შუალედი - დან - მდე
 
 


მოგონებები იმ დღეების,როცა იელვა


100%! - ადნობს და დაგავს
        ღრუბლების ტივი,
გადამავალი მზე აჩრდილს აგავს -
        რეტროსპეკტივი.

ხედავს გრძელსა და ცარიელ ქუჩას
        პირშემკრთალ გაზით,
აქა-იქ ქარხნებს ღიმი არ უჩანს -
        სავსეა ბრაზით.

ხედავს სახლების უბრალო ფარდებს:
        დაღლილი, ზანტი,
მკრთალ სინათლეზე ალაგებს ვარდებს
        ოჯახის ლანდი.

და უფრო იქით სულ სხვანაირი
        გზა იფინება:
არღნების გამმა, მძიმე ჰაერი
        ლანძღვა-გინება.

აქ გზატკეცილმა ნდობა არ იცის...
        ხელგანაშვები
თრთიან შიმშილის და პოლიციის
        მსხვერპლი, ბავშები.

ის, წინად გზაში ნაპოვნი ბავში,
        ეხლა უსახლო -
იდუმალად დგას ჩაცმული შავში,
        ქარხნების ახლო.

მას გული ადრე გაუპეს თუჯის,
        ყველაფრის მცოდნეს;
მემატიანე ზღვისპირა ქუჩის
        ლამის ჩამოდნეს.

ვინც იცის, წელი ეს ოცდაათი
        სად გაათია...
ქალაქის კოშკის რეკავს საათი,
        ცხრა საათია.

„ევა!“ - გადაჭრა ძახილმა მაშინ
        ჰაერი მქრქალი
და შემოდგომის ვარდებით თმაში
        გამოჩნდა ქალი.

ზღვის პირად ორად გადაჭრილ ქუჩას
        გზა აპობს შვიდი,
აქვს მოღუშული სახე ლუჩიოს, -
        და ევას - მშვიდი.

ევას ფეხები ჰქონია მკრთალი,
        ის მიდის ნელა,
და გამომწვევი ხმით ამბობს ქალი:
        - ისე, ვით ყველას!

ლუჩიო, როცა დგეხარ მხარ და მხარ,
        ჰგევხარ გოლიათს,
მაინც არც ისე საშიშარი ხარ,
        სხვებს რომ ჰგონიათ.

მე, შიში? შენი? არა სრულიად!
        ნუ ხუმრობ, კმარა!
სხვის შიშით გული დაისრულია,
        შენით კი - არა.

სულში არ არის რამე ღრუბელი,
        ნელი ქარია,
სიცოცხლე მიმაქვს თავისუფალი
        და მიხარია.

სულში არ არის რამე ღრუბელი
        ბინდის მფენარი,
ალუჩა ყვავის, და ალუბალი
        და ცინერარი.

სულში არ არის რამე ღრუბელი
        და გულდაკოდვა -
ო, მაინც გულში მაქვს დაგუბული
        ეს დიდი ცოდვა.

ცოდვაა, ცოდვა... რომ დღეს ცბიერი
        მაქვს სული დარის,
რომ ჩემზე კარგი და ბედნიერი
        დღეს არვინ არის.

თითქო მხოლოდ დღეს ვიგრძენი ფასი
        მწარე და ფრთხილი,
თითქო არ ვიყო მუშათა კლასის
        ნამდვილი შვილი!

შენი, ლუჩიო, სიტყვა არ მჯერა,
        რაც თვით არ გახსოვს,
შენ დააკვირდი ჩემს სახეს ჯერა,
        ის მოგცემს პასუხს.

მე თვალები მაქვს ისე, ვით ია?
        ის შემკრთალია?
კარგია. კმარა. შენ არა გშია?
        მე კი... ძალიან.

აი, მაწვდი პურს როგორც ნამალავს,
        არა, არ მინდა.
ავიღო? არვის არ მოუწამლავს?
        რამ გაგარინდა?

არ მინდა! რატომ? არ მინდა შენგან.
        მომშორდი, კმარა!
როგორ შოულობ? შენ ქურდობ ყველგან?
        არ მინდა, არა!

შენ მეუბნები საოცარ რამეს:
        „გონს მოდი, ევა!
შიმშილისაგან წაიქცე ლამის,
        სული გელევა“.

