დღიური-98 - 1935 წელი
G. Tabize. Paris. 1935.
16? აუწერელი გარე. და ფ.
6 ლექსია და ერთი პოემა.
375 : 2 = 18.
შენიშვნები 69 გვ-დან.
79 - პირვ. მაისი. 106 - აკაკი წერეთელი. აკაკი - 4-9.
ზიჩი - 11 გვ.; ახ. ტფ.; სახ. გზ. - 15 გვ.;
მთარგმ. - 16.
პოემის - 109.
112. 1942. სეკტ.
ბიბლიოგრაფია. 84.
*
მზადაა. გადაწერილია.
[გრამმატიკა]
[ძველი ორფოგრაფია]
წარწერა წიგნზე
[ლექსში ანდამატები,
მოგონება: ქვიშები.
[ლექსში] ისევ ის ეატები
და მაგარი ნიშნები.]
ჩემთვის, ყველაფერი ეს,
[ძველი დროის] ტბის გამქრალი ქაფია:
გაჰყვა [დიდი ხანია] წყალთა ფერიებს -
ძველი ორთოგრაფია.
მაგრამ ნაცნობ-მნახველებს
სხვა ჩვევები ჰქონია.
რაც [მე] შენ აღარ [მ]გაღელვებს -
[აქ ზოგს] მრავალს დროშა ჰგონია.
აგრეთვე არ [მ]გაშინებს,
[ლექსში: ანდამატები] მუდამ გაემიჯნები,
ლექსს რომ აშალაშინებს,
[ეს ძველი ეატები]
[ძველისძველი] [დღევანდელი] უსულგულო ნიშნები.
[ბავშობის დროს [მესმოდა] გვახსოვდა,
როგორც გველის შიშინი
ეს უაზრო ასო და -
ეს მაგარი ნიშანი.
იგი: არა იყო რა -
[სხვა რამ, გარდა დემონის]
ქვეყნის ერთ მეექვსედის,
გარდა დემონიური
საშინელი ბეჭედის,]
თითქო ხმისთვის მზიური
[სხვა] არაა გზა შეჭედვის:
[საზოგადოდ ნიშანი] ნიშნები ქვეყნიური
დაბმულ ენამჭევრობის,
დაღი სატანიური
შეთქმულობის წევრობის;
[ეხლა ყველაფერი ეს
ძველი დროის ქაფია.
გაყვა დროთა ფერიებს
ძველი ორთოგრაფია.]
ჩვენში ეს ვინ არ იცის:
[მაგრამ თვალანანთები
მით ერთობა პარიზის
რუსი ემიგრანტები.]
[რომ არ არის] როს იქნება საქები -
ენა მშობლიურ მიწის,
[ეხლა ძლივს] [რომ იყოს] უბრალო, გასაგები!
იკუტება. იკუტება და წავა. საცაა მთლად ქვესკნელში ჩაეშვება.
*
ორფოგრაფია.
„რუსეთის ლიტერატურა... რომელშიდაც არ არის მაგარი ნიშნები და „იათები“. ეს მე არ მაღელვებს.. ორფოგრაფიიდან დროშა?!“
მარკა.
„არ მაშინებს აგრეთვე მარკა რომელიმე „გოსლიტიზდატის“, რომელიც თითქო უნდა იყოს არა რაიმე სხვა, [როგო] გარდა დემონის ბეჭედისა და დამამტკიცებელი საბუთი მსოფლიო სატანიური შეთქმულების წევრობისა“.
ფაშიზმის მარკა?
პესსიმიზმი.
„ევროპის უკანასკნელი საუკუნის ლიტერატურის ისტორია თავისი შინაგანი აზრით - წარმოადგენს ინდივიდუალიზმის ისტორიას... უფრო სწორად რომ ითქვას, ეს არის „ისტორია ინდივიდუალიზმის განადგურების, დაცემისა“, დაღუპვისა. ბაირონისა და შილლერის იმედებიდან დღევანდელ დღემდე სულ ცოტა რამ დარჩა (თითქმის არაფერი დარჩა). ადამიანი, რომელიც უყოყმანოდ დაერწმუნა თავისთავს, ნელ ცეცხლზე წვალებით იხდის სამაგიეროს თავის უანგარიშო მედიდურებისათვის, თავისი პირველი განმარტოებისა და განდგომილი აღტაცებებისათვის. იყვნენ წამებულნი და გმირები ინდივიდუალიზმისა (თითქო ყველა ჩვენს მაგიერ), ბოდლერი, ნიცშე, სხვები. ეხლა გმირული პერიოდი გათავდა, ოცნებანი გაჰქრენ, ილიუზიები გაიფანტენ - და ადამიანი შეშფოთებული ეკითხება თავის თავს: როგორ უნდა ვიცხოვროთ [ასე] შემდეგში? არ არის გასაკვირველი, რომ ამ უკანასკნელ წლებში, როდესაც უკანასკნელი აკკორდები ისმის მომაკვდავი ინდივიდუალიზმის სიმღერებისა, უკანასკნელი ინდივიდუალისტური სიტყვების, ლიტერატურა მდიდრდება დღემდე უცნობი სულიერი სიმახვილით (тонкостью), გამძაფრებით. მაგრამ როგორც „გენია არასოდეს არ არის მახვილი“, ისე ვფიქრობთ, შემოქმედება სულიერად მძლავრი და რაღაც იმედის მომცემი, არ ეძებს ამ თამაშს გადაკრული სიტყვისას, ნახევარი აზრისას, ყასითად ნათქვამი იდეებისას, გამოცანების მსგავს. ეხლა, ევროპის შეგნების ბზარებში, სინიდისის და განსაკუთრებით სარწმუნოების ბურუსებში, სიბნელეში, წყვდიადში, უმზეოდ უნდა გაზრდილიყვნენ ჯერარნახული, საოცარი „ღამის ყვავილები“ თავისებურად მართლა მშვენიერნი. მაგრამ როდესაც ისინი დასჭკნებიან, რა დარჩება მათ მერე? მათი წარმოშობა გასაგებია, მაგრამ რამდენადაც გასაგებია, იმდენად დიდად სამწუხარო. ადამიანი დარჩებოდა ერთი თავის თავის წინაშე, თავის ცხოვრების წინაშე, მთელი თავისი კითხვებით და იგი ერთია, მთელი თავისი პირადი არსებობის სივრცეზე იგი ერთია, უნდა რაღაც უპასუხოს მას, რაიმენაირად დაიმკვიდროს იქ თავისი თავი. თუ ეს ადამიანი შემომქმედია, მის შემოქმედებაში უსათუოდ შევა ყოველი ის ცნება, რომელთაც შეუძლიათ ჩვენი გონების შეშფოთებანი - და დეე, მათ ის ნუ დაასახელებს, იგინი თვით მისთვის შეუმჩნევლად ამდიდრებენ, ართულებენ, ამახვილებენ ამ შემოქმედებას, რეკავენ, ხმაურობენ მასში უანგარიშო, ესტეტიურად სრულყოფილი სიმებით. მაგრამ ბიწიერება, ცოდვები ამგვარი შემოქმედებისა ეჭვს გარეშეა. რამდენადაც მშვენიერნი არ არის ეს თავისუფალი გასეირნებანი ცაში და ქვეყანაზე, ეს განმარტოებული შეხვედრები უდიდესი წარმოდგენებით ღმერთზე, ბედისწერაზე, სიკვდილზე, რამდენადაც მაღალი არ უნდა იყოს მათში ტრაგიული პასუხისმგებლობა (რომელიც სწორედ მშვენიერია ინდივიდუალიზმის „გმირულ“ შემთხვევებში), მაინც მათში არის რაღაცა არა საჭირო; რაღაცა მათში კარგი არ არის.. განწირულების ფერი გადაჰკრავს აქ ყველაფერს, და მისი ახსნა შეიძლება ასე: ხეტიალი ქვეყნად სრულ სიმარტოვეში, კავშირის გაწყვეტა ყველა დანარჩენ ადამიანებთან. ეს ადამიანისათვის არაბუნებრივი და დამღუპველი მოვლენებია. პირადი პასუხი არ არსებობს, ვინაიდან მსოფლიო არ შექმნილა პირადი [შე]კითხვებისათვის. შეიძლება ეს ყველაზე უფრო ცხადი ხდება სიკვდილთან შეჯახების დროს. სიკვდილი აშფოთებს ადამიანს მის ეხლანდელ „შუათანა“ მდგომარეობაში (ავ-კარგ მდგომარეობაში). სიკვდილი მას აშფოთებს, აღელვებს, როგორც შეიძლება აგაღელვოს უსამართლობამ ანუ არანორმალობამ. ამავე დროს ჩვენ სიკვდილზე შეგვიძლია, რაც გვინდა, ის ვიფიქროთ, გარდა იმისა, რომ იგი არანორმალურია. მისი კანონიერება არც კი მოითხოვს გამართლებას, და მთელი ბუნება აქ გვაძლევს სამუდამო გაკვეთილს. მაშასადამე, არანორმალურია რაღაცა თვითონ ჩვენში, თუ ჩვენ ვერასგზით ვერ ვურიგდებით მას, ყველა იმქვეყნიური დაპირებების მიუხედავად, რითაც ხანდახან ვანუგეშებთ თავის თავს.
როგორც კი [ვიწყებთ დაბრუნებას] დავუბრუნდებით „ადამიანიდან“ [„ადამიანობამდე“] „კაცობრიობას“, როგორც ერთად ერთ ნამდვილ მთლიან [რამედმდე] რამეს. როგორც კი წუთიერი, მოკლე განათებით ვიგრძნობთ ამას, ვიგრძნობთ, რომ „ტემა სიკვდილისა“ არ შეიძლება გადასწყდეს პირადი შეგრძნობით, ტანჯვა-წამებისა და უძლური, თავგანწირული პროტესტის გარეშე, ჩვენ უფრო ვცხრებით და უფრო გვესმის...
...ეხლანდელი დასავლეთის ლიტერატურა ძალიან გატაცებულია სიკვდილის ტემით, და რა თქმა უნდა, ამაში გამოამჟღავნა მთელი თავისი სერიოზულობა, მთელი თავისი დაჭიმულება და თანამიმდევრობა........ მაგრამ მაინც ის არის მართალი, რომ როგორც მხატვრის, ისე ყოველი ადამიანის გრძნობა-გონებას, სიკვდილი უფრო ნაკლებ უნდა იზიდავდეს, ვინემ სიცოცხლე.
...საბ. ლიტ...ში - შეიძლება ყოფილიყო უბრალოება, შეთავსებული დიდებასთან... სიტყვა „მასსები“ უბრალოდ წარმოთქმული სიტყვები როდია. დიახ, ადამიანი მთლიანად ცხოვრობს მასსაში... მარტოობაში მხოლოდ ოქროს სიზმრები გესიზმრება მტანჯველი და საშინელი გამოღვიძებით...
მაგრამ კლასიურობა და სხვ.“
(ასეთია გ. ადამოვიჩის აზრი).
მასალები:
1. რეინდორფი.
ჩვენს იქ გავლის დროს, ბერლინიდან ასიოდე კილომეტრის დაშორებით რეინსდორფის [ქარხანაში, რასე] აფეთქებისაგან დაინგრა [უდიდესი] უზარმაზარი სამხედრო [ქიმიური ქარხანა, რომელშიდაც უკანასკნელ ხანებში მუშაობდა 13.000 მუშა, იმათში 25% იყვენ მუშა ქალები. ეს იყო სიკვდილის ნამდვილი ტრიუმფი. ერთი მომენტთაგანი იმ უზარმაზარი [სამხედრო] სიკვდილის მეხანიზმის, რომელიც ასეთი სისწრაფით ვითარდება ყოველდღე, მაგალითად, გერმანიაში..
განა ასეთივე ამაფეთქებელი სამხედრო ეკზალტაციით არ იწვრთნება მილიონობით იქაური ახალგაზრდობა? [მეორე არც] ომის ახალი გაჩაღება იქნება სიკვდილის ნამდვილი ტრიუმფი.
თავის გართობა პაციფისტური ლირიკით.
მაგრამ პანიკა საჭირო არაა.
ეს ქარხანა კი [მუშაობდა] უმთავრესი მიმწოდებელი იყო ამაფეთქებელ ნივთიერებათა; ქარხანა მუშაობდა მთელი დატვირთვით, იმ საომარ მზადებასთან დაკავშირებით, რომელსაც ასეთი გაფაციცებული სისწრაფით აწარმოებს თანამედროვე გერმანია. ფაშისტური გერმანია...
1. რეინსდორფის აფეთქების მსხვერპლთა ნაციონალურ დასაფლავებას, [დღეს] დაესწრო კანცლერი ჰიტლერი, პრუსსიის პრემიერი ჰერინგი და იმპერიის მინისტრები ფონ-ბლომბერგი, გებბელსი და სხვ. კუბოებზე გადაფარებული იყო დროშები „სვასტიკით“. ჰიტლერმა მდუმარედ დახარა თავი და კუბოები შეამკო წითელი ვარდების გვირგვინით. შემდეგ სიტყვები წარმოსთქვეს პროტესტანტულმა ეფისკოპოსმა პეტერმა და კათალიკურმა პატერმა ვინკელმანმა (ცინიზმი ამაზე შორს ვერ წავა). გერინგმა სთქვა, რომ დაღუპულნი დაეცენ, თავის სამშობლოსადმი სამსახურში, მუშაობდენ რა ახალი არმიის შექმნისათვის.
