჩემთვის გადასწყვიტა] ჩემს წინ დასვა ერთი კიდევ საკითხი: ქართული კითხვის, დეკლამაციის საკითხი: [და ჩემი აქ ყოფნის ერთი მიზანთაგანი სწორედ ეს იყო] და მართლაც: რაჭული საუბრის გულდასმით შესწავლა, მისი ლიტერატურული მიზნებისთვის გამოსაყენებლად. მაგრამ ეს სხვათა შორის. მე ვთქვი, ჩემზე ადრე აქ ბრძანდებოდა დიდი აკაკი, მაგრამ მაშინ მას არ შეეძლო ენახა ის, [რაც მე ვნახე] რასაც ჩვენ დღეს ვხედავთ, ვთქვათ ელექტრო-სადგური ჩვენს ბუბაზე. ეს. ჩვენ ვიცით...
მეოთხე ეს...

„რევოლიუცია მოახდინა პროლეტარიატმა, მან გამოიჩინა გმირობა, იგი ღვრიდა სისხლს, მან გაიყოლია თან მშრომელი და უღარიბესი მოსახლეობის უფართოესი მასები“, - სწერდა ლენინი იმავე დღეებში (ლენინი. ტ. XX - გვ. 23-24).
„რუსეთის პროლეტარიატის სამი წლის 1905-1907 წლების უდიდესი კლასობრივი ბრძოლებისა და რევოლიუციური ენერგიის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა - მეორე რევოლიუციის მოხდენა ესოდენ სწრაფად, - მისი დაწყებითი ეტაპის დამთავრების თვალსაზრისით, - რამდენიმე დღეში“, - აღნიშნავდა ლენინი (იქვე, გვ.13).

სხვები? ხომ მიდიან ეხლა ამ გზით?

*
ენა, ანბანი - ჩუქურთმა და არქიტექტურა.
ლინგვისტიკის მეცნიერებაში [არც ისე დიდი] ეხლახან (1938) დასმულია საკითხი, საერთოდ კავკასიური ენების [კერძოდ] ინდო-ევროპულ ენებზე გავლენის შესახებ, კერძოდ ქართული ენის ბერძნულ ენაზე გავლენის შესახებ. ეს საკითხი წამოყენებულია ცნობილი ლინგვისტის ვან-გინნეკენის მიერ, რომელიც ერთი - 1912 წელს, ფრაკიის სოფელ ეზეროვოში ნაპოვნ წარწერის ლინგვისტიკური ანალიზის საფუძველზე (წარწერა მიკუთვნებულია V საუკუნეს ჩვენს ერამდე) მივიდა დასკვნამდე, რომ ძველ-ბერძნულ ენის სუბსტრატად [არის] გვევლინება ქართული ენა.
ამის შესახებ მოხსენება თემაზე „სუბსტრატი ძველი ბერძნული, და ბალკანური ენებისა“ - ვან-გინნეკენის მიერ წარედგინა ლინგვისტების IV ინტერნაციონალურ კონგრესს 1936 წ. შედეგები ამ ანალიზის ავტორმა საფუძვლად დაუდო - თავის წიგნს კავკასიურ ენათა შედარებითი შესწავლისათვის. [ამ მასალებზე] ეს მასალები აკადემიკოსმა გიორგი ახვლედიანმა - გადასცა აკად. შალვა ნუცუბიძეს. იხილე შ. ნუცუბიძის შესანიშნავი გამოკვლევა ამირანზე, რომლითაც მტკიცდება...

ანბანი „ჲ“
1. ეს ანბანი სრულიად უკანონოდ იქნა განდევნილი ილია ჭავჭავაძის მიერ - სხვა ზოგიერთ ანბანებთან ერთად (რა და რა ანბანები იყვენ).
2. მიუხედავად იმისა, რომ იგი ილიას დროსაც დიდ საჭიროებას წარმოადგენდა.
3. ანბანი აღდგენილ იქნა მხოლოდ ჩვენს ეპოქაში. ერთი დიდი წიგნიც გამოვიდა 1925 წ. „რევოლჲუციის პოეტები“.
4. მაგრამ საინტერესოა, რა მოსაზრებით განდევნა ილიამ ეს ანბანი? (როდის, რანაირად, რომელ გაზეთში ან ჟურნალში, ვისთან კამათის დროს).
5. სად შეაფარა თავი განდევნილმა ანბანმა? (მხოლოდ ძველი წიგნების გადაბეჭდვისას, ან ისტორიული თარიღების აღსანიშნავად „ჲ“ - წელთა აღრიცხვისთვის ნიშნავს...
6. ხანდახან ეხლაც იჩენს თავს. მაგალითად: ვლ. ტატიშვილის წერილში „ქართველები მოსკოვში“ („ლიტერატურა და ხელოვნება“, №29(174), 26 ივლისი, 1947 წ.) სწერია: „მაგრამ იმ საღამოს, ვსესვიატსკოეში, პეტრესთან საუბრის [დროს] საღამოს, დარეჯანი არ იყო მხოლოდ პეტრეს კეთილი, ახლობელი ადამიანი, მხოლოდ არჩილ მეფის ქალიშვილი და გენერალ ფელდ-[ცერრერის] ცეიხმეისტერის ალექსანდრეს დაჲ".
7. დააკვირდით აქ მოყვანილობას ანბანისას, [იმ] ზედვე ეტყობა, რომ თავს მკვიდრად არა გრძნობს, ის შეწეულია ზევით, სადღაც, გალიორკაზეა, იგი განირჩევა ამით სხვა ანბანებისაგან მაშინ, როდესაც არ უნდა განირჩეოდეს, თანაბარი უნდა იყოს სხვა ანბანებისა... ეს გვირგვინის მსგავსი ანბანი, უძველესი, წამოსული 26 საუკუნისაგან - ხუცური ანბანიდან ղ.
8. აი, სიტყვა, მაგალითად „პოლიტიკური და მეცნიერული ცოდნის პროპაგანდა და მწერლობა“-ში (მეთაური წერილი), „ლიტ. და ხელ.“-ის იმავე ნომერში, სადაც ანბანი „ჲ“ უაღრესად საჭიროა, გამოთქმისათვის: „პოპულარული (3-ჯერ ფრანგ. - Populaer, ლათინური - Populaur, რუსული - Популяр.).
9. ქართლელები ყოველ არსებითი სიტყვის დასასრულს გამოთქმის დროს ხმარობენ ამ ბგერას. ისინი გამოსთქვამენ: მამაჲ, დედაჲ, ჩვენებიანთ ნიკაჲ, ჩვენებიანთ სანდრუაჲ; ასევე სვანი (იხ. "სვანური პოეზია)", აფხაზი (იხ. აფხაზური ლიტერატურა), ფშაველი (ფშაური პოეზია, აგრ. ვაჟა-ფშაველა), მოხევე (იხ. ალ. ყაზბეგი, ილ. ჭავჭავაძე), იმერი (იხ. ნ. ლორთქიფანიძე, დ. კლდიაშვილი), გურული (იხ. ნინოშვილი, ლალიონი, გუგუნავა), მეგრელი (ჭალადიდელი, გრ. დადიანი) და სხვ. რაჭველები, კახელები, მესხნი და აჭარლები. ჲ - მათი საუბრის მარადი თანამგზავრია.
„განქრენ  ძვირფასნი ანბანები: ჩუენი ქვეყანა,
მშვენი, თვინიერ, ჰოჲ, ზღუათა და ჴმელთა ზედა".

*
„საქართველოს ისტორიაში“ 36 გვ. არის „ვანის მიდამოები“ სათაურით „ურარტუ“.

გათხრები ვანში
აკადემიის 45-50 წწ. გეგმაში არის ნახსენები ვანი, სადაც უნდა იწარმოოს გათხრებმა: „Полевые работы будут вестись как там, где они велись в прежние годы (Мцхета и др.), так и в тех местах, которые попали в поле зрения института (инст. истории им. Джавах.) в результате указаний литературных источников, планомерных раскопок или интересных случайных находок (Вани, Горийская крепость, Шорапан и др.). В ряде случаев полевые работы будут ограничиваться разведками“ (План академии, 1946 г.). დავუკავშირდეთ ნიორაძეს.