გიამბო? არა! ვნახე ვენახი
        როგორც ტაძარი.
ისეთი არსად ჯერ არ მენახა,
        უზარმაზარი.

და იისფერი ფურცლები ვაზის
        სანთლებს ვენახში
უმძიმეს ქარვის მტევნებად აზის,
        ვით ფერფლი ნახშირს.

კარგად არ მახსოვს, ეს ფრინველები
        იყვენ ჩიტები,
თუ ანგელოზებს ესხათ ხელები
        და ბივრიტები?

ლუჩიო უსმენს. მასში ესოდენ
        გრძნობს გაოცებით
და ირონიით: - ეს იქნებოდენ
        ანგელოზები.

„უცებ მოვარდა ძლიერი სტიგმა, -
        განაგრძობს ევა, -
მაღალ ხეების მწუხარე რიგმა
        დაიწყო რყევა.

რა საოცარი დაიძრა ღვარი,
        ხეთ რა რიგ ხრიდენ;
ყოველი მხრიდან ბერავდა ქარი,
        ყოველი მხრიდან.

აღმოსავლეთით თოვლივით თეთრი
        ბერავდა ქარი,
იყო სპეტაკი და ნაზად მკვეთრი
        და ძლიერ ჩქარი.

ჩრდილოის ქარი იყო წითელი,
        მაგრამ ნათელი,
გორავდა ყვითელ ფოთლის მითელი
        და კამათელი.

მესამე ქარი იყო ვით ქარვა,
        როგორც სამოთხე,
და იისფერი, როგორც - „აქ არ ვარ“ -
        იყო მეოთხე.

იდგა მთელ ბაღში ფერთა ფერები,
        შემდეგში ყველა
იძროდენ, როგორც სულიერები,
        ნელა და ნელა.

და მე შემდეგში აღარ ვიცოდი...
        ო, მთელი ღამე,
ეს ქარი იყო სამაისოთი
        თუ კვლავ სხვა რამე?“

- ანგელოზები იყვენ უთუოდ -
        დასცინის ვაჟი, -
ასე ყოველმხრით, ასე უდროოთ
        რომ ქროდენ ცაში.

- ანგელოზები! - გაანჩხლდა ევა, -
        ვიცი, რაც არი:
შენთვის არც ხატი გამოირჩევა
        და არც ტაძარი.

მაგრამ ტაძარიც იდგა ჰაერში
        უუკვდავესი.
იგი არავის არ ეპყრა ხელში,
        იდგა თავისით.

განათებული იყო ვით დიდი,
        წვიმაში ნელი,
ელვიდან ელვის ძლიერი ხიდი
        და საშინელი

იყო რაღაცა ცეცხლი ზევედი
        მზეთ ცვალებადში,
მე ვმოძრაობდი და მე შევედი
        ბრწყინვალებაში.

და კრეტსაბმელი იძროდა რხევით -
        ელვათა გედი,
ელვები ფეთქდენ და იმათ ზევით
        მოსჩანდა მტრედი.

თავი მტრედისა იყო ოქროის,
        ცისფერი - მკერდი,
ფრთები - წითელი ძოწის - როიის...
        ო, უცხო მტრედი.

წითელი, თითქო სისხლი დიოდა,
        ჰქონდა ბრჭყალები,
და მის თვალთაგან გადმოდიოდა
        ცა ბრწყინვალებით.

რა დროს ესაა... ო, ბედო ჩემო,
        შეხედე, შორით...
ლუჩიო, ხედავ, გამოჩნდა გემი
        ერთი და ორი.

შეხედე - როგორ თრთიან ანძები,
        გულზე ლოდია.
ო, როგორ მშია და ვიქანცები...
        სიდან მოდიან?

მოდიან, მოაქვთ ძვირფასი ფარჩა
        ინდოეთიდან.
მოაქვთ, თუ სადმე ხორბალი დარჩა,
        ზღვა-ხმელეთიდან.

როგორ ტრიალებს ციდან ბორბალი
        ერთი ათიდან,
ინდოეთიდან მოაქვთ ხორბალი
        და კანადიდან.

ხორბალო, აქეთ, აქეთ... ო, აქეთ!
        გული დაფერე!
- ო, ბედნიერო, შენ რა, რომ მოაქვთ?
        - მე? არაფერი!