*
მზადაა.
[მარტოობა პარიზელი პოეტის]
გარსია ლორკა
[შენ აქ გუგუნ მარტოობით, ძველო ბუხარო,
გასაგები ხარ, მაგრამ ცივი და სამწუხარო.]
[შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია.
აი, პატარა, უსულგულო, ვიწრო გალია.]
[ამ სიმშვიდეში, ამ კომფორტში. ამ ძველ ბინაში]
სადმე, ევროპის შუაგულში, მყუდრო ბინაში
[სადაც ვიღაცა] ადამიანი მარტო დარჩა თავის წინაშე.
მრავალ კითხვებით ის მარტოა, [იგი ერთია] ის პოეტია.
(დასაბამიდან [ჩაკირკიტებს] უვლის თავის საცოდავ რითმებს).
ის მსოფლიოში [არ იქმნა და ვერ დაეტია] ნისლიდან ვერ გამოეტია.
და აქ, შენს [ალთან] ფრთებქვეშ შებუდრული, მწარედ ნასეტყვი,
მის მარტოობას, [მის სიობლეს] კაპიტალო, ვნახოთ, რას ეტყვი!
რამენაირად დაიმკვიდროს, სურს, თავის-თავი.
შენ [კი გუგუნებ] ბურუსში ხვევ, მისი მხოლოდ სულთამხუთავი.
ის პოეტია, არტისტია, [შემომქმედია] ის ესტეტია.
ის მსოფლიოში არ იქნა და ვერ დაეტია.
აწუხებს მწარე ბედისწერა, სიკვდილი, ღმერთი -
მათთან შეხვედრის დროსაც იგი ერთია, ერთი.
[გამოუსვლელი მწუხარების ბურუსს ედება
მდიდარი, რთული, [და] ვით მახვილი შემოქმედება.]
ვერ მოიშორა [სიმარტოვის შავი] ძველთაძველი ხავსი, ღრუბელი,
არაბუნებრივ გალაქული და დამღუპველი.
მისი სიმებით [უცნაური] სრულყოფილი დროს სათარეშოდ -
[რეკავს] სუნთქავს, ხმაურობს და ბუტბუტებს უანგარიშოდ -
[და] რომ მარტოობა, მარტოობა ფარავს მის სიტყვებს:
და რომ მსოფლიო [აღარ] არ [უპასუხებს] პასუხობს პირად შეკითხვებს!
[შენ აქ გუგუნებ, მარტოობის ძველო ბუხარო,
გასაგები ხარ, მაგრამ ცივი და სამწუხარო!]
ვინც უანგაროთ ხალხს შესწირა მგზნებარე ქნარი,
ის მოჰკლეს, მაგრამ ის არასდროს არ არის მკვდარი!
მარტოობაში [ვცხოვრობ] ვინც შეჭრილა [მხოლოდ] [იგი] ოქროს სიზმრებით,
თავის მტანჯველ და საშინელი გამოღვიძებით.
[ჩვენ კი გვწყურია სინამდვილე ოქროს-[სიზმრება]მიწება]
კარგო პარიზო! მე გისურვებ, გქონოდეს ნება:
ნამდვილი, კარგი, ბედნიერი გამოღვიძება.
მითხარით, [ეხლა] განა პოეტია კაცი ამგვარი?
[ის ცოცხალია] არა და არა! [იგი მღერის, თუ იმღერს მკვდარი]
ის მკვდარია, სიცოცხლით მკვდარი.
პოეტი არის, [ვინც თამამად] ვისიც მარად მასსას ედება
მდიდარი, რთული, ფრთამახვილი შემოქმედება.
ვინც ესპანეთი სასიცოცხლო ვარდებით მორგა,
დიდი პოეტი - ფედერიკო გარსია ლორკა.
[ასჯერ რომ მოჰკლან პოეტი ლორკა,
მაინც იქუხებს მგზნებარე ლექსად].
[ლორკა...]
ის სდგას, როგორც...
ის მოკვდა, ვით გმირს და სახალხო პოეტს შეფერის.
ესპანეთშიაც [ფაშისტები] ეს მკვლელები პოეტს სდევნიან,
შეხედეთ, მხეცი რამდენს აღრჩობს, აწვალებს, ბორკავს.
აკადემიკოსს ათასნაირს ხალხს ურჩევნია
მაინც თავისი ფედერიკო-გარსია-ლორკა.
[ვერას გაიტანს] [უძლური არის] ფუჭია ღრენა მის სახელთან [ძველის] ქვეყნის ბებერის,
[ის მოკვდა] ის მღერდა, ვით გმირს და [სახალხო] ჭეშმარიტ პოეტს შეფერის!
მან უანგაროდ ხალხს შესწირა მგზნებარე ქნარი,
ის მოჰკლეს, მაგრამ ის არასდროს არ არის მკვდარი.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია,
[შეხედეთ: მხეცი რამდენ] აკადემიებს შენ აარსებ: შენი ვალია...
გრიგალია. შეალია.
ფედერიკო გარსია ლორკა - მზადაა.
* * *
Карлейль написал своему другу длинное письмо, в письме говорил: прости, друг, что я пишу тебе длинное письмо, но у меня не было времени написать короткое письмо.
* * *
Карл Маркс свой „Капитал“ написал при керосинке и было время, когда он не мог своих дочерей посылать в школу, за неимением средств.
*
[არის სიმღერა [რამე მარადი] [ქვეყნად ისეთი] მის მეტი,
[ვერ ავიტანოთ ჩვენ უმისობა]
[არც შეიძლება უიმისობა]
რომ ვერ გიგრძვნია უიმისობა.
თავის რონინით მოგიზგიზეთი -
მას შეინახავს მარადისობა.
რომელშიც მზეა და მაი...]
[რომ] მე არრა მინდა რამე მის-მეტი!
არის [სიმღერა] ლირიკა ქვეყნად ისეთი,
მას [შეინახავს] თან წაიყვანს მარადისობა
[თავის რონინით] გენიის გზებით მოგიზგიზეთი.
[როგორც ძმას - ძმობა, როგორც დას - დობა,
სწყურის, [როგორც ჩანგს] მასში ფეთქს ახალგაზრდობა.
მის ძარღვებში ფეთქს მდუღარე სისხლი].
[და] [აქ ყველაფერი] მასში ცხოვრების ფიანდაზობა:
სჯერა ძმას - ძმობა, სჯერა დას - დობა,
მის ძარღვებში [ფეთქს მდუღარე] დუღს მხურვალე სისხლი,
და [მშვენიერი] მარადისი ახალგაზრდობა.