ძველი კოლხიდა
როგორია მისი საზღვრები? შედის თუ არა იმერეთი და რომელი ნაწილი? „Из литературных работ по этой проблеме, имеющих быть изданными в четвертой пятилетке следует назвать… монографические исследования… по …древним поселениям Колхиды (План Академии). დავუკავშირდეთ გ. ნიორაძეს.

*
I
[და შვენებით - დიდებით და]
აღმართული ლაჟვარდით და -
[მარად] შუქით უკვდავ-ყოფილით
[აღიმართა კლდოვანი მთა]
[მძლავრი] მოსჩანს შოდა-კედელას მთა -
[დიდი შოთას] რუსთაველის პროფილით.

II
[დროთა რონინს ქედს არ უხრის:]
ცეცხლთან ფიქრი - შორით უხრის:
[ცეცხლი ფიქრიანია]
[ისიც კი მზიანია.]
იგრიხება ალი ბუხრის,
ცეცხლი - ფიქრიანია.
[და იმ ალში მეც, თქვენც]
და, ფიქრებო, მის ზიარი
[სიხარულით] თქვენც იმგვარად [ვ]ენთებით
სიცოცხლის ხის, ნათელ მთვარის,
და მზის ორნამენტებით...

III
მსურს შევაღო [ფაცხის] სახლის კარი -
და უეცრად [შევდექი] დავდეგი,
[წინ დამიხვდა ნაბდიანი
ორნამენტი შემდეგი.]
ო, ეს კარი კი არ არი[ს],
[გზაა - წინააღმდეგი] ცისკრისაა დამდეგი.

თითქო [კაცი], ნაბდიანი მეგრი,
ორნამენტად [ჩამდგარა] ეგება -
- მობრძანდითო - [მეუბნება] [მესმის ეხლა] [მისი] ეგრე
მესმის - შემოგებება.

და იღება - ხმებიანი,
[ძველის] ჰანგით თანამოგვარე -
კარი - ჩუქურთმებიანი,
კარი - სტუმართ-მოყვარე.

(ვარადა) (ნოტებზე) (ჩუქურთმებით).
სიმებია.

I. შოდა
[აღმართული] შემოსილი ლაჟვარდით - და
შუქით უკვდავ-ყოფილით
სდგება შოდა-კედელას მთა
რუსთაველის პროფილით.

II. ბუხრისთავი თრიალეთიდან
ცეცხლთან ფიქრი - შორით უხრის:
ცეცხლი - ფიქრიანია -
იგრიხება ალი ბუხრის,
ისიც - [ვინც] ნელ-ფრთიანია.
ნაკვერცხლებო, თქვენც ზიარის
მოგონებით ენთებით -
სიცოცხლის ხის, ნათელ მთვარის,
და მზის ორნამენტებით.
თქვენ დაგცქერისთ მოსახება,
ვაზის ნელი [მტევნე] სირმების,
და შემდგარი დაჯახება
ჯიხვების და ირმების.

*
ველთა ნამით სხურება,
ბუბა გაცხარებულია,
ბუბა მიეშურება.

ლეჩხუმი
 „ხოლო ლეჩხუმი ეწოდა ხომლის კლდის გამო: ესე არს ლეჩ ხუმი“ (ვახუშტი).
„ლეჩხუმი ფრიად კალმახიანი ადგილია და მისი სახელი ნიშნავს სათევზოს“ (მ. ჯანაშვილი, 263 გვ.).
1. ლეჩხუმში არის ციხე ორბეთისა.
2. ცაგერი. აქა ხართ ცაგერიდან და სხვ.
რაჭა. ამბროლაური. ნიკორწმინდა. გლოლა. ბარაკონი. შქერი. ონი. [კუდარო (ოსეთშია)] უწერიდან. ღებიდან.

„ქალნი მშვენიერნი, მქცევნი ეგრეთნივე, რბილნი“.
„კაცნი ტანოვანნი, მხნენი, ბრძოლასა შემმართებელნი“.

*
ამბროლაურით, ნიკორწმინდით და ბარაკონით -
ისე ვით გლოლა-უწერიდან, შქმერით, ღებიდან.

*
იყო ჩვენში და ეხლაც არის ორი სხვადასხვა, არაერთნაირად ხმის გამომცემი, ინსტრუმენტი. ერთია, მაგალითად, [ჩონგური] სტვირი, მეორეა, ნაღარა, ბუკი - [ყრილობის მოწვევა ძველად ბუკით, ძველად, სვანეთში. ორივე სხვადასხვა, არაერთნაირი ხმის გამომცემია]. ჩონგურზე, მაგალითად, იმღერება „იავნანა“ - ბუკით კი დადგებოდა ძველად სვანი მთაზე და ყრილობას იწვევდა.

*
 [აქ უნდა განვაცხადო, რომ] მე ადრევე მხურვალე მიმდევარი ვიყავი რევოლიუციური იდეების, ჩემს შეგნებაში კი 1917 წ. იყო ერთი [უდიდესი საფეხურთაგანი] საფეხურიდან მეორე, უფრო მაღალ საფეხურზე ასვლა. მე ხელახლა ვიგრძენი, რომ ლექსი „დროშები ჩქარა“ სარგებლობდა მასსის მხურვალე გამოხმაურებით იმის გამო, რომ იგი [უპასუხებდა] გამოსახავდა [მასსის] ხალხის მოთხოვნილებას, ეს იყო მიხვედრა მასსის მაშინდელი სულიერი განწყობილების. ერთხელ კიდევ ნათელი გახდა, რომ რა საგანსაც არ უნდა ეხებოდეს, პოეზია არასდროს არ არის პოეზია, თუ მას თან არ ახლავს გალწრფელი უმაღლესი პათოსი, თუ იგი არ ემსახურება სახალხო ინტერესებს. ხელოვნება, რა თქმა უნდა, უპირველესად უნდა იყოს ხელოვნება, არა [თავის] მხოლოდ და მხოლოდ საკუთარ სფეროში [თანდათანობითი და ლოგიკური]...

*
„ყოველი შემდგომი ტემა უახლოვდება შემდგომ ტემას და ეს პროცესი ხდება თანდათანობით და ლოღიკურად“. ასეთ ასპეკტში ვხედავ მე ჩვენი უძველესი წარსული კულტურის ნამოქმ. (ამ შემთხვევაში ქართულ ორნამენტს) უახლოეს წარსულს (ამ შემთხვევაში „დროშებს“) და თანამედროვეობას თუნდაც „ელეკტროსადგური ბუბაზე“.

*
როგორ არაა ჩვენთვის ძვირფასი მე-10 და მე-17 საუკუნის ჩვენი ხელოვნება, მაშინდელი ხუროთმოძღვრება, შენობის დიდებული გარეგანი სამკაული, განსაკუთრებით ჩუქურთმა (ორნამენტი), უდიდესი ძეგლები მაშინდელი ქართული ხუროთმოძღვრების: ალავერდის ტაძარი (კახეთში), ბაგრატ III ტაძარი ქუთაისში, სვეტიცხოველი მცხეთაში, სამთავისი, ბედია, სამთავრო, ნიკორწმინდა.
„ქუთაისის, სამთავისის, ნიკორწმინდისა და რიგი სხვა ტაძრები შემკობილია საუცხოო ჩუქურთმით, ქვაზე ჭრის ახალი, რელიეფური წესით, რომელიც სინათლისა და ჩრდილის მკვეთრი შეპირისპირებისათვისაა ნავარაუდევი. ორნამენტი სულ უფრო და უფრო მდიდრული ხდება და კედლების სულ უფრო და უფრო დიდ ნაწილს ჰფარავს ხოლმე“ („საქართველოს ისტორია“).

* * *
გზები გაუვალი
და გზები გავლილი,
გულის ტკივილით მაქვს
ყველა შესწავლილი.