როს ძილს ეძლევა ღამის უბნები
        იქაც და აქაც,
შორს ნათესავზე მე მეუბნება
        ბრმა დედაკაცი.

ამბობენ: ძლიერ არის მდიდარი,
        აქვს ბევრი რამა.
მე კი - სიმდიდრე არავითარი, -
        დედა, არც მამა.

ქალი უცხოა ჩემთვის სრულიად,
        მე ვცხოვრობ მასთან;
ეს თითქო ბედის დასასრულია...
        სანამდი გასტანს?

როცა ქარხანა დახურეს ჩვენი -
        იმ ნახევარი
წლის მეტად მწარე ვიდოდენ დღენი
        უმუშევარი.

იანვრის ქარი ცივი და ბნელი,
        მწუხარე ჩრდილი -
როცა სულისთვის არ არის ძნელი
        თვითონ სიკვდილი.

სანთლები ჩაფლა თოვლილმა მტვერმა,
        ჩალეწა მინა.
ქალაქის გარედ უდაბნო, ფერმა,
        ქურდების ბინა.

გვდევდა შიმშილი, თხოვნა, ხვეწილი,
        დღენი და თვენი,
ქალაქი, სადღაც გარდახვეწილი
        ქალაქი ჩვენი.

სრულიად შიშველს, ზამთარის გმინვის
        სასტიკი ღალა,
ო, ძლივს ვუძლებდი გამგმირავ ყინვას,
        არ მქონდა ძალა.

მეგონა: აჰა, ეს აღსასრული
        მოვიდა, ვკვდები.
მღვრიე ქუჩებში ბნედა ბასრული
        მივეხეტები.

აქ იწვა ძაღლი. მე იმის გვერდით
        მივწექ. ვიყავი -
რომ მისი ოდნავ მფეთქავი მკერდით
        გამთბარვიყავი.

მაგრამ ის ძაღლიც გაიქცა. რბოდა.
        გონება-მიხდილს
სიცივისაგან ცრემლი მდიოდა,
        ვნატრობდი სიკვდილს.

ისე შემიკრა ყინვამ კბილები,
        მკლავდა იარა.
ამ დროს მოხუცმა ქალმა ჩემს ახლო
        გამოიარა.

და წამიყვანა მან ცოცხალ-მკვდარი,
        ამინთო სხივი,
ძალიან ცივი იყო ზამთარი,
        ძალიან ცივი.

თოვლით აივსო სახლები ოდენ,
        როგორც შვავები,
სიცივისაგან ჩამოტყდებოდენ
        სახურავები.

ო, როგორც იქნა გადავიტანეთ
        უბედურება.
არავის მართებს დღეს არსაიდან
        ბედის მდურება.

ომიდან ხალხი გაცვდა ვით გროში,
        მოკვდა სოფელი.
ვინ უნდა იყოს ამნაირ დროში
        დროს მადლობელი.

შეიძლებოდა გვქონოდა სული,
        როგორც დობილი,
მაგრამ ცხოვრება არაა სრული
        და კმაყოფილი.

ვით შეიძლება იქნე ლამაზი,
        ბედის მგმობელი?
როგორ დავტოვოთ ფიქრი ამაზე
        დასანდობელი?

ბნელდება. მოდის პატარა კიბით
        პატარა კაცი,
ასანთი ფრთხილად ამოაქვს ჯიბით,
        გააქვს ბარბაცი.

აიდგამს კიბეს და ასანთებად
        სვეტზე მიცოცავს,
უცებ ლანდები წვება ლანდებათ
        და ნისლს იხოცავს.

სალამი კანდელს, სალამი კანდელს,
        ო, გაგიმარჯოს,
ადის, აანთებს, გაფანტავს ლანდებს
        და ხურავს ჩარჩოს.

ის ჩამოსვლისას ჩიბუხს იკეთებს
        და ცეცხლს უკიდებს,
კიბეს იღლიით ამოიკიდებს
        და მიუთითებს:

- ო, ხომალდები მოვიდენ შორით
        ბევრი, წყვილ-წყვილი.
არ მოზიდულა აქ სემაფორით
        კანადის ქვილი.

მაგრამ (პატარა მაშინ ვაჟკაცი
        აქ დაიხარა,
ხმა-დაბლა, ყურთან) თითქო ასკეცი
        გზა აიყარა.

