ბამბურა მურა
ყავახანას თუ დუქანს,
არც ისე მხნეს და პურადს,
ვიგონებ: ფანჯრით ვხედავ
ასეთ უბრალო სურათს:
პირდაპირ, სადაც თონის
ალმურს არა აქვს წუნი -
ბამბურა მურა სდგას და,
სჩანს, ათრობს პურის სუნი.
ის მშიერია. უცდის
მისი თვალი და ყური,
დრო შეარჩიოს ზუსტი,
რომ მოიტაცოს პური.
მხოლოდ ვერ ამჩნევს იგი,
ნერწყვმორეული მადით -
ძაღლთამჭერელი ვინმე
მას ეპარება ბადით.
ესროლა კიდეც... მაგრამ
ამაოდ: ასცდა! ნურას
უკაცრავად, რომ ტყავი
არ ემეტება მურას,
რომ მისგან ჰკერონ ნაზი
ხელთათმანები ქალის...
გულგახეთქილი მურა
გარბის - ვით ქარი ჭალის.
ძაღლთამჭერელის ამით
იმედ-დაკარგულ ხახას
და მაცქერალი ხალხის
გამოცოცხლება-ხარხარს.
გადარჩენილმა მურამ
გადმოსჭრა ქუჩა ავი
და ყავახანის ღია
კარში შემორგო თავი.
ყავახანის თუ დუქნის
(ვინ მდიდარი და ვინ მე?)
სასმელებიან დახლთან
ვდგევარ, მჭედელი ვინმე.
მე დაჟინებით თვალში
მომჩერებია ძაღლი:
ის მშიერია. ჰხიბლავს
მისთვის მდიდარი დახლი.
ვამბობ: რას მიცქერ, მურა,
თვალში რად გიკრთის შური.
აბა, რა გიყო, მურა,
აი, ჩაცეცხლე პური.
უელვარესი სხივით
ძაღლს გაუბრწყინდა ზეცა
და შავი პურის ნატეხს
გახარებული ეცა.
ეს იყო მხოლოდ ქუჩის
მოხეტიალე ძაღლი.
მისთვის არც სჩანდა ბინა,
არც შესაფარი სახლი.
ჩემი ფიქრი კი ეხლა
შორდება ყოველ ამას.
არ მხიბლავს ისიც, რაიც
ქალაქს ამშვენებს ლამაზს.
მე გამახსენდა ჩემი
შორი სამშობლო ველი,
ღარიბ ფაცხების გროვა,
ცივი, მუნჯი და ბნელი,
სადაც ბევრია სული,
მაგრამ პური კი ცოტა,
სადაც შიმშილი მეფობს
და მწუხარება დროთა.
შრომის უსივრცო მინდვრის
ხმელი და მწარე პური,
დაღად რომ აკრავს კერის
ნაცარ-ნახშირის მური,
რამდენს იწონის შრომას,
კაცთა ძალას და ღონეს,
რამდენს აღავსებს მინდორს,
რამდენს ახურებს თონეს.
რა ჭაპანწყვეტა, ოფლი,
კვნესა, დარდი და ზრუნვა,
დაუცხრომელად მსვლელი -
ვით დედამიწის ბრუნვა.
- რას შემომცქერი, მურა,
ეხლა რა გინდა მეტი?
კაცთაც მრავალზე მრავალს
სდევს შენებრივი ბედი.
დახლს ვშორდები და ვფიქრობ:
აწ ჩემი გეზი მიდის
ქარხნისკენ, სადაც მუშა
ძალს ლუკმა-პურზე ჰყიდის.
იქ საიდუმლო თათბირს
უნდა დავესწრო მეცა,
რა მშვენიერი დღეა,
რა დიდებული ზეცა!
ქარხნის კართან კი, სადაც
ბერვას იწყებდა ქურა,
მე შევამჩნიე, რომ გზად
ამდევნებოდა მურა.
ალბათ, მადლობის გრძნობით
დამიმეგობრდა ნაღდათ.
ძალიან კარგი, მურა,
დე, მეგობრები გავხდეთ!
მურამ გაიგო თითქო,
გამხიარულდა და თან
წყენით შეხედა დარაჯს
იქვე მდგომარეს, კართან.
მას ხელთ უპყრია ჯოხი
(მურას ჰგონია - ურო)
სწუხს, რომ მეგობარ მჭედელს
შიგნით ვერ შეჰყვა მურა.
ასაღამოვდა, ჩრდილი
დაეცა გზას და ირისს,
მძლავრი საყვირი დღიურ
შრომის შეწყვეტას ჰყვირის.
ჯგუფ-ჯგუფად, ანუ ცალკე,
ედინებიან გარეს.
ჩვენი ჩატარდა კრებაც,
ვტოვებ ალაყაფ კარებს.
მე ჩემი მტკიცე მიზნის
შეგნებითა ვარ მსვლელი
სწორედ იქითკენ, სადაც
საპყრობილეა ძველი.
აგერ, მდიდრული, განზე,
ყავახანების შუშა,
მათგანც განიგან მიდის
წარბებშეკრული მუშა.