*
„ვაჟკაცსა გული რკინისა - აბჯარი გინდა ხისაო“.
ჩვენი მწერლობა ზოგს უპატრონო ეკლესია ჰგონია.

დ. ლიხელი - ჩიკორა
„აგერ სადღაცა ბურდში შემძვრალი
გამოგიხტება ვიღაც ჩიკორა“.
არა მკითხე მიამბე...

*
ზღაპარი ასე იწყება:
იყო და არა-იყო-რა,
სადღაცა ბურდში შემძვრალი
გამოხტა ვიღაც ჩიკორა...
ეს არამკითხე მიამბე...

*
ონელი ებრაელი შოფერი.
ონელმა ებრაელმა შოფერმა ჩვენს ვილლაში [თავის] ავტოთი მოიყვანა მიწგანი. უკანასკნელის ოჯახობამ შოფერს ჩაუგზავნა პური და პამიდორი. შოფერმა კატეგორიული უარი განაცხადა საუზმის მიღებაზე.
- ისინი ჩვენს გაგზავნილს შემწვარ ქათამსაც არ იღებენ. „უსათუოდ ხახამმა უნდა დაჰკლასო“.
ასეა, [არაგზით] თავის რჯულსა და ადათებს [არ ღა] ინახავენ ეხლაც.
„ჰკვდება საწყალი შოფერი შიმშილითო“, - წყენით სთქვა დიასახლისმა.

თოვლი შოვში.
2 აგვისტოს ღამით შოვში მოვიდა თოვლი.

გოგუნები.
პატარა რაჭველი ზაური ხშირად ამბობს: გოგუნები დამხვდნენ, გოგუნები მეჩხუბებიან, გოგუნებს ერთი ისეთი მივადე, რომ...

[უზრდელი] მეზობელი?!
ჩვენს მეზობელს მიწგანს ძალით შეეჭრა ბინაში ვიღაც უზრდელი ექიმი ქალი შვილით თუ ვიღაცაით. ეს „ვიღაცა" აივანზე წვება და დღით თავის საწოლს ჩემს კარებთან დგამს. დღეს მას დილით ზრდილობიანი სალამი მივეცი და მან არ მიპასუხა. ბათუმიდან არიან. ყურადღების ღირსნი არ არიან.

როდესაც ამ არემარეს, ამ მიდამოებს ათვალიერებ...

ზნენი ქართველთანი.
სამამულო ომი.
ატყდა დიდი სამამულო ომი, ქართველებმა [აქ] გამოიჩინეს:
„ზნენი ქართველთა აქვნდათ: პირ-მტკიცობა, მტერთა ზედა ერთობა, თავისუფლებისათჳს მხნედ ბრძოლა, მაგრად დგომა მისთვის; ციხე-სიმაგრეთა და ქალაქთა შენება, მაგრება ქვეყანისა“ (ვახუშტი, „ს. გ.“).

აკად. საზოგად. მეცნ. განყ.
„საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის საზოგადოებრივ მეცნიერებათა განყოფილების წინაშე სდგას ამოცანა, განაგრძოს, გააფართოვოს და გააღრმავოს შესწავლა საქართველოს ეროვნული კულტურისა... (და საკითხების, რომელნიც დაკავშირებულნი არიან ამ კულტურის სხვა ქვეყანათა და ხალხთა ურთიერთდამოკიდებულებით“ (იხ. საქართველოს სსრ. მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო-საგამოკვლევო გეგმა 1946-50 წწ., გვ.5).

მონუმენტ. არქიტ. ძეგლები.
მონუმენტალური არქიტექტურის ისტორიული ძეგლების სისტემატიურ შესწავლას აწარმოებს აკადემიაში შემავალი ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტი. ეს ძეგლები იმდენად მრავალრიცხოვანია, რომ ჯერაც გამოვლენილი არ არის მთელი დღემდე შენახული მასალები.

გ. ნ. საბაშვილი (წევრი-კორესპ. აკადემიის).
ხომ არ არის ძველი სემინარიელი, რომელიც მაწვდიდა ლექსებს „შუქი“-სათვის? („შუქი“ მთელი ეპოპეაა და მოითხოვს ვრცელ კომენტარებს).

„ინტეგრალები“.
მე მაქვს ლექსი „პოეზიის ინტეგრალები“. უნდა დავუკავშირდე მუსხელიშვილსა და ვეკუას ახალი ლექსისთვის.

ელეკტრონი - მიწაში (ცვრიან ბალახში).
„ცვრიან ბალახში თუ ფეხშიშველა არ გავიარე - რაა მამული“. მიწაში არის ელეკტრონი. ფეხშიშველა სიარულის დროს ხდება გაცვლა-გამოცვლა ცოცხალ ორგანიზმში [მყოფ] არსებულ და მიწაში დაფარულ ენერგიის, ასე ამბობენ [ექიმები].

სხივები ულტრა-იისფერი.
მაქვს ლექსი, „სხივები ულტრა-იისფერი“, ეხება ბუბას. „ბუბა სახე ბროლს მიგიგავს“ - არის ხალხური სიმღერა. ბუბა სვანურია. ნიშნავს ძიას.

*
[ხმები:] „შეარცხვინათ ღმერთმა“ - „მთავრობის დადგენილებას ქვე რავა არ ასრულებენ“, „ქვე რავა ბედავენ“.

როდესაც მათ ჰკითხავდნენ: თქვენ [საით] რა გზით მიდიხართო? - ისინი პასუხობდენ - იმ გზით, საითკენაც გალაკტიონიო.

1. მეტეოროლოგიური სადგურის გამგესთან დაწვრილებითი ცნობები ამინდის შესახებ შოვში: 12 ივლისიდან - ვიდრე 17 აგვისტომდე (მკათათვე).

* * *
პირველ აგვისტოს, ღამით,
[შოვში მოვიდა თოვლი]
თოვლი მოვიდა შოვში,
იმის თქმა მინდა ამით -
თუ რა აზრია თოვლში.

[აღმოიმართა ბუბა -
[მას] ბროლს რომ მიუგავს სახე.
შოდა-კედელას [უბე] ქუბა
დილით უნისლოდ ვნახე.]

მთებზე რიჟრაჟის ქუბა
[მოწმენდილია] როგორ სუფთაა, დახე,
აღმოიმართა ბუბა,
ბროლს რომ მიუგავს სახე..

[თოვლი დილითვე გადნა]
ის თოვლი გადნა - მყისვე,
მთიდან ბუმბურა მორბის,
ჩემს ხეივანზე ისევ -
ყივილი ისმის ორბის.

[აღმოიმართა] დიდებულია ბუბა,
[თიბავს] ვთიბავ მთიბავი თივას,
[შოდა-კედელას უბე]
შოდას ელვარებს უბე,
[აქ მოღწეული ძლივას]
ნისლს რომ იტევდა ძლივას.

