სინათლის ყვავილი
ძველი ჭადრის ქვეშ რომ
სუფრა გაიშალა,
ყველა, ყველა სუფრის
ხსოვნა წაიშალა!
მეტის სიფაქიზით,
გმირულ სინაზეთი,
უფრო ლამაზდება,
მღერის აფხაზეთი.
ჭადრის ჩვენ ხომ ისეც
ვიცით ხნოვანება;
აფხაზს ძველებური
შვენის ხმოვანება.
მას კი უსრულდება
დღეს ასოცი წელი.
მართლაც უჩვეულო
გვყავს დღეს მასპინძელი.
და, რაც მთავარია,
აქ ზის ქალიშვილი,
ხნიერ მასპინძელის
შვილის-შვილის-შვილი.
იტყვი: მზის შუქია,
ოხვრა დაისრულთა!
წელი მეცხრამეტე
მას დღეს შეუსრულდა.
„ძვირფასო სტუმრებო,
არ დამრჩეთ ფხიზელი“, -
გულით მხიარულით
იტყვის მასპინძელი.
„ძვირფასო სტუმრებო,
მიირთვით, გვიშველეთ“, -
მსგავსი მზისა დარის
დასძენს ქალიშვილი.
„ძვირფასო სტუმრებო,
გჭვრეტდეთ პირმცინარეს,
მიირთვით... მაგრამ ეს...
მაგრამ ეს, ვინ არის?“
უეცრად მოვიდა
კაცი ხანდაზმული,
მხარზე ვეფხვის ტყავი
ჰქონდა გადაცმული.
თავზე თმა დაჰყროდა
თოვლის სითეთრითა,
არაფერს ამბობდა,
არავის ჰყვედრიდა.
შეხედეს: კაცია,
მოხუცი კაცია.
დღევანდელს წარსულით
გამოუტაცია!
ქალიშვილს თვალებით
ეპირდაპირება,
ამბობს: „ავასრულე
ჩემი დაპირება!“
და ვარდი, რომელსაც
„სინათლე“ უწოდა,
ქალიშვილს მღელვარე
ხელით გაუწოდა.
კვლავ სთქვა: „მიპოვნია,
თუმცა გავნაპირდი...
აი, ის ყვავილი,
გუშინ რომ დაგპირდი!“
გუშინო? - ვერ იგებს
ასეთ მისალმებას,
გუშინ ხომ ზღვა იყო
და ჩრდილი პალმების.
გუშინ? მაგრამ გუშინ...
შემკრთალმა ოცნებით,
ბოლოს ქალიშვილმა
ძლივს სთქვა გაოცებით:
„გუშინ ჩვენს მინდორზე
მთელი ამალებით,
დაფნას ახლად ჩაყრილს
ვრწყავდით გამალებით.
გუშინ ფორთოხალსაც
ვკრეფდი ჩემს ტოლებთან,
ველი მთლად ავკრიფეთ,
ვაქციეთ ტონებად“.
გაოცდა სულყველა,
ვერავინ ხვდებოდა,
მოხუცი აგრე რად
მოიხედებოდა.
არათუ გუშინ აქ,
ჰკითხეთ თუნდ ჭადრის ხავსს,
ეს კაცი თვალით აქ
არავის უნახავს.
მოხუციც ვერმცნობი
თვალით იჩრდილება,
სახეზე დაეტყო
უკმაყოფილება.
და ასე დაიწყო:
„ხსოვნას რა დაჩრდილავს,
მეგი! სწორედ გუშინ,
სწორედ ამ ადგილას,
და სწორედ ამავ დროს,
მაინცა და მაინც
ამ ჭადრის მახლობლად
ჩვენ შევხვდით ერთმანეთს!
შენ, მიხვდი? უეცრად
მკერდს ღილი აგიწყდა.
ნუთუ ეს არ გახსოვს?
ნუთუ დაგავიწყდა?
პოვნა ყვავილისა -
„სინათლის მონთება“,
შენ რომ დამავალე,
რად არ გაგონდება?
გითხარ: ხვალვე-მეთქი.
შუბლი გაიხსენი...
ნუთუ დაგავიწყდა!
აბა გაიხსენე?