ჰხედავს: შუშების იქით
მოსჩანს დარბაზი დიდი,
სავსე მაგიდას უზის
და დუმს უცნობი მშვიდი.
იგი აივსებს ფინჯანს
შავი, მაგარი ყავით,
ის მაძღარია ისეც
დღის მშვენიერი ჰავით.
რაღაც უგულოდ სტეხს ის
თეთრს, ჯერ ისევ თბილ ნაზუქს,
არც ეკითხება ვინმე,
არც თვით მოითხოვს პასუხს.
რად ეჯავრება ეს მზა,
ეს მშვენიერი პური.
რაისთვის დადის ქვეყნად,
როგორც ზედმეტი მდგმური?
არა, არ შია, მხოლოდ
მცნობის სიცოცხლის სრულის,
სახეს ატყვია დაღად
სიცალიერე სულის.
იცავს წესწყობა იმას,
როგორც დაგეშილ გუშაგს.
ამ მუქთახორა ვინმეს
ზიზღით ჩაუვლის მუშა.
თან ასე ჰფიქრობს: „შხამად
შეგერგოს კაცთა ჩაგვრა,
მე კი ჯანიც მაქვს, გულიც,
მადაც კარგი მაქვს, მაგრამ...
ეჰ, წაგმწარდება ეს დღე.
ჯერ იყავ, არა უშავს“.
და დარწმუნებით მიდის
ის წარბშეკრული მუშა.
მე კი განვაგრძობ ჩემს გზას,
სადაც ხიდეა ძველი.
მე ჩემი მტკიცე მიზნის
შეგნებითა ვარ მსვლელი.
დავდექ ციხესთან, ძეწნას
ნიავით ტოტი უძგერს...
მე ციხის ერთ-ერთ სარკმელს
დაჟინებული ვუცქერ.
თანაც, გუშაგმა, ვცდილობ,
არ შემამჩნიოს აქ მე.
ის სარკმელია ეხლა,
ის სარკმელია საქმე.
და საპყრობილის კართან,
როცა ფიქრები მბურავს,
უცებ უნებურ შიშით
ვთქვი: აქ რა უნდა მურას?
ისიც მოსულა ხესთან,
რომელსაც ჰფარავს სურო,
განადგურება ჩემი
გსურს, თუ რად მოხველ, მურა?
მე შენ მეგობრად გთვლიდი,
შენ საქმეს მიქმნი სამტროს.
ავხედე ისევ ციხის
სარკმელს და სწორედ ამ დროს
იმ სარკმელიდან რბილი
გადმოისროლეს რამე.
სწორედ ჩემს ახლო, ვხედავ,
იგი დაეცა. და მე
ვწვდები იმ საგანს... მაგრამ
აქ მოხდა ერთი „რაღაც“;
მშიერი ძაღლის თვალი
რასმე უკეთესს ნახავს?
ეს იყო პური, პური
გამოგზავნილი ბედად...
გახარებული მურა
ეცა. უეცარ ღვედად
სწვდა უსწრაფესად ელვის
მურას მარჯვენა ჩემი,
მარცხენით ვიწევ, სადაც
ჯადოა ნუგეშ-მცემი.
გაოცებული ღელავს
ეხლა თვალები გიშრის:
ეს როგორაა, მოძმე
პურის აღებას მიშლის?
მურაც მიიწევს, მეცა,
არის ნამდვილი კრივი,
რომელს დარჩება ჩვენგანს
პურის გორგალი ცივი.
თუ მეგობრობა იყო,
ეხლა რა მოხდა ნეტა,
რომ ერთი ლუკმის გამო
არის შეხლა და წყვეტა.
მორჩა. პირიდან მურას
გამოაცალეს ლუკმა,
მაგრამ ჩემს გულში შვების
შემოანათა შუქმა.
ხელში მოვკუმშე მაღლით
გადმოსროლილი პური.
- უკაცრავად ვარ, მურა,
ხელი არ შეგხვდა ძმური...
განზე გამდგარი, მტრულის
მომრიდებელი მზერის,
მაღლით ნასროლი პურის
გულში ვპოულობ წერილს:
„ჩვენ გადავწყვიტეთ, ძმებო,
თავის დაღწევა ციხით,
მაგრამ ვერ შევძლებთ ამას
იმედის თქვენის იქით.
შემოგვიგზავნეთ, ძმებო,
მსწრაფლ იარაღი თხრილით.
თუ თავს დავაღწევთ ჯალათს,
მხოლოდ მიდგომით ფრთხილით“.
ერთიც ვნახოთ და წყენით
მომჩერებია მურა,
თითქო მეგობარს მკითხავს,
წარღვნა მოხდაო თუ რა?
მე რად მივიჩნევ ამას!
უბეში ვიჩრი მურაზს
პურით მიღებულ ბარათს,
პურს კი მივუგდებ მურას.
და იმ ადგილას მალე
ჩვენი სურვილიც ახდა,
მესამე დღესვე ბათქი
და ჭახა-ჭუხი გახდა!
კარნი განახვნეს ტყვეთა
და ხმა გაისმა ძმური:
მზე და კომუნა! სივრცე!
თავისუფლება! პური!
1948