[ბუბა შენებრივ [მეც შენებრ] გრგვინვის]
არა! თოვლის და ყინვის,
[ვდგევარ] არ მეშინია სხვისა:
ვაჟკაცსა გული რკინის,
აბჯარი - [გინდა] თუნდაც ხისა!
1947 წ., 10 აგვისტო

*
ეხლა ორიოდე სიტყვა ჩემი ნაწერების სრული აკადემიური გამოცემის შესახებ. ამის შესახებ იყო მთავრობის დადგენილება 1933 წ. აი, ეს დადგენილება:
„საქართველოს სსრ - ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტი [ადგენს] იღებს რა მხედველობაში პოეტის გალაკტიონ ტაბიძის ნაყოფიერ სამწერლო-სალიტერატურო მოღვაწეობას ოცდახუთი წლის განმავლობაში, ადგენს:
[1. მიენიჭოს პოეტ გალაკტიონ ტაბიძეს საქართველოს სახალხო მწერლის სახელწოდება.]
2. დაევალოს სახელმწიფო გამომცემლობას გამოსცეს სრული აკადემიური კრებული“.
ეს დადგენილების გამოქვეყნებ[ულ]ის [იქნა თხუთ. 1933 წელს, მას მერე] შემდეგ თითქმის თხუთმეტი წელი გადის, და დღეს უნდა განვაცხადო, რომ [სახელგამმა] ამ ხნის განმავლობაში მთავრობის დადგენილება ჯერ კიდევ შეუსრულებელია. დღემდე არ მოიპოება ჩემი ნაწერების „სრული აკადემიური კრებული“, [მართალია] სახელგამის მიერ გამოცემულ იქნა ჩემი ოთხი ტომი [ჩემთა თხზულებათა], [მაგრამ] არასგზით [ეს გამოცემა] აკადემიურ გამოცემად არ ჩაითვლებიან (მთავრობის დადგენილება კანონია და იგი უნდა შესრულდეს) და ადრე თუ გვიან იგი შესრულდება კიდეც; [და ეს ბრძოლა ჩემს წინააღმდეგ].
მთავრობამ დაადგინა, მაშასადამე, იგი ვინმემ უნდა შეასრულოს, იქვეა ნაჩვენები, თუ ვინ უნდა შეასრულოს (თუ სახელგამი [თავის თავს] მთავრობაზე [მაღლა აყენებს] ზემდგომი ორგანიზაციაა, ესეც უნდა ვიცოდეთ. ეს ბრძოლა გრძელდება თითქმის 15 წლის განმავლობაში).
[თუ] სახელგამს უჭირს აკადემიური...

რანაირად უნდა მოეაროს ამ საქმეს? - 1. დავსვამ მთავრობაში საკითხს წერილობითად (მხოლოდ საშიშია ბიუროკრატიზმმა არ ჩაყლაპოს საკითხი - მიწერ-მოწერიდან. თუ იგი გაჭიანურდა, არა გამოვა-რა). ცეკას შეუძლია პირდაპირ გადასწყვიტოს... მაგრამ გადასწყვეტს კი?

* * *
მიწისძვრა შოვში 15 აგვისტოს, დილით, ცხრის ოცდაორ საათზე - მიწა იძრა - იგრძნობოდა ფანჯრების გახმაურებაზე - მინები ძაგძაგებდენ.
დღის პირველ საათზე - უეცრად მოიღრუბლა. გაისმა ჭექა-ქუხილი,  გავარდა მეხი, წამოვიდა კოკისპირული წვიმა. სახლში ძლივს მოვასწარით. წვიმა გაგრძელდა 10 წუთს, შემდეგ სულ ახლო ჩამოწოლილი ნისლი მთებზე აიკრიფა. გამოვიდა მზე. თვალის მომჭრელად ბრჭყვიალებს გარეშემო ყველაფერი.

*
„პაციფიზმი“ - 881;
IV ტომი - 5,476; რევოლ. საქართ. - 2,878; მესამე ტომი - 3,980; ლირიკა - 2,112. 6,092.
ეპოქა - 3,939.
აკლია II ტომი. არაა ნაანგარიშები. პირველი და უკანასკნელი გვერდები.
I ტომი მთლიანად.
II ტ. სულ „ეპოქამდე“ - 1578. მეორე „სხვადასხვა“ - 838. 2416.
პირველი ტომი - 6176.
Памяти Бебеля.
ბუბა. უღელტეხილზე უცნობი.
Виктор Викторович.
კავკასიონის.
1940 (რაზედ ხმაურობს ბუბა).
3,939 - ეპოქა. 646 - ცხრაას თვრამეტი. 352 - რაზე, ბუბა! 881 - პაციფიზმი. 5,476 - IV ტომი. 11,294.
რევ. საქართველ. - 2878.
14,168.

Переводы
1933 г. Избр. стихи. „Закгиз“.
1. Мы поэты Грузии – В. Гаприндашвили. дата – 1925. 2. Отважный, истинный поэт – В. Гаприндашвили, стр. 3 – 1927. 3. И с каждым новым кирпичом. В. Гапр., стр. 6 – 1927. 4. Не только годы преломл. целиком – В. Гапр., стр. 10 – 1932. 5. Восток – пер. Е. Шер. – 1923. 6. Первое Мая. пер. Б. Брик – 1933. 7. Да много тут камней. Б. Брик – 1926. 8. Гремите – песни чугуна – А. Канчели – 1928. 9. Пресса – пер. Л. Пеньковского – 1928. 10. Лик озабочен города – Б. Брик – 1922. 11. Герои похоронены – Б. Брик – 1922. 12. Волнение не разсеялось – Б. Брик – 1922. 13. Поэту. „Поэм своих мятежные листы“ – Б. Брик – 1926. 14. Об уверенности – Б. Брик – 1917. 15. То было встарину – Б. Брик – 1923. 16. Там где серые туманы – Е. Шер – 1927. 17. То родной, родной мой ветер – Е. Шер – 1927. 18. Корабль „Даланд“ – А. Канчели – 1918. 19. Абхазия – Б. Брик – 1927. 20. Нападение орлов – Б. Брик – 1927. 21. То было памятное время (Семнадц. год) – В. Гапр. – 1928. 22. Я и ночь – В. Гапр. (1912) – 1912.

1935 г. „Стихи и поэмы“. Закгиз.
22. Открыт череп город. – пер. Тихонова – 1908 г. 23. После бури – пер. Р. Ивнева – 1908. 24. Дети в кафе – пер. Р. Ивнева – 1912. 25. Полдень – Е. Шер – 1912. 26. Здесь и там <…> – Е. Шер – 1914. 27. Луна Мтацминды – Н. Бобырева – 1915. 28. Последний дилижанс – Б. Брик – 1915. 29. Зеленый лес – К. Богдановского – 1916. 30. День кудрявый,  молодой – Е. Шер – 1917. 31. Шумите знамена – Р. Ивнев – 1917. 32. Восток – пер. Б. Брик – 1923. 33. В траншеях – Н. Тихоноf – 1927. 34. Когда по вечерам – Н. Тихонов – 1927. 35. С глазами, холоднее стали темной – Н. Тихонов – 1927. 36. Словно огонь, наше время стремится – Н. Тихонов – 1927. 37. Пожар в Кутаисе – Н. Тихонов – 1928. 38. Дайте буре мирный приют – Н. Тихонов – 1928. 39. Дядя, кого вы ищете – Н. Тихонов – 1929. 40. Осень в траншеях – Н. Тихонов – 1929. 41. По высоким выступам (მეორე ვარიანტი) – Б. Брик – 1929. 42. Близ Мцхет – пер. В. Гапринд. – 1929. 43. Плечом в плечо – П. Петренко – 1929. 44. Пионер – Р. Ивнев – 1929. 45. Не только годы преломл. – А. Чачикoff – 1931. 46. Поэт и октябрь – Р. Ивнев – 1932. 47. Янтарный, красный – П. Петренко – 1933. 48. Джон Рид – Е. Шер – 1933.

1937 г.
49. Луна над Мтацминда – Д. Выгодский – 1915. 50. Сном тяжелым спит Тбилиси – Д. Выгодский. 51. Из старой тетради – Д. Выгодский. 52. Хоть ты одна – В. Рождественский – 1918. 53. Ласковый сад задремал – В. Рождественский. 54. Ветер (Я писал и было поздно) – В. Рождественский. 55. Вчера всю ночь – М. Троицкий. 56. Эфемера – Д. Выгодский. 57. Нападение орлов на самолет – Б. Брик. 58. Друг другу дайте руки – Н. Тихоноff. 59. Человек в пенснэ – Тихонов – (Пациф.). 60. Старуха – В. Рождественский. 61. Вышел поздно из театра – М. Троицкий. 62. Мало-помалу строится новый мир – В. Гапринд. 63. Радио – Л. Выгодский. 64. Автомобиль и арба – Б. Брик. 65. Обновленные вершины (ვარიანტი) – Б. Брик. 66. Не покидай стиха вне времени и пространства –  А. Чачиков. 67. Октябрьский оркестр (В моем саду) – Б. Брик.