მეგი! სწორედ გუშინ,
სწორედ ამ ადგილას...
როგორ ვერ იხსენებ
ასეთ სინამდვილეს?“
თქვა და დაჟინებით
მეგის მიაჩერდა.
ქალი იმ უცნობის
სიტყვებით გაშტერდა.
მან გაიმეორა:
„გუშინ მე და ცირა
ბაღში დაფნას ვკრეფდით,
სხვა არა ვიცი-რა!“
ყველამ იგრძნო რაღაც
აზრი ჩაკეტილი,
ყველა ფიქრში იყო
და ხმაგაკმენდილი.
მაშინ ფეხზე ადგა
თვითონ მასპინძელი:
„თამსირ! ძლივს შეგიცნე...
მომეც შენი ხელი!
თამსირ! სად ატარე
შენ ეს ასი წელი?
თამსირ! ვერ შემიცან?
მე ვარ, მასპინძელი!
სტუმრებო, ამას გთხოვთ,
ყური მომაპყარით,
გითხრათ სინამდვილე
და არა ზღაპარი.
ეს არც ოცნებაა,
არც რამ ციურია,
ჩვეულებრივია,
ამქვეყნიურია!
ტყეებს მოსდებოდა
ფერი ოქრო-ქარვის.
იდგა შემოდგომა
რვაასორმოცდარვის.
რვაასორმოცდარვა!
ბევრს ის აღარ ახსოვს,
ამბავს რა გამოლევს
წარსულს გადანაქსოვს!
ერთ დღეს ხმაურობდა
ეზო განიერი,
ჰქუხდა ძველებური
მრავალჟამიერი.
კარგი ლხინი გვქონდა
სუფრას პატივსაცემს,
აქეთ - მანდილოსნებს,
იქით - მამაკაცებს.
ქალნი ცალკე ისხდნენ -
ასე იყო წესი -
რაც კი გაჩნდებოდა
სუფრად უკეთესი.
რასაც უმჯობესსა
რასმეს აართმევდნენ,
ყოვლის უპირველეს,
ქალებს მიართმევდნენ.
ღვინო კი... ოჯალეშს
სახელს ვინ წაართმევს?
ამას უვიცობად
ნურვინ ჩამომართმევს.
ზოგს ძველი ერჩივნა,
ზოგს კიდევ - ახალი,
ზოგს - ის ოჯალეში
და ზოგს - გორმაღალი.
მახსოვს: სუფრის ბოლოს
იჯდა ახალგაზრდა,
უჩნდა მორიდება
უფროსთა და ქალთა.
ღვინოს არა სვამდა,
ფიქრებს მისცემოდა,
მაგრამ თამადის თვალს
რამე ასცდებოდა?
„კმარა, თამსირ, კმარა,
ეს სულ ზღაპარია,
გამჩნევ, გულისცემა
შენი სხვაგვარია!
შენ სად გადამალე
ყანწი, მასპინძელო?
დე, იმ ახალგაზრდამ
შესვას სადღეგრძელო!
შენს წინ გარინდებულ
ქალის მშვენიერის
შესვი სადღეგრძელო,
ხედავ, ვით გიცქერის?“
ადგა ახალგაზრდა
ფიქრთა მოძალებით,
ყანწი ჩამოართვა
დიდის მოკრძალებით.
თქვა: „ცვრიან დილისას,
ფოთოლგაშლილისას,
მე ვსვამ სადღეგრძელოს
ძვირფას ყვავილისას.
ჰყვავის, ყვავილია
სწორედ ამოება,
მაგრამ ძნელი არის
მისი მოპოვება.
სახელს ყვავილისას
ვიტყვი: სინათლეა.
იგი ზღაპარია,
მაგრამ სიმართლეა“.
ღიმით დაატანა
მაშინ თამადამა:
„მაგგვარ ყვავილებმა
მომკლა, გამათავა“.
„არა! - უპასუხა
ყრმამან მოწიწებით... -
- იგი სინათლეა -
ჩემს მზეს გეფიცებით“.
თვალს არ აშორებდა
მეგი მშვენიერი:
„ნეტა ვიქნებოდე
ისე ბედნიერი“...