[და ჩაგრავს მხარეს უიმისობა,
მასში არასდროს არ სძინავს დემონს!]
მასთან ჭიდილი არ ძალუძს დემონს!
[მასში] განშორებული სიკვდილის კდემას,
[მასში მგზნებარე პოეტის გული]
ფხიზელი, მხნე და ალღო-მახვილი,
პოეტის გული [არ შეწყვეტს] განაგრძობს ცემას.
წარვლიან წელნი, მოვა სხვა ხანა,
და იმ სიმღერი[ს]თ [რისხვა თუ ნანა] იმ გმირთა თანა,
[იძახის ბრძოლას, იწვევს სიგმირეს]
იბრძვის, წინ იწევს და ძლიერდება,
ზეშთაგონებით სავსე ქვეყანა!
საუკუნეთა [შორის მიდების] არ-მომრიდების,
[იგი] პოეტი ღირსი [დიდი] არის დიდების.
[მან] მიემსახურა კაცობრიობას,
მან [შემქმნელმა უკვდავ] [კოშკი შექმნა] მთები დასდგა მარგალიტების!
[წმინდათაწმინდათ არჩია ხალხი,]
ხალხი არჩია წმინდათა-წმინდათ,
მასში წრფელ გრძნობებს [გზათა და] [აგებდა ხიდათ] აგზნებდა დიდათ,
მან უმაღლესი მისწრაფებები[თ]
დადგა მომავლის გზათა და ხიდათ.
იგი ებრძოდა უიმედობას -
ხალხის გასაჭირს უდგა იმედად -
ის ამხილებდა ჩაგვრის მეფობას,
იგი ებრძოდა [უიმედობას] სისხლთარევობას,
ის წყვდიადისას [კრულდა] მეფობას,
[ის ამხილებდა] მედგრად, უშიშრად - ამხილებდა ის
[ხალხის] რბევას, ჩაგვრას და უუფლებობას!
[და იგი] ხალხის [არის] რჩეულის [ხალხის ფესვია] ხმა, პოეზია -
დასაბამისთვის მკვიდრი ფესვია -
[ხალხის თანხმობა და სიყვარული ხალხის მგოსნისთვის]
[მგოსნებო!] [მარადის:] ის უყვართ! ხალხის სიყვარული კი
ყოველ ჯილდოზე უმაღლესია...
გალაკტიონ ტაბიძე
*
გულის სიღრმიდან - აღმოხეთქს ჰანგი
და მას ყურს უგდებს სულ-განაბული
ხალხი - რომ ეს ხმა გაიმეოროს -
როგორც თავისი და საყვარელი.
აი, ამ ნათელ და სულ უბრალო
ხმებში, [სიცოცხ] ცხოვრების ცოცხალი ძალები
არასოდეს არ ამოიწურებიან.
მათში ჩივის დაჩაგრული (დათრგუნული) სული
და შებორკილი სხეული.
თავისი უკვდავი უფლებების ამაყი შეგნება
და წყურვილი მრისხანე შურისგების.
აღტაცება ბრძოლისა და დღესასწაული გამარჯვების,
მასშია ყველა ქვეყნიური სიხარული და მწუხარება.
უდიადესი გულისთქმები, გულისწადილი,
ბრწყინვალე ოცნებები, არგამართლებული (გაცრუებული) იმედები,
ხალხის ბაგეებში სიმღერა სტიქიური
ძალის მფლობელია.
იგი მთის ნიაღვრის მსგავსად,
თავისუფალი, ლაღი, მშფოთარე (მბორგავი, სასტიკი, მქუხარე, მღელვარე, მძაფრი, ბობოქარი, შმაგი),
ცხარე და ფიცხი, მძვინვარე,
გზას მიიკაფავს ძალათი
ხელისშემშლელ კლდეთა შორის.
დაუცხრომელი (დაუმშვიდებელი, დაუწყნარებელი),
მეამბოხე, მშფოთარე ნიაღვარი (ნაღვარევი, ღვარი, ნაკადი)
სწრაფად, მძაფრად - მიეჩქარება წინ,
ექსტაზით მიექანება და ეხეთქება ქვებს,
ჩანჩქერებად ეშვება ძირს;
ასე, სიმღერის მოთვინიერება
არ შეიძლება!
ის არის ის სტიქია, რომელიც
ადამიანის მოხიბლულ გულს თან წარიტაცებს, წაიყვანს.
გვ. 4. აკაკი წერეთელი.
*
გულიდან მოხეთქს ხმა დაძაბული,
და უსმენს ხალხი სულგანაბული,
რომ შემდგომ [ეს ხმა] ერთხმად გაიმეოროს,
როგორც თავისი ხმა გულდაგული.
უბრალო, ნათელ ჰანგთა [მდურება] ბუნება,
მარად გარემოს ეხმაურება.
მათში ცხოვრება ცოცხალთა ძალთა,
არასოდეს არ დაიწურება! (დაიბურება).
აქ ჩივის კაცის თრგუნვილი სული
და შებორკილი მისი სხეული.
შეგნება [თავის] ამაყ, უკვდავ უფლებათ,
შურისძიებად გადაქცეული.
[ო, ეს წყურვილი მრისხანე დაკვრის,
ადამიანი როგორ არ დაღვრის
სისხლს ჯალათისას...]
აქ აღტაცება მოისმის ბრძოლის,
და გამარჯვების იმედთა ქროლის,
მასშია სული ყოველ ქვეყნიურ
სიხარულის[ა], და [გადაყოლის] მელანქოლიის.
მასში წადილი არის ნათესი
და გულისთქმები უდიადესი.
მასში ბრწყინვალე ოცნება დაჰქრის,
და მწუხარების ალით [ნაკვესი] ალერსი.
ხალხთ ბაგეებში [სი]მღერა მგრძნობელი
სტიქიურ ძალის [არის] ხდება მფლობელი,
იგი მწერვალთა ნიაღვრის მსგავსად
[ჩამოდის] მოგრგვინავს ლაღი და ულმობელი.
მოდის [მოგრგვინავს] მძვინვარე ხმათა მომრგავი,
თავისუფალი, მძაფრი, მბორგავი,
მოდის მქუხარე და ბობოქარი,
მხნე, მღელვარე და შეუბორკავი.
ცხარე და ფიცხი ჰანგი მთა-გორის,
ტალღებით მცნობნი ერთი მეორის,
გზას მიიკაფავს ძალისძალათი
მიწათა, კლდეთა და ხევთა შორის.
დაუცხრომელი ღვარი - ღვარებად
ექსტაზით მძლავრად მიეჩქარება.