1940 г. Гослитиздат.
68. Гурийские горы – Вл. Державин. 69. Тополи в снегу – Державин. 70. Звук выстрела в горах – Вл. Державин. 71. Няня – В. Звягинцева. 72. Скрипки – К. Липскорова. 73. Мтацм. Луна – К. Державин. 74. Мэри – В. Гаприндашвили. 75. Синие кони – Антокольский. 76. Цветенье персиков – Арс. Тарковский. 77. Иные строки – Державин. 78. Ветер бросил вороненка – В. Спасский. 79. Вечер в деревне – В. Бугаевского. 80. Дуб – Державин. 81. Что не покрывается забвеньем – Арс. Тарковский. 82. Ты разве дворы не припомнишь? – С. Спасский. 83. Белый пеликан – Гаприндашв. 84. Паралели – Липскерова. 85. Русскому поэту – В. Гапринд. 86. Расцветшему вечеру – Звягинцева. 87. В Объятьях черной ночи – В. Бугаевск. 88. Снег – В. Гаприндашвили. 89. Колокола – М. Талова. 90. Помяти революционера – Липскерова. 91. Ленин – П. Антокольский. 92. Улица кузнецов – Бугаевского. 93. Майская песня – Тарковский. 94. Инстернационал – Липскерова. 95. Вот за Метехом светлеет – Липскерова. 96. Стансы – Корчагина. 97. Парижане жалуются на скуку – М. Таль. 98. Мечтателю – М. Звянгинцева. 99. Мое сердце как черное море. 100. Посмотри – Турчанова. 101. Аргонавты новой эпохи – Антокольский. 102. Песня об обновленной Грузии – В. Звягинцева. 103. Спи – Тарковского. 104. В городе и деревне – В. Гаприндаш. 105. В Колхидский низменности – Турчанова. 106. Ждут нового Микель-Анджело. 107. Знамена – Державин. 108. Привет новой Грузии – В. Бугаевский. 109. Анри Барбюс на конгрессе – Серебр. 110. Великое, народное – Серебр. 111. В горах – Тарковский.

1942 г. Страна моя родная.
112. Миллионы отважных – Р. Ивнев. 113. Родина любимая – Н. Чхеидзе. 114. Родина – Дм. Стрельцова. 115. Мы победим – Р. Ивнева. 116. То, что варвары… – Б. Серебр. 117. 1942 г. – Серебряков. 128. Ленинград – Стрельцова. 129. Враг окатывается – Б. Серебр. 130. Красная Армия – Крейтана. 131. Летчику – Степанэ. 132. Первое мая – Серебр. 133. Родине – Б. Серебр. 134. Земля моя родная – Державина. 135. Всемирн. Антифаш. – Ивнев. 136. Писатель в гриме – Серебрякова. 137. Я видел асфальтов. – Ивнева. 138. Диогонали дождя – Ивнева. 139. Когда у нас сияет – Н.Чхеидзе. 140. Две силы – Н. Чхеидзе. 141. Де Ля Рок – Ивнев. 142. Оставил он… – Н. Чхеидзе 143. Его натура – Р. Ивнев. 144. Выход из кризиса – Ивнев.

Б. Серебряков.
145. Тост за родину. 146. Песня. 147. Привет молодежи. 148. Тебе Рустав. 149. Esti. 150. Я славлю новь. 151. Новый год. 152. Воспоминанье спутник сна. 153. Октябрская песня. 154. Тополи в снегу. 155. Русскому поэту. 156. Вечер. 157. Строки. 158. Край далеких льдов. 159. Улыбка. 160. [Леселидзе] (стр. 59).

100 ლექსი ცაგარელს. 150.

*
[თქვენგან მოძღვნილი] მე თქვენის ზრუნვით მშვენიერი [მედგა] ჩემი მაგიდა -
[სავსე ლექსებით, ტყის ფოთლებით და ყვავილებით.]
აივსო ახალ ლექსებითა და ყვავილებით
საღამო შოვის [სულ სხვაგვარად აჟღერდა] არასდროს არ დამავიწყდება.

* * *
თქვენმა კეთილმა გულმა...

მე ყურადღებამ [თქვენმა გამითბო] [აქ გამიმრთელა] კვლავ ამიღელვა
გული, აღსავსე [ძველი] ჩრდილებით.
აივსო ისევ ჩემი მაგიდა -
პოემებითა და ყვავილებით.
გამხნევებული ვარ ამ ზაფხულის
დაუვიწყარი შთაბეჭდილებით.

*
[მივდივარ... მაგრამ ის,
თქვენგან საჩუქრად [მე] ხეივანი,
[მივიღე] მიმყვება სავსე - მზიურ ჩრდილებით...
[მივდივარ [მარად] ასე გამხნევებული,]
არასდროს მე არ დამავიწყდება,
[მარად შუქ] და წარუშლელი შთაბეჭდილებით.

თქვენში მე ვნახე იმედი დიდი:
კეთილშობილი ქართველის [გული] იერი...
მაგიდა, სადაც...]

*
[ბევრი გვყოლოდეს] [მხარეს სჭირდება]
[არ შემხვედრია] ყველგან გვყოლოდეს ადამიანი -
თქვენებრი მხნე და გულისხმიერი.
[სამარადჟამოდ ვარ მადლიერი.
გაქვთ კეთილშობილ ქართველის გული,]
[საღამო შოვში, ეს იყო მართლაც
საღამო...]
მე არასდროს არ დამავიწყდება,
[საღამო შოვში] შოვის ბუნება, მისი იერი.
საღამო.

* * *
თქვენგან საჩუქრად [ის] მე ხეივანი,
მივიღე, [სავსე] მთების მზიურ ჩრდილებით -
[მაგიდა სავსე იყო ამ ზაფხულს,
ლექსებით, ჟღერით და ყვავილებით].
მუხის ქვეშ სავსე [იყო] მაგიდა,
ჩემი ლექსებით და ყვავილებით.
[ო, ამ ზაფხულის]
გამხნევებული ვარ [მე] ამ ზაფხულის
დაუვიწყარი შთაბეჭდილებით.

კეთილშობილი [ქართველის გული].
[„მივდივარ, გარნა, გული აქ მრჩების“.]

მივდივარ, მაგრამ აქ მრჩება გული.

კურორტი შოვის დირექტორს.
სამაგალითო და ქართველური...

დირეკტორი. სიმონ.

* * *
[მუხის ქვეშ სავსე] თქვენგან მოძღვნილი მედგა მაგიდა, სავსე
ლექსებით [ღვინით] და ყვავილებით,
თქვენგან საჩუქრად მე ხეივანი მივიღე, მთების მზიურ ჩრდილებით...
გამხნევებული ვარ ამ ზაფხულის დაუვიწყარი შთაბეჭდილებით,
მივდივარ, მაგრამ აქ მრჩება გული...

დაუვიწყარი იყო საღამო.
და მყუდროება იმ ხეივნისა.

* * *
თქვენგან მოძღვნილი მედგა მაგიდა,
სავსე ლექსებით და ყვავილებით.
[თქვენგან საჩუქრად] სამაგალითო მე ხეივანი
მივიღე მთების მზიურ ჩრდილებით.
[თქვენ ქართველური გაქვთ [გრძნობა] გულის;]
გამხნევებული ვარ ამ ზაფხულის
დაუვიწყარი შთაბეჭდილებით.

სიმონ ყურაშვილს და ვლადიმერ გასვიანს.
1. ექიმს ვლ. გასვიანს, 2. დირექტორს,  3. იმერელს.
კურორტ შოვის [სანატორ] დირექტორს - ამხ. სიმონ ყურაშვილს - ნიშნად [უღრმესი მადლობისა] პატივისცემისა - მადლიერი დამსვენებ[გალ]ლისაგან.

შოვის სანატორიუმის წარუშლელი შთაბეჭდილება.
და უსათუოდ ვარ...
კეთილშობილ ქართველს - [ნიშნად უღრმესი პატივისცემისა] ვის მეოხებითაც წარუშლელი შთაბეჭდილება...
წარუშლელი შთაბეჭდილება, რაც მოახდინა...
ჩამოვედი. დიდებულია ეს...

