დღიური-651-5 – 7 მაისი, 1947 წელი
7 მაისი. 1947.
ორთავე მხრით მწვანე ტყით შემოსილი ხეობები დაფარულია ცხვრით. [რაღაც] დიდებული სანახაობა.
მოდის ეს ჯოგი,
კი არ მოდის, მოედინება.
ცხვრის ფარა,
თვალუწვდენი, როგორც ზღვა -
მიდის თიანეთისკენ -
საზაფხულო საძოვარზე.
საარაკო სანახავია
ეს ფარა.
მათ წინ მიუძღვის მაღალრქიანი
გრძელწვერებიანი [ყოჩი].
ყოველთვის ასეა.
ყოჩი უნდა მიუძღოდეს ფარას.
ფარა უნდა [ნების] დანდობით
მიჰყვებოდეს მას.
მორჩილებით, [დანდ.] პატივისცემის გრძნობით,
უსიტყვოდ.
წინ მიდის ყოჩი ამაყად.
წაწვენთებული წვერების ცანცარით.
ყელზე უხვად დაყრილი ფაფარით.
ცხვრების ფეხების ბაკუნი
რაღაც თავისუფალი, ზღვის ნელი ხმაურის მსგავსი ხმოვანებაა.
აჰა, მეთაურმა თხამ დაიძახა:
- მე-ე-ე.
- მეეე-ე, - ეხმაურება ცხვარი.
- მეე, - გაისმის ბატკნების პეტელი.
- მეე-მეეე! - გაისმის ჯოგის სულ ბოლოს ახლად გზაში დაბადებული ორი თიკანის ძახილი, ისინი ხურჯინიდან
იძახიან.
ის ხურჯინი კიდევ მხარზე გადაკიდებული აქვს მეცხვარეს.
ეს მეცხვარე კი ცხვარში ყოფნის გამო მზისგან დამწვარი ახალგაზრდა კაცია. თავზე ცხვრის ვეებერთელა ქუდი ჰხურავს, [ფეხებზე შინ მოქსოვილი ჭრელი პაჭიჭები და ლამაზად ჩამოსხმული] ტანზედაც ცხვრის მატყლისაგან შინ მოქსოვილი ჩოხა და ფეხებზედ ცხვრის მატყლისაგან დართული ჭრელი პაჭიჭები აცვია, მისი ლამაზად მოთასმული ქალამნებიც ცხვრის ტყავისგანაა, ხელში ცხვრის ტყავისაგან გაკეთებული... ლოყები რომ ასე ალისფრად უღაჟღაჟებს, ეს იმიტომაა [რომ ცხვრის წვადებს შეექცევა შესვენების დროს], რომ დილდილობით ცხვრის გემრიელ ყველს შეექცევა და ძვირფას ცხვრის სულგუნებსაც არ იკლებს. საღამოთი კი ცხვრის მწვადებსაც არ იკლებს...
სხვა მწყესები: - საიდან მოდიხართ, - ეკითხებიან.
- კახეთიდანა...
- დიდი ხანია?
- ორი კვირაა, რაც მოვდივართ.
- სად მიგყავთ ცხვარი.
- იალაღზე, საზაფხულოდ, მთაში!
- ჰაა, - გასძახა მან თიკანს, რომელიც ჩამორჩა.
- მეე, - ისევ გაისმის ცხვრის ჟივილი. შუა ჯოგიდან, სადაც ხორაგ-აკიდებული ცხენიც მიდის თავის კვიცით. უცნაური სანახავია ეს ცხენი - იგი მიდის ცხვრების ამ თეთრ ზღვაში, „ასში გამოსარჩევიო“, რომ იტყვიან.. რაღაცა უცხოა ის ამ დენისთვის, მაგრამ აუცილებელი.
და სამი დიდი, ბამბურა ძაღლიც.
მწყესების ძაღლიც.
იდუმალად, საშიშრად თავჩაღუნულნი მიდიან ისინი. „მათ მკვლელების ისე ეშინიათ, როგორც მე შარშანდელი თოვლის“ - ჩაილაპარაკა მწყესმა.
მაგრამ რად წამომსცდა ეს სიტყვა „მე“ მწყესს?
რად გაიმეორა მთელმა ცხვარმა და მათთან ხეობამ „მე“.