ქვებს ეხეთქება და ჩანჩქერებად
მშობლიურ არეს გადეფარება.
ასე, სიმღერის მიდის დიდება.
არ შეიძლება - არ დაიდება -
ზავი; სტიქიამ არ იცის ზავის
დაშოშმინება და დამშვიდება!
[ხალხი] [ის წარიტაცებს კაცის გულს, ხან კი]
არ ეკარება სიმღერას ჟანგი.
ხან უენოთაც მეტყველებს, ხან კი
თან წარიტაცებს ადამიანთ გულს.
ასეთი იყო აკაკის ჩანგი!
[აკაკის ლირიკა]
აკაკი წერეთელი
არრა [უნდა] მინდა რა კაცს იმის-მეტი! არის სიმღერა ქვეყნად ისეთი,
[მას] რომ მიატარებს მარადისობა გენიის გზებით მოგიზგიზეთი.
მასში გაშლილა ფიანდაზობა: სჯერა ძმას - ძმობა, სჯერა დას - დობა.
მის ძარღვებში დუღს მღელვარე სისხლი და მარადისი ახალგაზრდობა.
მისი წაქცევა რომ უნდა დემონს, თვით მიეცემა სიკვდილის კდემას, -
ფხიზელი, მხნე და ალღო მახვილი, პოეტის გული განაგრძობს ცემას.
წარვლიან წელნი, მოვა სხვა ხანა და იმ სიმღერით, იმ გმირთა თანა
იბრძვის, წინ იწევს და ძლიერდება ზეშთაგონებით სავსე ქვეყანა.
საუკუნეთა არ მომრიდების, პოეტი ღირსი არის დიდების:
მიემსახურა კაცობრიობას, მან მთები დასდგა მარგალიტების.
ხალხი არჩია წმინდათა-წმინდათ, მასში წრფელ გრძნობებს აგზნებდა დიდათ,
მან უმაღლესი მისწრაფებები, გასდო მომავლის გზადა და ხიდათ.
დაე, დღე იყოს შიშველ-ტიტველი [მრავალ ვაების] მრავალთა დარდის გულით მზიდველი -
მხოლოდ სიმართლის აღიარებით იმარჯვებს ჩანგი მოუსყიდველი.
იგი [ებრძოდა] არ უკრთის მტარვალთა ყეფას, ის წყვდიადისას ხევდა მეფობას,
მედგრად, უშიშრად [განამხილებდა] განაცხადებდა ხალხის ჩაგვრას და უუფლებობას.
ხალხის რჩეულის ხმა, პოეზია! დასაბამიდან მკვიდრი ფესვია.
ის უყვართ. ხალხის სიყვარული კი ყოველ ჯილდოზე უმაღლესია.
გულიდან მოხეთქს ხმა დაძაბული, და უსმენს ხალხი სულგანაბული,
რომ შემდეგ ერთხმად გაიმეოროს, როგორც თავისი ხმა გულდაგული.
უბრალო ნათელ ჰანგთა ბუნება, მარად გარემოს ეხმაურება,
მასში ცხოვრება ცოცხალთა ძალთა, არასოდეს არ დაიბურება.
აქ ჩივის კაცის თრგუნვილი სული და შებორკილი მისი სხეული,
შეგნება ამაყ, უკვდავ უფლებათ, შურისძიებად გადაქცეული.
აქ აღტაცება მოისმის ბრძოლის და გამარჯვებულ იმედთა ქროლის,
მასშია სული ქვეყნიურ ყოველ სიხარულისა და [დარდ-] ფიქრთ მოწოლის.
მასში წადილი არის ნათესი და გულისთქმები უდიადესი -
მასში ბრწყინვალე ოცნება დაჰქრის, მასში მომავლის არის ალერსი.
ხალხთ ბაგეებში მღერა მგზნობელი, სტიქიურ ძალის ხდება მფლობელი,
იგი მწერვალთა ნიაღვრის მსგავსად, მოგრგვინავს ლაღი და ულმობელი.
მოდის [მძვინვარე] მრისხანე ხმათა მომრგავი, თავისუფალი, მძაფრი, მბორგავი,
მოდის მქუხარე და ბობოქარი, მხნე, მღელვარე და შეუბორკავი.
ცხარე და ფიცხი ჰანგი მთაგორის, ტალღები სცნობენ ერთიმეორეს,
გზას მიიკაფავს ძალის-ძალათი მრისხანე ხევთა და კლდეთა შორის.
დაუცხრომელი ღვარი-ღვარებად, ექსტაზით, მძაფრად მიეჩქარება,
ქვებს ეხეთქება და ჩანჩქერებად მშობლიურ არეს გადეფარება.
ასე, სიმღერის მიდის დიდება; არ შეიძლება - არ დაიდება
ზავი; სტიქიამ არ იცის ზავის დაშოშმინება და დამშვიდება.
ასეთი იყო ჩვენი აკაკი; არ ეკარება [მის მღერას] სიმღერას ჟანგი.
იგი იტაცებს ადამიანთ გულს: ავსწიოთ მაღლა პოეტის ჩანგი!
*
ქართველი ემიგრანტების მდგომარეობა.
პარიზის „ვოზროჟდენიე“-ში მოთავსებული იყო ასეთი შინაარსის წერილი:
„დიდად პატივცემულო ბ. რედაკტორო!
ნება მომეცით, თქვენი გაზეთის საშუალებით, საფრანგეთიდან გასვლის წინ [უკანასკნელი] გამოსათხოვარი სალამი მივუძღვნა ჩემს პირად მრავალრიცხოვან პოლიტიკურ მეგობრებსა და პაციენტებს. ჩემგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო იძულებული ვხდები, შევსწყვიტო ჩემი საექიმო მუშაობა საფრანგეთში, და უფრო ხელსაყრელი პირობების ძებნაში, მე, როგორც ბევრი სხვა ჩემი თანამემამულენი, მივემგზავრები პარიჟიდან. მე ექიმებს შორის პირველი მსხვერპლი ვარ, რომელთაც სრულიად აეკრძალათ თავიანთ სპეციალობისდა მიხედვით მუშაობა. ვემორჩილები რა განკარგულებას, მივემგზავრები ქვეყანაში, რომელმაც მეგობრულად მომცა თავშესაფარი.
ერთხელ კიდევ ვემშვიდობები რა ყველა ჩემს მეგობრებსა და პაციენტებს, ვუსურვებ ყველა ჩვენგანს მალე დაეღწიოს თავი სტუმართმოყვარეობის მთხოვნელთა უუფლებო მდგომარეობისაგან, რათა მალე დაბრუნებულვიყავით ბოლშევიკებისაგან განთავისუფლებულ რუსეთში. ექიმი ა. ხუნწარია“.