და მის უცნაურად
გულის მღელვარებას
ეხლა არ შეეძლო
მეტი მდუმარება.
და თქვა გაბედულად:
„იმას ნეტარება,
ვინაც ყვავილს ჰპოვებს,
შუქს რომ ედარება!“
ვაჟმა უპასუხა
ქმნილმა მგზნებარებად:
„ხვალვე მას მოგართმევთ,
ეჭვი გეპარებათ?
იგი სინათლეა
დიახ, იმ თავიდან“...
ვაჟმა გამოცალა
ყანწი. გადავიდა.
„ხვალვე, დიახ, ხვალვე!
ფერი რად გერთმევათ?
ხვალვე ამ ჭადართან
იგი მოგერთმევათ!“
ადგა ახალგაზრდა,
ბოდიში ითხოვა,
დაემშვიდობა და
ცხენი მოითხოვა.
ქალი ახალგაზრდა
გაჰყვა, მიაცილა
ეზოს ჭიშკრამდე და
ჰკითხა მეტად ფრთხილად:
„თამსირ, რა თქვი შენა,
მითხარ, ამიხსენი“.
„მე ვთქვი, რომ მიყვარხარ...
ნუთუ ვერ იგრძენი?
იცის ჩემი გრძნობა
მზემ და მდინარემა,
მას ვერ გამოხატავს
ჭმუნვა, მცინარება.
იცის ჩემი გრძნობა
ამ მთამ დაღარულმა.
რამ, რამ დაბადა ის? -
მხოლოდ სიყვარულმა!
იმას სხვა გრძნობები
არ უჩნს თანატოლად.
რა, რა აცოცხლებს მას? -
სიყვარული მხოლოდ!
ხედავ ა იმ ნაკადს?
გესმის მისი მღერა? -
იგი სიყვარულის
არის მხოლოდ ჟღერა!
ვით არ დამიმონოს
ჟღერამ არფარულმა,
რამ, რამ წარმოშვა ის? -
მხოლოდ სიყვარულმა.
გესმის იადონის
სტვენა მოხარული,
რა, რა აცოცხლებს მას? -
მხოლოდ სიყვარული!“
საიდუმლოება
თქვეს რა თავთავისი,
გულნი მგზნებარენი
იყვნენ ორთავესი!
განა მეორდება
როსმე ის გრძნობები? -
„ვერა, ძვირფასო, ვერ
დაგემშვიდობები!
გეტყვი: მაშ, ხვალამდის!
მე თუ თამსირი ვარ,
სიტყვა ბეჭედია,
სხვაში არ ირევა.
ასე, მაშ ხვალამდის...
ხვალვე, მეგი, ხვალვე
იმ ყვავილს მოგართმევ!“ -
თქვა ეს და უმალვე
ცხენი გააქანა
და ხევს მიეფარა.
„მეგი! კარგ მუსაიფს
რა სჯობია, არა?“ -
ვუთხარ მე ქალიშვილს,
რომ გამოველ ჩრდილით.
გაიოცა: „რაო?
ვტკბები მე ზღვის ხილვით“.
თანაც ვუთხარ: „დღეა
ცისფრად შენაფერი...
ვიცით, ქალბატონო,
ვიცით ყველაფერი!“
შენაც მეგი გქვია,
მეგი ერქვა მასაც,
შენებრ ასრულებდა
გადაწყვეტდა რასაც.
იგი, მშვენიერი,
მართლაც შენა გგავდა,
მაგრამ ბედი შენებრ
მას არ ინახავდა.
ვისიც ხედვას ვგრძნობდით,
გულში ისრად მწვდომარს,
აწ ხშირად ვსვამთ მისი
სულის შესანდობარს!
და რა მოხდა შემდეგ?
სწორედ იმავე დღეს
გავცდი ეზოს კარებს,
მივყევ დაბურულ ტყეს.
და იქ სამი კაცის
სიტყვებს მოვკარ ყური:
„ეჰა, რა დარია, -
თქვეს მათ, - საამური!
თუ კი გაგვიმართლდა,
ლხინი მაშინ სცანი“...
და ტყეს მიეფარა
სამი ცხენოსანი.