ეჰ, სხვა სახისაა ეხლა ნიცშეანიზმი, ინდივიდუალიზმი, საკუთარი [„მე“] პიროვნება, სრულებით „მე“-ს ძახილი მაშინ, როდესაც არავითარი მეობა შენ არ გაგაჩნია, ცხვარო. ეს ტკბილი ილიუზიაა, ეს მომხიბლავი მოჩვენებაა. სინამდვილე კი სხვებთან ერთად მიგრეკავს, [ვინ იცის] უცნობლობისკენ: არ იცი, სად, რისთვის, როდემდის?
*
ეს მეცხვარე მუდამ ცხვარში ყოფნის გამო მზისგან დამწვარი ახალგაზრდა კაცია: გვერდზე ხანჯალი ჰკიდია. თავზე იმავე ცხვრის ვეებერთელა ქუდი ხურავს. ტანთაც ცხვრის მატყლისაგან დართული ჩოხა აცვია. ფეხებსაც მშვენიერი ჭრელი პაჭიჭები უმშვენებს - ისიც ხომ ცხვრისაა. მისი ლამაზი, მოთასმული ქალამნებიც ცხვრის ტყავისგანაა. ლოყები რომ ასე უღაჟღაჟებს ალისფრად, ეს იმიტომ, რომ ცხვრის გემრიელ ყველს შეექცევა და ძვირფას სულგუნსაც [არ იკლებს] კარგად გეახლებათ; შეღამებისას კი, როდესაც სხვა თოფებითა და ხანჯლებით შეიარაღებულ მწყესებთან ერთად ცხვარს მოასვენებენ და თვითონ კოცონს მოუსხდებიან - ცხვრის მწვადებსაც არ იკლებს...
„შენ პირუტყვი ხარ და მე მეტყველი? ეგ, ჩემო ცხვარო, ნუ შეგშურდებაო“ - ამბობდა დიდი ილია!
*
ფეხებზედაც მშვენიერი - მის პაჭიჭებს იერი,
[სახლში დედამ მოუქსოვა] ცხვრის მატყლისგან მოუქსოვეს,
მისთვისაა ბედნიერი.
და ქალმებიც, ვით ასხმული,
[ასე უცხოდ მოთასმული] სილბილისთვის ქონ-წასმული,
ცხვრის ტყავისგან ნაკერია,
ასე უცხოდ მოთასმული.
სხვებს რომ არ ჰგავს სოფლის ვაჟებს,
ლოყები რომ უღაჟღაჟებს,
ეგ მიტომ რომ ცხვრის გემრიელს
[შეექცევა ყველს და ნაღებს]
ყველს და სულგუნს არ ამლაშებს.
[საღამოს კი, როცა ციკნებს, და]
[ღამით, როცა სძინავთ ციკნებს]
და როს მზე სხივს გადაიკრეფს,
[მთვარის] ღამის შუქიც ფერს დაიკლებს,
[სხვებთან ერთად] ის მეცხვარე კოცონს უზის
და ცხვრის მწვადებს არ დაიკლებს.
ფეხებზედაც მშვენიერი
მის პაჭიჭებს აქვს იერი,
ცხვრის მატყლისგან მოუქსოვეს,
მისთვისაა ბედნიერი.
შემდეგ, [რა კი კარგად გასცდა] რა კი დრო გადაცდა,
[აწ მარქსის კომუნისთვის] აწ არსენას მებრძოლთ აზრთა,
დაუშრეტელ სიბრძნის წყაროს
ეწაფება ახალგაზრდა.
*
[ქოროღლი].
შემოსილი - შემოცლილი, გარეშემო - სილით.
ხეობებით - დღეობები, შეობებით (ობობებით).
დაფარული - დაბარული, ჩაპარული, უმაღული, დაფარული.
დიდებული - მიდებული, გადაკიდებული, [იდებული].
სანახავი - გადანანახავი, შემოსანახავი.
მოდის ჯოგი - ზოგი, ბოგირ-ბოგირ.
კი არ მოდის - მიკიოტის, ზოდილს, ლოდის, ლოდინს, მორჩილს.
ედინება - ვინ ინება, ეფინება.
ფარა-ფარა - მოეფარა, მოეპარა, გადაფაფარა. ათარა და სხვა.
თვალუწვდენი - კლდენი, დაუცდენი, მდენი (3).