ამ წერილზე ჩვენ არ შევჩერდებოდით, ვინაიდან ცარიელი სურვილი, ცხადია, ვერ გამოაკეთებს ემიგრანტების ყოველი მხრით გაუარესებულ მდგომარეობას, მით უმეტეს, სურვილი "ბოლშევიკებისაგან განთავისუფლებულ რუსეთში დაბრუნებისა". ჩვენ არ ვიცით, რომელ [პატივცემულ] მრავალრიცხოვან პოლიტიკურ მეგობრებს ემშვიდობება ხუნწარია... აქ აღსანიშნავია მისი სპეციალობის დარგში მუშაობის პირობები. იგი [ამჯობინ.] დაწანწალებს ერთი ქვეყნიდან მეორეში, თავშესაფარს ეძებს..
ემიგრანტები აცხადებდენ წლის თავის შესრულებას „[სახალ] ნაციონალურ გმირის“ თ. ქაქუცა ჩოლოყაშვილის გარდაცვალებიდან და სასაფლაოზე პანაშვიდის გადახდის დანიშვნას.
გრიგოლის ამბავი მეორე წიგნშია.
საფრანგეთის აკადემია.
ჩვენს იქ ყოფნაში საფრანგეთის აკადემია დღესასწაულობდა თავისი არსებობის სამასი წლის თავს... აკადემიის წევრს იქ უწოდებენ „უკვდავს“. ამ „უკვდავთა“ შორის არ შეტანილა სახელი არც მოლიერის, არც ბალზაკის, არც ფლობერის, არც დოდე, არც მოპასსანი. სამაგიეროდ მის წევრად ითვლებოდა ჰერცოგი დე-რიშელიე, რომელსაც რიგიანად უბრალო წერილის დაწერაც კი არ შეეძლო: მაგრამ ეს ჰერცოგი იყო დიდი კარდინალის შთამომავალი, სიმბოლო[სი] საფრანგეთის დიდების. სარდლები, პრელატები, სახელმწიფო მოღვაწეები, ძველი თავად-აზნაურობა, კათოლიკობა, და სხვ. არა ლიტერატორები. ასეთი ძალმომრეობა დამახასიათებელია თანამედროვე კაპიტალისტური ქვეყნებისათვის.
(რომელი აკადემიკოსი გამოვიდა 14 ივლისს?).
ლუვრში, კარიატიდების დარბაზში, შესდგა სადღესასწაულო კრება აკადემიის სამასი წლის შესრულების გამო.
აკადემიკოსები გამოცხადდენ მუნდირებში, ე. ი. ფრაკებში, ლურჯი (шитых зеленым шитьем и при шпагах)... აკადემიკოსი გაბრიელ განოტო მიესალმა ჩამოსულ უცხოელ დელეგატებს.
*
მზადაა.
ნაწყვეტი
შოთას „უკვდავი“-ს სახელდება - ხალხის გულია,
ის მღელვარ ზღვაზე მიმავალი მძლავრი გემია.
თუმცა რუსთველის სამარეც კი დაკარგულია,
ვეფხის პოემა - აი მართლა აკადემია.
[მახსოვს პარიზში საფრანგეთის აკადემიას...]
* * *
[ერთხელ] ჩვენს იქ ყოფნაში საფრანგეთის აკადემიას
[სამასი წელი] მიუახლოვდა ანგარიშის წელი: სამასი!
და დღესასწაულს, ფერად-ფერად ნაკადებიანს,
მოგონებების [ეფარება] ედებოდა ფერი ლამაზი.
მაგრამ მე ფრანგი პოეტები არ მეცოდება -
[ირონ] წმინდა ფრანგული მოწიწებით ეძლევა ოდეს
აკადემიის წევრს უკვდავის სახელწოდება,
და მომაკვდავის უბრალოსი ბალზაკს და დოდეს.
არც მოლიერი, არც ფლობერი, არც მოპასსანი
უკვდავთა შორის [დღევანდელ დღეს არც იხსენება] ვერ იქნება დაფნით მავალი,
სამაგიეროდ იქ ჰერცოგი შედის ძლიერი,
დე-რიშელიე, კარდინალთა შთამომავალი.
ის რიგიანად ვერ (თუ) [დასწერდა] მოგწერდა უბრალო წერილს,
[იყო] არის სიმბოლო საფრანგეთის ძველი დიდების,
[მუდამ ასეა:] ხმის მქონე სდუმს გაოცებით, უხმო კი მღერის,
უახლოვდება ლუვრის დარბაზს, კარიატიდებს.
კათოლიკეებს, ფეოდალებს, სარდლებს, პრელატებს,
ვერავინ ეტყვის ამ დარბაზში: დაფნა ჩემია!
[ასეთ უაზრო, და] ძალმომრეობის და დაცინვის [ხასიათს] ყვავილებს ბადებს,
[ხავსით მოსილი] ეხლაც, წინადაც, საფრანგეთის აკადემია!
[დღესაც მუნდირი გზად შემოგვხვდა [მომწვანო ფერის] მუნდირი მწვანე]
[აკადემიკოსს [ყველა იცნობს], ამ მუნდირით ყველა ადიდებს...]
[მას გზას აძლევენ...]
[მე და ტიჩინას შეგვხვდა იმ დღეს მწვანე მუნდირი...]
ეხლაც მუნდირი მხვდება მწვანე, ქცეული ამბად:
აკადემიკოსს ამ მუნდირით [ყველა] ვინ არ ადიდებს,
[მე კი] [მაგრამ] მხოლოდ კონგრესზე მეჩქარება. ვშორდები [გზიდან] სწრაფად
აკადემიას, ლუვრის დარბაზს, კარიატიდებს.
მისტერია წვიმაში
[ეს იყო ჩვიდმეტ ივნისს]
დღეს ნოტრ-დამთან [ბნდებიან] სნებიან
[წამს თუ მოინახავდი]
გზას თუ გადალახავდით -
[მოსილნი ყვავილებით]
კოლენკორის ფრთებიან
[ცისფერ ანგელოსების,]
[ანგელოსთა ჩრდილები]
ანგელოსებს ნახავდით.
ღია ცის ქვეშ - მტვერია.
კარებს აღებს მისანი -
და მიდის მისტერია:
ვნებანი უფლისანი.
სცენა გამოხატავდა
[დიდს და მოძრავ სამოთხეს,]
სამოთხეთა შვენებას.
და გარშემო ფანტავდა
რაღაც საშინელებას:
[რაღაც] [მძაფრი] მაღლით ტიტანიური
იყო ღრუბელთეთრობა,
საიდანაც ციური
ეშვებოდა მხედრობა!