ემიგრანტები ნაღარის ცემით
        მოვიდენ შორით,
თვით რესპუბლიკა მოვიდა გემით,
        ტყვიით, ტერორით.

აქაც იწყება, იქაც იწყება,
        ყველგან ელიან.
    ქვეყანა სისხლით რომ მოირწყვება -
        ეს ნათელია.

გარბიან ძველი წყობის ლანდები
        და ბანკირები,
არისტოკრატი, ექსელბანდები,
        ვაჭრის გირები.

რევოლიუცია კვალდაკვალ მოსდევს
        ხალხს და ჯამაათს,
მაგრამ აქაც თუ ანკესი მოსდეს? -
        წყევლა ამ საათს.

აქაც იწყება, მგონი რაღაცა
        აქაც დაიწყო,
შურისძიებით  დაიცალა ცა -
        ნახავ, დაიცა.

უკვე გამოდის დღეს განაპირა
        უბნიდან მზეზე
ხალხი, რომელმაც ხმალით დაპირა
        მარსელიეზა.

ახ, რა მოხდება... მაგრამ რა ვიცი
        ქვეყნების კიდის... -
ჩურჩულით ამბობს პატარა კაცი
        და ჩუმად მიდის.

ვენერა შეკრთა: - ჩუ, გესმის? სროლა.
        ა? არაფერი.
გესმის სროლის ხმა და ტყვიის ქროლა,
        ნაღარა, დაფი?

ჩუ, რაა? გესმის? მარსელიეზა!
        დროა, წავიდეთ.
დაიცა! სადღაც მოისმა კვნესა
        მომაკვდავივით.

დროა. ამ ხმაზე თითქო ვღმერთდები
        და მიხარია.
წავალთ, ჩვენ იმათ შევუერთდებით...
        ეს ვინ არიან?

ამ დროს გაისმა თოფების გრგვინვა
        და ჭახი-ჭუხი.
ევას გულიდან ამოწყდა გმინვა...
        ცა იყო რუხი.

ევას გულიდან ამოწყდა კვნესა
        ღამეთა, ბინდთა
და სიჩუმეში ვით ინÁესა
        იგი გარინდდა.

გამოჩნდა მწყობრათ დასული რაზმი
        აურზაურით.
- იარაღისკენ! - ამბობენ ბრაზით
        და ხმაურობენ.

ერთი დაიჭერს ლუჩიოს ხელით
        ისე, ვით ძაგრით
და დანარჩენნი: - ხალხის სახელით!
        შეჰკარით, მაგრათ!

ეს გადაცმული არისტოკრატი
        გაჩნდა საიდან?
დაავიწყდება თავისი ხატი.
        იგრძნობ. აიტან.

აქ მოიყვანეთ, ვნახოთ სანთელთან,
        შევხედოთ, ვნახოთ! -
ლუჩიო მიჰყავთ, იგი გამთელდა
        უხმოდ, უსახოთ.

გაძალიანდა ლუჩიო ახლა
        და დასხლტა ვით ქვა,
- ამხანაგებო! - ყვირის ხმამაღლა -
        შეჩერდით, სიტყვა!

ამხანაგებო! დღესაც და გუშინ
        მე მომდევს დარი.
მე ლუჩიო ვარ, მაღაროს მუშა
        და პროლეტარი.

მე მიხარია, რომ დედამიწას
        ცეცხლად ვედებით.
განსაცდელის დროს სხვა ვინ დამიცავს
        თავგამეტებით?

ერთი მათგანი, რომელსაც ალი
        ანთებს მზიანი,
ვიქნები თქვენთან თავისუფალი
        და თქვენიანი.

- მაშინ, ჩადექი ეხლავ ჩვენს შორის,
        შენც ჩვენთაგანი,
ასწიეთ თავი. წინ. ერთი. ორი.
        მაგრად ნაგანი!

მაგრამ ლუჩიო ამბობს: - ეს ქალი
        მუშა ქალია,
ის დაგვჭირდება, როს ბრძოლის ალი
        დასცემს ძალიან.

არა ერთს ბრძოლა წაართმევს ცნობას,
        ამძიმებს თვალი,
ჩვენ ვინ შეგვიხვევს მაშინ ჭრილობას? -
        მხოლოდ ეს ქალი.