თიანეთის - ცვრიან ქედის, ერთმანეთის, შედის.
საზაფხულო - გაზაფხულო, გადაფხულო..
საძოვარი - ამოსაწოვარი. მთხოვარი, მგლოვარი, სახსოვარი და სხვ.
საარაკო - არაკრაკო, დაალაგო, არ-აგო!
სანახავი - სანაყავი, განაყავი.
და ეს ფარა - მარა, რა-რა, შარა-შარა.
წინ მიუძღვის - სიურცხვის, ურიცხვის, [უძღ] მიუძღვნის.
მაღალრქიანს - ქიანს, გვიანს, ზიანს, ყიალს.
წვერ-ცანცარა - ყბა-ყანცარა, ჩქარა-ჩქარა (ვინ დასცარა?).
[რქებ-მაღალი].
გადაგრეხით - მანჭვა-გრეხით, ნეკერის კვრეხით.
და ყოველთვის ეს ასეა - ასი თუ ათასია.
მიუძღოდეს - ვინ უწყოდეს, უწოდეს, ოდეს და სხვ.
ფარა უნდა - ბუდრუგუნთა.
დანდობილი - განდობილი, ან დობილი, ან...
მიჰყვებოდეს - ვერ ყვებოდეს, მიხვდებოდეს, გაირიყებოდეს.
მორჩილებით - ნორჩ ღილებით, მხილებით.
და პატივისცემის გრძნობით - წლობით (მრავალსაუკუნეთ).
და.. უსიტყვოდ - ვერრა ჰკითხოთ.
და წინ მიდის ის ამაყად - მძიმე სახით, შეგეძახათ, დაეძახათ, დაღად, ბაღად.
ცანცარებით - (გამწარებით, ხანძარებით), ხან ნარებით, ფარებით, არ კარებით.
ყელზე უხვად - ჯმუხად, მუხათ.
დაყრილ ფაფრით - აფრით, მას ვერაფრით, ზაფრით.
ცხვრის ფლოქვის ფეხთ ბაკუნი - განაგონი, მონაგონი, მსაყუნი, მონაგუნი.
თავისუფალს - მსუბუქს [და] უღრუბლოს.
ხმაურს.. არაქაურს, მშვიდს მეზღვაურს.
ხმოვანებას - ახოვანებას, ბრძანებას...
დაიძახა - ჩაისახა...
- მეე, მეე - „მე“...
- მეე, მეე - იმერთ „იმე“.
- მეე, მეე - ამერთ ვაჰ, და ვეჰ.
[გაეხმაურა] ცხვარი - არა-ცხარი, წინამძღვარი.
და სულ ბოლოს - უთავბოლოს, [იტყვის] სოლოს, შენ მხელოოს.
ახლად შობილ - და ყმოფილ. ჯერ არ ყოფილ. განუყოფელ.
ორ თავიანს - სიგრძისა და სიგანის, შიგანის, ინტრიგანის.
პეტელი - [გან] ოქრომჭედელი, კედელი.
ხურჯინიდან - ჯინიდან, უკანიდან და წინიდან.
იძახიან - წაღიან.
გადაკიდებული - ის ხურჯი დიდებული.
ხურჯინი - ლურჯი, ურჩნი, ბურთი.
აქვს მეცხვარეს - ცხვარზე - ცხარეს.
„ჰეე“ ძახილი - კახელი.
ეს მეცხვარე - მთვარე ... არე-მარე...
მუდამ - ყველის გუდამ, ძილის გუდამ.
ცხვარში ყოფნის - ჩობნის, ჰყოფნის, კიდობნის, ჭოპნის.
მზით დამწვარი - ნამცვარი, ღვარი.
ახალგაზრდა - აზრთა, ნააზრთა.
ჯეელია - შეელია, შველია.
ხანჯალი - ჩანჩალი, ჯანჯალი.
გვერდთ ჰკიდია - ამინდია, სად გინთია. ინდიდია, მიმინდვია.
ვეებერთელათი - ბელადი, ყელამდი, ყელადი.
ხურავს - სამდურავს, ნურავის.
ცხვრის მატყლისგან მოსავს ჩოხა - გული მოიოხა, ძროხა, ჭროღა.
ბუდრუგუნა - ბედმა რაც არგუნა. მიუმუჯლუგუნა.