ვერ-რა გავიგე-რა,
მაგრამ წინაგრძნობა
მეტყოდა თუ სხვათა
სხვაა ცხენოსნობა!
ტყიდან გამოვედი,
გზაზე სამი მნათი
ქალის გაიმართა
ბჭობა-მასლაათი.
ძალზე ხმაურობდნენ,
ვთქვი, თუ რა აჯავრებთ,
თითქო რაღაცგვარი
რისხვა მოაჯარებთ.
მე კი სახლისაკენ
სწრაფად გავექანე,
მიველ და რას ვხედავ?
ზღვაა მოქაქანე.
ღელვა, განგაშია -
„მეგი მოიტაცეს!“
საზღვარი არა აქვს
რისხვას და სიმკაცრეს.
თურმე მეგი გარეთ,
ტყისპირას რომ მოხვდა,
ტყეში მიმალული
უცნობი გამოხტა.
ცხენზე აიტაცეს
მეგი გულწასული.
თურმე სამნი იყვნენ
ასე თავგასულნი.
შეკრბნენ მდევრებიცა,
„მივყვეთ კვალდაკვალო“,
მკაცრად გაიძახდნენ:
„ვერსად წაგვიხვალო!“
მაგრამ რა ეშველა
ამ სიკაიკაცეს?
მეგი დაიკარგა...
მეგი გაიტაცეს!
გული მაინც სხვაა...
რაც არ უნდა იქნეს...
თამსირ... გულს ნუ იტეხ...
ცოცხალია იქნებ.
ეჰ, ვინ არის მთვლელი
წელთა და ან თვეთა,
გარდასულან დღენი
იმა სიმძაფრეთა.
იმ რისხვათ და ამბოხთ
გადიარეს ღვართა.
არ-რა რჩება ქვეყნად
სიყვარულის გარდა.
ეს ამბავი, თუმცა
ასი წლის წინ მოხდა,
მე არ მავიწყდება:
გულს ის მკვეთრად მოხვდა.
რვაასორმოცდარვა!
რაა საკვირველი?
როგორც ასი წუთი,
გაჰქრა ასი წელი!
მეგი! იგი მეგი
სწორედ შენა გგავდა!
ალბათ, გრძნობაც მისი
შენში შენაკადდა.
აბა, მითხარ, თუ რას
ხედავ აქ გასაკვირს,
თუ იმ მეგის სახით
ეჩვენები თამსირს?
გატაცებით, ძებნით,
დღეზე უფრო ჩქარა
ასზე მეტი წელი
ტყეში გაატარა!
„თამსირ, სად ატარე
შენ ეს ასი წელი?“ -
კვლავ უცნაურ სტუმარს
ჰკითხავს მასპინძელი.
„როგორ? ასი წელი?!
მე ტყეში წაველი,
მე მსურდა მეგისთვის
მეპოვნა ყვავილი“.
და მეგის თვალებით
ეპირდაპირება.
ამბობს: „ავასრულე
ჩემი დაპირება!
ტყეში მიპოვნია,
თუმცა გავნაპირდი,
აი, ის ყვავილი,
გუშინ რომ დაგპირდი!
მეგი! სწორედ გუშინ,
სწორედ ამ ადგილას,
როგორ ვერ იხსენებ
ასეთ სინამდვილეს?“
„გმადლობთ ყვავილისთვის,
გმადლობთ, დიდად გმადლობთ...
დიდხანს დავდიოდით
ასე, უსინათლოდ“, -
უპასუხა მეგიმ,
ვერ დაფარა ღელვა,
უცებ საგანგებოდ,
თითქო ციდან ელვა,
მოეფინა ეზოს
იმ სინათლის შუქი,
შუქი სანატრელი,
ელექტრონის შუქი!
მაშინ ფეხზე ადგა
მთელი ის წვეული,
ერთხმად ადღეგრძელეს
შუქი ღირსეული!
სთქვეს: თუ სიყვარულის
სიმღერაა გულში,
საქმეს ასი წლისას,
დაე, ერქვას „გუშინ“.
სწორედ უთქვამს მგოსანს
ასწლად წამიერი,
აბა! კიდევ ერთი
მრავალჟამიერი!
1947