*
[ეს წარუშლელი შთაბეჭდილება -]
[წარუშლელია ჩემში შოვის შთაბეჭდილებას],
[სტოვებენ ჩემში დიდს, წარუშლელ შთაბეჭდილებას].
[ვერ დავივიწყებ ვეროდეს - შოვის]
[დაუვიწყარი იქნება ჩემთვის]
შოვის სინათლით, შოვის ჩრდილებით.
[მივდივარ] სავსე მარად [დაუვიწყარი] გამმხნევებელი,
და წარუშლელი შთაბეჭდილებით.

* * *
ყველგან გვყოლოდეს ადამიანი
[თქვენებრივ] შენებრივ მხნე და გულისხმიერი.
[აქ] რომ ყურადღების და მზრუნველობის,
[მშენებლობის] თვით წვრილმანსაც კი აჩნდეს იერი.

[თვით] რომ წვრილმანსაც კი [რომ] ყურადღებისა
და მზრუნველობის აჩნდეს იერი.
ჩემს საღამოზე მე ეს ვიგრძენი.

[თქვენს] აქ ყურადღების [ნიშანს ატარებს],
[აქ ყოველი გზა]...
და უსაზღვროდ ვარ მადლიერი.

ჩემს აქ ყოფნაში მე ეს ვიგრძენი,
და სამუდამოდ ვარ მადლიერი.

*
მე ჩემს ხეივანს, და ჩემს მაგიდას,
[შოვის] ზეცის სინათლით, [შოვის] მთების ჩრდილებით.

მივდივარ...
სავსე წარუშლელ შთაბეჭდილებით:

ამ. სიმონ ყურაშვილს
[მე ჩემს ხეივანს და ჩემს მაგიდას]
მე ჩემს საყვარელს [ვტოვებ] ხეივანს,
[ზეცის] სავსეს სინათლით, [მთების] სავსეს ჩრდილებით -
მივდივარ -
სავსე წარუშლელ შთაბეჭდილებით.

*
ყველგან გვყოლოდეს ადამიანნი,
თქვენებრივ მხნე და გულისხმიერი.
რომ წვრილმანსაც კი ყურადღებისა
და მზრუნველობის აჩნდეს იერი..
ჩემს აქ ყოფნაში მე ეს ვიგრძენი:
[და სამუდამოდ] [თქვენი] ყველასი დიდათ ვარ მადლიერი.

აივსო [ტყეში] ჩემი მყუდრო მაგიდა -
[შუქით] ახალ ლექსებით და ყვავილებით,
[ჩემი] იმ ხეივანის მუხა და ფიჭვი
მე მიფარავდენ მზიურ ჩრდილებით.
გამხნევებული ვარ ამ ზაფხულის,
დაუვიწყარი შთაბეჭდილებით.
(შოვში), 1947

ლექსი ჩაწერილი შოვის შთაბეჭდილებათა წიგნში.

*
გრიშაშვილზე - რას ამბობდენ ყანწელები.
შანშიაშვილზე - რას ამბობდენ ყანწელები.
ვ. რუხაძეზე - რას ამბობდენ ყანწელები.
აკაკის ვერაფერს უბედავდნენ.

*
გატანილია ლელო,
მოზღვავებულა ხვავი.

*
ირაკლი აბაშიძე და შოთა ძიძიგური.
- ამბობენ, ირაკლი აბაშიძე ჩამოსულა რაჭაში.
- ჰო, მე თვითონ დავინახე მექვენაში - ის და შოთა ძიძიგური მიდიოდენ, ფეხზე ძლივს იდგნენ, ისე მთვრალები იყვენო.

წარწერა ილია ჭავჭავაძის წიგნზე
[ტყედ მომაგრდა] ტყის შრიალებს ფოთოლი,
[მაღლა] [მერცხალს] [ობოლი] [დაჰქრის არწივი [მღერის] წვერის]
მღერის არწივი სერის,
ვაზიც, როსმე ობოლი,
[მეტის ლხენითა] [თავისუფლებას მღერის].
[ედემს ედრება მდელო,
ედემს
მამულო, სიცოცხლეო]
[გამდიდრებულა,]
უფრო მეტ ლხენით მღერის.

*
[ეხლა შენც მართლაც, ჰყვავი.]
დღეს [შენ] რა [წარმტაცად] დიდებით ჰყვავი.

შენც რა დიდებით ჰყვავი:

* * *
ტყის შრიალებს ფოთოლი,
მღერის არწივი სერის,
ვაზი, როსმე ობოლი,
უდიდეს  (უფრო მეტ) ლხენით მღერის.
[გაუტანია] გატანილია ლელო:
მოზღვავებულა  (მოტანილია) ხვავი.
მამულო, [სიცოცხლეო] საყვარელო,
[შენც რა] დღეს შენ დიდებით ჰყვავი.
გ. ტაბიძე
შოვი. 24 აგვისტო
შოვში უკანასკნელი დღე