მაგრამ... რას ნიშნავს? სისხლი! შეჩერდით!
        ეს კოშმარია!
დაჭრილ ქალს სისხლი ჩამოდის მკერდით.
        კვდება, მკვდარია!

და შეიკუმშა ლუჩიოს გული
        მომკვლელი დარდით,
გული, ამ ქალთან ერთად მოკლული
        ტყვიის ნავარდით.

და დარჩა სული, რკინის კედელი,
        შურის მგებელი,
ოცნება, ბედის გამომჭედელი,
        ამფეთქებელი.

ის ჩადგა ამდგარ მუშათა შორის
        იმათთაგანი,
ასწიეთ თავი. წინ. ერთი. ორი.
        მაგრად ნაგანი!

ამ დროს მოხუცი ქალი გამოჩნდა
        მარტოდ მოარეთ,
შუქიან სვეტის ახლო ჩამოჯდა,
        ატირდა მწარედ.

- მშვიდობით, ევა, - ამბობს ლუჩიო,
        სდგას. მიდის ხანი.
იმისი გული ეხლა თუჯია,
        გრძნობა - ნაგანი.
    
ლუჩიო იბრძვის ვით მთელი ტომი
        და ხალხის გრძნობა:
არა გათიშვა და არა ომი,
        არამედ - ძმობა.

ლუჩიო იბრძვის, რათა ფარული
        დასძრას რკინები,
ხალხისთვის მძლე და პლანეტარული
        პალადინები.

არ არის იგი მტრებისთვის ტკბილი
        და არც ენება,
მოულოდნელი, მწარე აქვს კბილი
        და შეჩვენება.

მან შეაჩვია თვის სულს სატანა,
        ალი ქურების,
რათა შემდეგში შესძლოს ატანა
        განადგურების.

დემონიურად მიუძღვის ღამით
        რაზმებს ტყვიებით,
რომ დედამიწას უჩვენოს ამით
        შურისძიება.

სად არის მტერი? ის აცეცებს თვალს...
        ო, მისი თვალი,
ის მას საკადრისს გადაუხდის ვალს,
        ნახვამდის, ხვალე.

თითქო შექმნილა ეს თვალი განგებ,
        იკრებს იერებს,
მასში ბრძოლების მწარე განგება
        შუქს აძლიერებს.

ლუჩიო იბრძვის. ანდამატია
        გზის მოგონება.
არა ერთი და ორი ანთია
        იქ კოცონები.

მაგრამ არც მტერი არის ბატკანი,
        ის არ იძინებს,
მიდის და მოდის ერთი მათგანი
        და დასისინებს.

მის დასაცავად მოდის უეცრად
        ძალა ას-კეცი,
მკაცრი სახელი მათ მიუეცრათ -
        ჯალათი, მხეცი.

თვალები ფეთქენ, როგორც კაკლები
        წყეული ზეცით.
მხეცი, არც მეტი და არც ნაკლები,
        უგულო მხეცი.

დგას მუხლებამდე სისხლის მორევი,
        მათში შობილი
უიარაღო ხალხზე მორევით
        დგას კმაყოფილი.

სვრის და მშობლიურ ცხედრებს ეხება
        ფარული გზნებით,
ყელამდე სისხლში მიდის ფეხები
        მოლიპულ გზებით.

მას ახარებს, რომ სისხლის მიზეზი
        თვითონ - მწარდება,
და ბოროტების გზით უმტკიცესი
        მიემართება.

და არ შორდება ხალხის გოდება,
        ცრემლი ღვარული,
მკვლელი - ეს არის მისი წოდება
        და სიყვარული.

ო, ყველამ იგრძნო, რომ მოკვდა ყველა -
        ძველი და ნორჩი,
მისგან არავის არ უნდა შველა -
        იცნობენ, მორჩა.

და არ შორდება მუნჯი ყვედრებით
        ცქერა ზვირთული,
ის სამარემდე მივა ცხედრებით
        შემოტვირთული.

ო, რა თქმა უნდა, ცხედრები მუდამ
        მუნჯობენ, მაგრამ
სისხლი იძახის: მკვლელი, იუდა,
        მონობა, ჩაგვრა!