მარჯვნივ - უზარმაზარი
[ეშმა] მდევი მწვანე თვალებით.
კოშკი, როგორც ტაძარი
ედგა ზურგზე [წვალებით] [ზურგს მიკრობილი] ბრჭყალები
და კოშკის კბილებიდან
ცბიერი და ხელ-შმაგი,
როგორც შორი მთებიდან
[გაჩნდებოდა] იზრდებოდა ეშმაკი.
[როცა საჭირო იყო]
[და] კოშკიდან კი დროდადრო
კრთოდა ცეცხლის ენები.
თითქოს ცეცხლმა დაათრო
ჯოჯოხეთის ფენები.
[და ისმოდა] ირეოდა გალობა
შორი, ხმადაბუგული,
ორგანოთა მკრთალობა
და ზარების გუგუნი.
[რომალდ ჟუბე მაცხოვრის
მძიმე როლს ასრულებდა,
იყო გეთსიმანიას
და ლოცვას ასრულებდა,]
არტისტების ბუნება
არც თუ ისე გმირული,
გამოირკვა, როს წვიმა,
ატყდა კოკისპირული.
წვიმამ რომ იკვიმატა,
ჯერ ქოლგები გაშალა,
მაგრამ უფრო იმატა,
მისტერიაც ჩაშალა.
მშვენიერო ევროპა..
მისტერიებს ეხშობის,
ბევრი გაუგებრობა
არის ჩემს და შენ შორის.
*
1. დღეს ნოტრ-დამთან (სნებიან
ფანტაზიით [ნაყაყი] ნახატი),
კალენკორის ფრთებიან
ანგელოზებს ნახავდი.
2. [დღეს ნორტ-დამთან] და შემდეგ კი (სნებიან
ფანტაზიის ნახატი! -)
კალენკორის ფრთებიან
[ანგელოზებს] ანგელოზს ვერ ნახავდი.
ცოტა რამ საშუალო საუკუნეების ჰუმანიზმზე
მისტერია წვიმაში
17 ივნისს ნოტრდამის ახლო კალენკორის ფრთებიან ცისფერ ანგელოსებს დაინახავდით. მიდიოდა მისტერია „ვნებანი უფლისანი“ ღია ცის ქვეშ. სცენა გამოხატავდა მოძრავ სამოთხეს. ღრუბელი ეშვებოდა და ამ დროს გამოჩნდებოდა ციური მხედრობა. მარჯვნივ - უზარმაზარი საშინელება მწვანე თვალებით და კოშკით ზურგზე - გამოხატავდა ჯოჯოხეთს. იქიდან ხანდახან, კოშკის კბილებს შორის, გამოჩნდებოდა ეშმაკი. კოშკიდან, როცა საჭირო იყო, ამოდიოდა ცეცხლის ენები. ისმოდა გალობა, ორგანოს ხმები და ზარების რეკვა.
ეს მისტერია მოწყობილი იყო სორბონის რომელიღაც პროფესსორის მიერ. მისტერია დადგმული იყო საშუალო საუკუნეების მწერლის არნულ გრებანის ტექსტის მიხედვით (იგი იყო ღვთისმეტყველების ბაკალავრი, ორგანისტი, მსწავლული კანონიკი, საშუალო საუკუნეების ჰუმანისტი. მაცხოვრის როლს ასრულებდა გამოჩენილი [რომუალდ ჟუბე] არტისტი. როდესაც იგი შეუდგა გეთსიმანიის ბაღში ლოცვას, უეცრად დაეშვა კოკისპირული წვიმა. არტისტები ხიტონებით ეხვეოდენ, საზოგადოება კი გარბოდა. ნორტ-დამის კოშკებიდან ხარხარებდენ ქიმერები: მისტერია ჩაიშალა.
ეხლანდელი ჰუმანიზმი
(მაღაროები)
200 მეტრის სიღრმეში მიწის ქვეშ კანზასის ცენტრალური ციხის ოთხას კატორღელსა და პოლიციას შორის გაიმართა ბრძოლა, რომელიც გაგრძელდა 30 საათის განმავლობაში.
დილით ჩვეულებრივ დროს კატორღელებმა, ჩაეშვენ რა სამუშაოდ შახტაში, ჩასვლისთანავე განაიარაღეს 14 ზედამხედველი და გადასჭრეს ლიფტის ასაწევი და ჩამოსაშვები მავთულები, მაგრამ მათ დაავიწყდათ, რომ არსებობს სავენტილიაციო ჭაში სხვა ლიფტი, რომლის საშვალებითაც გვირაბში ჩაეშვენ პოლიციელები ტყვიამფრქვევებითა და [ცრემლის] ამაცრემლებელი ყუმბარებით. გაიმართა მოლაპარაკება: კატორღელები მოითხოვდენ სურსათის (საზრდოს რაოდ.) გაუმჯობესებას და ციხის უფროსის მოხსნას. პოლიციელებმა უპასუხეს ბომბებით. კატორღელებმა ცეცხლი წაუკიდეს თივის ძნას და კვამლისა და ცეცხლის მოფარებით იერიში მიიტანეს პოლიციელებზე. მაგრამ როდესაც პოლიციელებმა ტყვიამფრქვევს მიმართეს, კატ-ბმა დაიხიეს. შემდეგ პოლიციელებმა დახურეს სავენტილიაციო მილები. მაღაროში ჩაუშვეს „პროტივოგაზებით“ მილიციელები. მემაღაროები დანებდენ ყოველ პირობებს გარეშე.
*
„ნარინ-დავითმა და ულუ-დავითმა ხომლის ქვასა შინა, რაიცა იყო მცირედი, გაიყვენ და უმთავრესი მუნვე დაუტევეს“.
ვახუშტი
„ხვამლის კლდეში არს გამოქვაბული, მტრისაგან შეუვალი, მეფეთა საგანძურთ სადები“.
ვახუშტი
*
„ანდუყაფარ სანადიროდ საქართველო შეჰყარა.
შველიც მოჰკლა, ირემიცა, კურდღელმა კი დასცარა.
- ჩამომეხსენ, მაჩაბელო, არ ვარ შენი მასხარა.
წამოვიდა მაჩაბელი ცხენი ცხენსა ახალა.
ჩამოვარდა ანდუყაფარ, თავი ქვასა ახალა“.
(ხალხური ლექსი დედაჩემის სიმღერებიდან)
*
არსენა ოძელაშვილი, ვაჰ, რა ბიჭია, დელია!
წელში წვრილი, ბეჭში ფართო, თეძოს თავი კი თხელია.
ბარათაშვილის გოგოსა აღარ შეაშვა ხელია.