*
1908.
იშლებიან ყანები - გვ. 32. ტ. I; სერენადა - გვ. 34. ტ. I; ზამთარი ძნელი - გვ. 45. ტ. I; არაგვი - გვ. 42; ჭარხალი - გვ. 49; ალვის ხის გადარჩენა - 54. ტ. I; სადღეგრძელო იყოს მისი - 57. ტ. I; ხვალემ იზრუნოს ხვალისა - 58. ტ. I; რაც უფრო შორს ხარ - 81. ტ. I; სინამდვილეში ოცნებისას - 85. ტ. I; ეს წინედ იყო - 84. ტ. I; სადღაც მინახავს - 86. ტ. I; ციხის ნანგრევებთან - 100. ტ. I; საშინელი მოსკდა წვიმა - 192. ტ. I; მე მიყვარს ჰანგი გრძნობით გამთბარი - 130; ზღვაში გადვისვრი ბედითი ბადეს - 135; ბედს იქით - 250; ტყეში - 361; ტყემ წამიყვანა - 363; პირველი მაისი - 375; ხანდახან მშფოთარ ქალაქის ხმაში - 429; „ჩვენ მეოცე საუკუნის შემოვაღეთ კარი“; შუქი;
1909.
[კოლხიდა. სამშობლო - 418]. ხალხი ირევა, ხალხი ფუსფუსებს - 82. ტ. I; გამოჩნდა რხევა მაღალი ტანის - 83. ტ. I; მთვარე ჭაში - 87. I; ცელი ჰკივის - 88. აყვავებულ ველებს სალამი - 89; თვალით ვეღარას ვხედავ - 90. I; მუსიკა - უეცარი - 159. ტ. I; ხელოვნება - 170. ტ. I; პარალელი - 199. ტ. I; რაა ეს გრძნობა? - 177; შემოქმედება - 178; ხშირად ვოცნებობ - 211; ხომლი - 212; უსიყვარულოდ - 263; კლდეზე მიჯაჭვული - 416;
1910.
გამოსალმება - პირიმზე - 37; პირიმზეს - 38; ზღაპარი - 39; მოგონება ჩვენი ჭალისა - 91. ტ. I; ვდღესასწაულობთ პირველ თაველებს - ტ. I. 92; აგერა, აჰანდე - 93. I; ძველი წისქვილი  - 94. I; ქალავ!  - 95. I; გზად ვეშურები მგზავრი  - 96. I; შორი ყინული კავკასიონის - 97. I; კარს გაუღებენ მას წინაპრები - 103. I; გავიდა ხანი - 104. ტ. I; [პოეტს] მაისის ისრით - 213; ჭიანურები - 238; რომელი საათია? - 252; ჰორიზონტიდან ზენიტამდე - 261; ზევით ასწიეთ, მზე, ზევით - 936;
შენიშვნა: გამოტოვებულია ლექსები 175-205-მდე პირველი ტომიდან.
1911.
ქალს მთებიდან - 99. ტ. I; გავიდა ხანი - 104. ტ. I; მცხეთამდე - 107. I; დაგიფარავენ - 106. I; ავჭალის იქით - 108; მცხეთიდან - 109; ცხრა ოკტომბერი - 110; თითქო არა აქ - 112; გვირაბებიდან - 113 (ჭიათურა); ღამე ხეობაში - 117; ქარი - 345; მე ამ ყვავილებს - 434; იბობოქრე, ცხოვრების ზღვაო - 466.
1912.
ქალი და ხელოვნება - 173; ვარსკვლავიანი კამარა ბრწყინავს - 206; მივალ, გადავკოცნი - 270; [გადავიარეთ მრ.] თვალუწვდენელი, შორი, ვრცელი, დაუსაბამო - 348; ოცნება ბორკილებში - 414; საპატიმროში - 415; აშრიალდა ნეშო ტყეში - 413; განახლდა გული - 417; მიმღერე რამე - 423; [გურიის]; დარიალისა ვიწრო კლდეებში - 433; მიყვარს მარტო ქარიშხ. - 438; სიმღერავ, უხმე - 447.
1913.
1. დადგა აგვისტო - 294. ტ. I; 2. ხალხური მოტივებიდან - 296; 3. შენ სრულიად ყურს არ მიგდებდი (მოგონება) - 297; 4. ვმოგზაურობდი - 301; 5. მუხა - 362; 6. მწვანე ზოლი მთის - 365; 7. ვერხვები - 369; 8. მე ვუკვირდები ამ უძირო ზღვას - 424; 9. ვით გრიგალის შემდეგ ტყე-ველი - 425; 10. მგზავრის სიმღერა - 426; 11. გურიის მთებს - 431; მჭედლის ნაამბობი.
რჩეულში - „მოაქვს გაზეთი მოსამსახურეს“ - 295 გვ.
1914.
მოაქვს - 47;
1. მერი - გვ. 30; 2. შენ ზღვის პირად - 33; 3. ზამთრის მოტივებიდან - 68. I, 69. ტ. I; 4. ტყე დაბურული - 72. ტ. I; 5. შუადღის გულმოდგინება - 74. ტ. I; 6. გზაში - 1914; 7. მოაქვს გაზეთი მოსამსახურეს - 105; 8. საქართველოში შენ ერთი მაინც - 131. ტ. I; 9. სიშორით შენით - 139. ტ. I; 10. ის - გვ. 134. ტ. I; 11. გული - 148. ტ. I; 12. მარმარილო - 150. ტ. I; 13. ყველა საქმეები - 165. ტ. I; 14. პარალელი - 169. ტ. I; 15. მერის თვალებით - 201; 16. ვინც მე მიყვარდა (მითხარ, რას გამოგადგება მონადირისა ცოლია?) - 306; 17. საღამო სოფლად - 316; 18. შემოდგომის ყვავილები - 317; 19. შემოდგომის მოტივებიდან - 318; 20. ავადმყოფს - 319; 21. დაღამდება ტყეში ოდეს - 366; 22. ქარი მოგონებათა - 367; 23. ვარ გენია რიმანელი - 370; 24. მზის ჩასვლა - 399; 25. სად დასასრული იყო - 401; 26. ავტომობილით - 427; 27. ქალაქში, მტვერში - 442; 28. ალუჩა, შვიდი წლის - 453; 29. ბავშები კაფეში - 454; 30. ბავშობის დღეები - 455; 31. გემზე; 32. ბავში გაზეთებში - 457.
1915.
მგონია თენდება - ? 1. მთაწმინდის მთვარე - 3; 2. სანთელი - ტ. I. გვ. 17; 3. ზღაპრებიდან - გვ. 35; 4. უნაზესი ხელნაწერი - გვ. 40; 5. მამული - გვ. 41; 6. წერილი სოფლიდან - გვ. 50; 7. იქით ნუში, აქეთ ნუში - გვ. 53; 8. შინდისის ჭადრებს - 55. გვ. I; 9. მოდის ჭალების სული მცურავი - 56. ტ. I; 10. ყვავილები და ღვინო (სათაური შესაცვლელია) - 59. ტ. I; 11. ღვინოს დააბრალებენ - 63; 12. თოვლი იყო ირიბი, ალმაცერი - 66. ტ. I; 13. ვეღარ ვცნობილობ მშობლიურ ხეებს - ტ. I. 118; 14. შერიგება - 136; 15. აკაკის ლანდი - 138; 16. ხიდი მთის მდინარეზე - 156; 17. მაშინ ტოვებდა ყველას და ყოველს - 155; 18. ქართველი კომპოზიტორი - 157, 158; 19. როცა გარშემო ღამე ბნელია - 164; 20. პოეტს - 176; 21. სიკვდილი მთვარისგან - 228; 22. ატმის ყვავილები - 254; 23. ატმის რტოო - 255; 24. იმ ატმებს გაუმარჯოს - 257; 25. მოსვლას აპირებს წვიმა - 334; 26. მშვიდობიანი სიმღერა დების - 337; 27. გადავიარეთ მრისხანე ზღვები - 353; 28. თენდება - 439. ავრორა; 29. სანთლები - 451; 30. ანძები - 458; 31. როგორც სიზმარი - 460; 32. ზღაპრები - 35.
1916 წ.
ილაპარაკეთ ოღონდ... (საღამო). 16. 1. ტფილისი - 13; 2. თეთრი პელიკანი - ტ. I. გვ. 15. უნდა მიემატოს - სადღეგრძელო იყო მისი - 15; 3. [ილაპარაკეთ, გევედრებით, ქართულად - გვ. 16]; 4. თბილისის ზეცა მოწამეა - ტ. I. გვ. 19; 5. მეტეხი იდგა რუხი, პიტალო - 20; 6. უცნობი ქუჩის დასასრულთან - 21; 7. დღეს მაისი ფერში ნაირ-ნაირშია; 8. აივანზე - 23; 9. მოვა... მაგრამ როდის? - 24; 10. თბილისს სძინავს მძიმე ძილით - 26; 11. კაკლის ხე მთაწმინდაზე - 27; 12. შენი სიბერე - სიახლეა ორბის - 28; 13. ძველი ორნამენტი - გვ. 43; 14. ომნიბუსით - 47. ტ. I; 15. შენ რაღას იტყვი? - 51. ტ. I; 16. სიცოცხლის თასებს მივაშუროთ - გვ. 62; 17. ეს მძინარე მთა და ველი - 64; 18. ამპარტავანი თათარი - 70. ტ. I; 19. სამხედრო გზაზე - 114;  20. სული გვქონდეს უსპეტაკეს თოვლისა - 126. I; 21. როცა აკტეონი ძეБ არისტეის - 121; 22. ძველი ჟურნალები - 113; 23. ჩვენი ჟურნალი - 124; 24. კაფეში; 25. ქუჩა - 125 შეიძლება გაერთიანდეს; [26. მარმარილოს ქვეშ - 127]; 26. სხვები ჩხავიან, როგორც ყვავები - 129; 27. იხდება ფარდა - 151; 28. წერილი მეგობრებისადმი - 172; 29ა. ლოცვაზე უფრო - 321; 29. შემოდგომა - 322; 30. გზაზე ფოთლები ჰყრია - 338; 31. არ დაღუპულა - 341; 32. ზღვის ეფემერა - 361 (ეს ჩვენ უნდა გავაკეთოთ); 33. ნუ ქვითინებს ჭიანური - ტომი II. გვ. 105-120.
ჩაემატება ომის დასასრული - პოემა;
1917.
1a. დროშები ჩქარა! - 7 გვ.; 1b. არც ვალებს ვიხდი, და არც ვუდგები მევალეებთან ვისმეს თავდებად - 65. ტ. I; 2. შემოდგომაა - 320. ტ. I; 3. ერთხელ - 344. ტ. I; 4. მოგონება ყრუ შესახვევის - 360. ტ. I; 6. ცეცხლი, მახვილი - 368. ტ. I; 7. ეს გრიგალია სიახლის - 435. ტ. I; 8. კრონშტადტი - 470 ტ. I; [სიმღერის მინდა მე წამოწყება]; 9. ათრობდა ხალხთა მწუხარება - ტ. II. 8; 10. დღიურ პროზიდან - ტ. II. 31 გვ.; 11. რევოლიუციონერის ხსოვნას - ტ. II. 33 გვ.; 12. ჩაჰკეტა კარი - ტ. II. 35 გვ.; 13. ურიცხვ დროშებში - 36 გვ.; 14. არიან დღენი - 37 გვ.; 15. რა საჭიროა სიტყვები? მჯერა! - 61 გვ.; 16. სიმღერის მინდა მე წამოწყება; 17. სად ოდესმე მეოცნებე აფრებით - ტ. I. გვ. 473; 18. აქ საიდუმლო პატარა ქოხის - საიდუმლოა კაცობრიობის - 49. ტ. II; 19. აღმოსავლეთი; 20. რუსული ლექსი (ერთი); 21. რუსული სტატია.
ნეჟინი, ნეგორელოე.
1918.
ბინდი ღამისა გაჰქრა - 305. ტ. II; უკანასკნელი დეპეშა - 471; გემი დალანდი - 472; მე ვადღეგრძელებ მშვენიერ ფაზისს (ხელნაწერი); მღვრიე ქარი - 154; მას გახელილი დარჩა თვალები - 55; [რამდენიმე დღე პეტროგრადში]; ქარი ამწევი ფარდის - 46; ქარი ჰქრის, ქარი ჰქრის - 44; ქალი ბარიკადებზე; დაბრუნება (კრენოფლურშია); მესხიშვილის ხსოვნას - 38 გვ. (1918 წ.); მოდის ახალი წელი (ქარი არხევდა იტალიანურ ნაძვის ხეს ტრიპოლისში); იყო ბურუსი;
1919.
1. წიწამურში რომ მოჰკლეს ილია - 137; 2. მაისმა ისევ მოიტანა ლაჟვარდი ზეცის; [3. პროლოგი 100 ლექსის - (38).]; [4. დიდი არტისტის ხსოვნას (ცხრაას თვრამეტი)]; 5. ტყვია წამალის ბოლი - 26. ტ. II; 6. როგორ ებრძოდენ ზარებს ზარები; [7. ქიმიურ საგნებთან - 45]; [8. სადღაცა, ტრიპოლისში. იტალიანური შობის ხე ტრიპოლისში - 48]; 9. იყო ბურუსი გაურღვეველი - 43 გვ.; როგორ ებრძოდენ ზარებს ზარები - 57; 10. მჭედლის ნაამბობი (ხელნაწერი); ლაჟვარდი ზღვები; ტყვია წამალის ბოლი; ტალახში - 421.