ხალხის ვექილი, ფრიად მართალი
        რომ არ ფასდება!
ასეთი კარგი მოკლეს სარდალი,
        ცეცხლი ასდება.

ბურჟუა კარგი და ხელოვანი
        მოასპარეზე,
მიცვალებული სახელოვანი
        გდია შარაზე.

წევს მედიდურად გამოწყობილი,
        წევს მედიდურათ,
აქვს ცხვირი ენ ფაცე, ფეხი, - პროფილი
        როგორც სურათი.

მაგრამ უეცრად, მკვდარს აბეზარი
        წამლავს ანთება,
დაუნდობელი, როგორც მეზარე
        ხმა ელანდება.

თითქო მათ შორის მტრობა გათავდა,
        იგი - ცხედარი
გდია ღამიდან გათენებამდე
        გაუბედარი.

მან მოიწამლა სული შხამებით,
        რა დარჩენია!
დასდევს ბურუსით და შეღამებით
        ავი გენია.

ქალაქს მოავლეს გარშემო ალყა
        და ერთხელ, დილით,
მძიმე ტანკების მოინგრა ტალღა
        ბოროტი ჩრდილით.

მთელი სამი დღე გაგრძელდა სროლა,
        სისხლიც ათავდა,
ორი მრისხანე სტიქიის ბრძოლა
        მწარედ გათავდა.

დაჭრილი, მკვდარი, მრავალი მსხვერპლი
        მსხვერპლს ეფარება,
სახლების ნაცვლად ნაცარი, ფერფლი,
        მგლოვიარება.

გამარჯვებულნი სასტიკი ხელით
        აღრჩობენ ტყვეებს,
ჰკაფავენ, ხვრეტენ, ხალხის სახელით
        უსპობენ დღეებს.

ქურდები ღამით საფლავებს თხრიან,
        მოკლულთა ცხედრებს...
გაზები ღრუბლებს შორიდან ყრიან
        ლურჯებს და თეთრებს.

რბის ორი ძაღლი: მათ ისტორია
        ვერ დააფეთებს,
პირიდან გლეჯენ ერთიმეორეს
        ხორცის ნაფლეთებს.

და მთელი კვირა სადგურის იქით
        მატარებელი
იდგა. შიგ მკვდრები ეყარა რიგით
        უფარებელი.
    
და იქვე, ახლო, სანაგვე ყუთში
        იწვენ ბავშები,
ეზმანებოდათ მათ ყოველ წუთში
        ცეცხლთ მირაჟები.

მიყავთ ტყვეები - ყოველი წუთი.
        ლუჩიო ტყვეა.
მაგიდას უზის აჩრდილი ხუთი:
        განკითხვის დღეა.

„ლუჩიო! - ამბობს ხმა მძლე და დიდი,
        სხვების ამყოლი,
დაუცხრომელი იყავ ბანდიტი
        და წინამძღოლი.

ძალაუფლების ხელში ჩაგდება
        გინდოდა მეტად,
სადაც შენი ბრბო დაბანაკდება,
        ცეცხლი სდგას სვეტად.

წესრიგის მცველებს იარაღს ყრიდი,
        გსურდა წვალება,
შენ არავისი არ გქონდა რიდი
        და მოკრძალება.

შენისთანასთვის, რომ ეგრძნო მონა,
        სისხლი და რკინა -
გილიოტენმა გამოიგონა
        გილიოტინა.

და ხუთეული, რომ შეგახვედროს
        სისხლთან უღმერთოდ,
უმაღლეს სასჯელს გისჯის: დახვრეტას
        მრავალთან ერთად“.

100% - ადნობს და დაგავს
        ღრუბლების ტივი,
გადამავალი მზე აჩრდილს აგავს -
        რეტროსპეკტივი.

ხედავს გრძელსა და ცარიელ ქუჩას
        პირშემკრთალ გაზით,
აქა-იქ ქარხნებს ღიმი არ უჩანს,
        სავსეა ბრაზით.

ხედავს სახლების უბრალო ფარდებს:
        თრთის შუშაბანდი,
თავის დაღუპულ წევრებზე დარდობს
        ოჯახის ლანდი.

ლაჟვარდი ლილა გადაფეროდა
        საღამოს ზეცას,
დახვრეტის დრომდე რაზმი მღეროდა
        მარსელიეზას.

[1921-1924]