არ არის ეპოქაში:
1. ქალი ბარიკადებზე; 2. დაბრუნება (კრენოფლურშია); 3. მე ვადღეგრძელებ მშვენიერ ფაზისს (ხელნაწერშია).
1920.
1. შორმა ნისლმა დანისლა მთები დაღესტანისა; 2. ეს მშობლიური ქარია; 3. შუქი გაიშალა, წყალი დაიფერა; 4. კახეთის მთვარე; 5. წინანდალელი ნათელა; 6. გახედე: კახეთი; 7. დგება თეთრი დღეები - გვ. 46. ტ. I; 8. გაგონდება თუ არა კარალეთის დღეები - 79; 9. მაგიდა ალემბიკებით (თარგმ. გიორგი ცაგარლის); 10. ტალახში - 421; 11. ბავშები ჰყიდდენ პაპიროსებს; ალაზანთან; მივდიოდით ალაზნის ველად; თეთრი პელიკანი;
1921.
[ჯონ-რიდი; ბავშები ჰყიდდენ პაპიროსებს]; ამირანი. ხალხი; გზებზე გავედით! - 28; თუ ბრძოლა არ არის - 29.
ლომისის მანიფესტი?
1922.
გრიგალი - 12; ეჯახებიან პლანეტები ერთიმეორეს - 24; რა დამშვიდებით - 25; [ტყვია-წამალის ბოლი - 26]; პროლოგი - 100 ლექსის.
1923.
ბავშები ჰყიდდენ პაპიროსებს; [ჯონ რიდი]; კოსმიური ორკესტრი - 27 (სათაური შეიცვლება); გავიხსენოთ ადგილები.
1924.
1. [პოეზია მარადისობის - ტ. I. გვ. 140]; 2. ლენინი. 98. II; 3. სტალინი; 4. ქარი "მნათობის" პერიოდის; [5. ჩვენ პოეტები საქართველოსი]; (ლენინი 3 ლექსში); პროლოგი 100 ლექსის; "შრომა მეცნიერებასთან".
1925.
1. მისდევს რგოლს რგოლი - გვ. 100. II; [კოსმიური ორკესტრი]; ეს ლექსი - 51; ჩვენ, პოეტები საქართველოსი.
1926.
[დღევანდელი დღის თვალი და ფიქრი - 60 გვერდი. 12 ლექსი];
Да, много тут камней.
1927.
პოემა ვეფხის;
1. [პოეზია მარადისობის - 140 გვ. I ტ.];
[60-დან 82-მდე - 12 ლექსი]; თვითოეული პოეტი. Поэт, уподобляйся инженеру (თვითეული პოეტი ეხლა ინჟინერია);
И с каждым новым;
1. Поэт, уподобляйся инжен; 2. И с каждым новым кирпичом; 3. Не только годы.
1928.
წიგნიდან „ეპოქა“.
Гремит.
1929.
1. მხარი მხარს - ტ. II გვ. 468. მიჰყვება მას; 2. პირველჯერ - 469. II; 3. ახალი „ნიკორა“ - 471; 4. მეხი - მეხს - 473; 5. შრომა ხმაურობს - 477; 6. მზე თვალებში ჩაგეწვეთება - 478; 7. ხმა-მაღლა, ხმა-მაღლა! - 480; 8. კლასობრივი ბრძოლა - 482; 9. ჩვენ ვიბრძვით, იქცეს ტყე-ველი - 501; 10. მოგზაურობა ვერცხლისფერი ბილიკით - 506; 11. ფრაგმენტებიდან: „ცეცხლი ფიქრიანია“. ტ. II. გვ. 331 (უნდა დამატება); 12. არწივების თავდასხმა აეროპლანზე. II ტ. გვ. 336.
1930.
წიგნიდან რევოლიუციური საქართველო.
ეპოქა და რევ. საქართველო.
პაციფიზმი. 1930, 1 იანვარი. ლექსია 2. ახალი წელი...
1931.
წიგნიდან - „პაციფიზმი“.
სხვადასხვა გამოცემიდან. ტ. II.
1932. III ტ.
ჩემი სიმღერა - 7 გვერდიდან 45 გვერდამდე, „გორის“ გამოკლებით.
1933. III ტ.
45-დან  - 73-მდე. მესამე ტ-მი.
მაღალ მთაზედა.
აკლია, საჭიროა გადაითარგმნოს - 1933:
ჰქუხდა ხმოვანი ქარი მრავალი.
სალამი ახალგაზრდობას.
სადღაც ყინულზე.
ოდეს იყრების ომად ლაშქარი.
სამშობლოს გზას მრავალფერს.
ჩანგო, ბევრი კარგი დრო.
1934. III.
73-დან - 101.
1935. 1936. 1937.
მოგონებები ევროპაზე.
1938.
ჩემი სიმღერა (III ტ. 7); გორი.
1939.
[III ტომიდან.]
ოქრო აჭარის ლაჟვარდში.
1940.
აკაკი წერეთელი. 1. საუბარი ლირიკის შესახებ; [2. 1944 წლის დღიური]; ახალი საპაპიროსე.
1941.
ომი სამამულო,
1942. 1944.
IV ტ.
1945.
5 მაისი. IV ტ. - ჩიქობავა.
1946. 1947. 1948.

უძოდან - 88; ზღვა ხმაურობდა - 107-109; ქართლის ცხოვრებიდან - 120; ჩუქურთმის მჭრელი; „სამთავისი“; ცხენის წყალი.

1947