ბარათამ კაცი გაგზავნა ორი და სამი ღვდელია:
"ჩამომეხსენი, არსენა, თუ გწამდეს გამჩენელია,
თორემ ისეთ დღეს დაგაყრი..................................
ეს რომ არსენამ გაიგო, ულვაშს გადისვა ხელია,
არსენაც აღარ ვყოფილვარ, ვარესი თუ არ ვქენია.
...................................................... შაბათი არა ფერია,
კვირა დილა რომ გათენდა, მაგრად შეირტყა წელია.
მიუხტა ბარათაშვილსა, მი[...]ნა დედის ყელია.
მოსტაცა გოგო ლამაზი...........................................
(ხალხური, დედაჩემი)
*
[მე დავბრუნდი პარიზიდან] დღეს... პირველი სიტყვა, რომლითაც მსურს გადმოგცეთ ჩემი შთაბეჭდილება, ესაა - იწყება ახალი პერიოდი მსოფლიო ლიტერატურის ისტორიაში.
პარიზის საერთაშორისო კონგრესი - ეს იყო [მსოფლიო] უზარმაზარი ტრიბუნა, საიდანაც გაისმა [პირველი] ხმა [რომ იწყება ახალი პერიოდი მსოფლიო ლიტერატურის ისტორიაში]. ეს იყო ტრიბუნა, რომელზედაც...
მხატვარი ლარიონოვი და გონჩაროვა, ანნა კარავაევის ქალი და მე გათენებამდე დავდიოდით ე. წ. „პარიზის სტომაქში“.
*
ფოლკლორის შესახებ.
პროსპერ მერიმეს დროს ძლიერი გატაცება იყო ფოლკლორით, მერიმე კი ხომ ძალიან შორს იდგა ფოლკლორისაგან. როდესაც ჯიბე დაუცალიერდა და გამოსავალი არა ჰქონდა რა, მან დასწერა წიგნი „სიმღერები დასავლეთ სლოვიანების“ და გამოაცხადა, რომ ეს სიმღერები ხალხურია, სლოვენური, რომ ყველა ეს მასალა ხალასი ფოლკლორულია. ამ ანკესს წამოეგო ა. ს. პუშკინიც, რომელმაც მერიმეს წიგნიდან რუსულად გადმოთარგმნა ეს „სლოვენური ფოლკლორი“. ერთი მათგანია „Трусоват был Ваня бедный“. როდესაც ეს ამბავი მერიმემ გაიგო, მიცკევიჩს მოსწერა: „გადაეცით პუშკინს ჩემი თანაგრძნობა იმ გარემოების გამო, რომ ის შეცდომაშია შეყვანილიო“.
ანალოგიური ამბავი მოხდა საქართველოშიაც: პროფ. ა. შანიძე აგროვებდა ხალხურ ლექსებს. გრიშაშვილმა კი ის შეცდომაში შეიყვანა: თავისი ლექსი დააბეჭდვინა, ვითომდა ხალხურიაო.
P. S. „Вурдалаки, вудкоглаки, упыри - мертвецы, выходящие из своих могил и сосущие кровь людей (пояснение Пушкина), стихотворение заимств. у Меримэ“ (შენიშვნა ვურდალაკზე. А. С. Пушкин. Избр. Лирика. Гослитиздат. 1935).
კიდევ მეორე შემთხვევა: ი. მჭედლიშვილმა განაცხადა, რომ მან დაბეჭდა რამდენიმე ლექსი, თავისი საკუთარი ლექსი, როგორც ხალხური. საკუთარი არ დაუბეჭდეს, მაგრამ ხალხური - მაშინვე.
მირიანაშვილის და კუდიანაშვილის ამბავი ხომ ცნობილია. გაზ. „კომუნისტმა“ სახელი გაითქვა ამას წინად.
*
სასწორი-მგელი. ეს კოლმეურნე ვაჭრები პირდაპირ ღვთის რისხვანი არიან, - სწუხს მოხუცი ბაყალი, - ცოტა რაიმე მანკი რომ ექნეს ხილს - ჩამოსწერეო, გაიძახიან და მიაქვთ მტკვარში გადასაყრელად. ძველად კი აგრე იყო: ბაყალი სათუთად ეპყრობოდა თვითეულ პამიდორს, ვაშლს, ატამს. ხარისხებად დაჰყოფდა, უკეთესებს ცალკე, მდარეებს კიდევ ცალკე და ასე შემდეგ. თუ ხილი უფუჭდებოდა, რაიმე ზომებს მიიღებდა, დააძმარებდა ან გააიაფებდა. აქ კი კარგია თუ ცუდი - მანეთი ჩამოდიო - გაიძახიან. როდესაც მთლად გაუფუჭდებათ, რაღა ჯანია, გადაჰყრიან. გული არ ეწვისთ, ბატონო. არას დაგიდევენ...
- წინად იმიტომ უფრთხილდებოდენ, რომ ცოტა იყო, ეხლა კი ძლიერ ბევრია - შენიშნა ვიღაცამ..
- ბევრი რომაა, შვილო, საქონლის მოვლა-პატრონობაც უნდა იცოდენ. გონიერი ვაჭრობაც უნდა ისწავლონ. აბა, ეს რასა ჰგავს, ჩამოუტანია გლეხს პამიდორი და ჰყიდის. სასწორი მას თავისდღეში არ უნახავს, ეხლა პირველადა ხედავს, და მგელი ჰგონია, აქეთ-იქით რომ ჰქანაობს.
- შე კაი კაცო, ორნი ძმანი ვიყავით თორმეტ ადლიანი სიგრძის დარაბა გვქონდა და ორი ვუძღვებოდით. ეხლა ერთ ნამცეცა დარაბას 12 კაცი ეხვევა და მაინც არა გამოდის-რა.
წიგნის გარშემო
1
1935 წლის 3 ნოემბერს გაზეთ „კომუნისტში“ დაიბეჭდა ჩემი საუბარი ამიერ-კავკასიის დეპეშათა სააგენტოს თანამშრომელთან. ჩემი წიგნის შესახებ მე განვაცხადე: „18 წლის წინად მე სავსებით გამიტაცა ოკტომბრის რევოლიუციის ძლევამოსილმა ქარტეხილმა და ახლა ოკტომბერს, ახალგაზრდა, მაგრამ დავაჟკაცებულ ოკტომბერს, რომელმაც შემოქმედების თვალუწვდენი გაქანება გადაგვიშალა, მე მივუძღვნი ჩემს 600 გვერდიან [წიგნს] კრებულს. ეს წიგნი თითქმის 18 წლისაა. იგი დაიბადა 1917 წელს, ოკტომბრის გარიჟრაჟზე, და ვაჟკაცდებოდა ოკტომბერთან ერთად. ეს წიგნი გამოვა ოქტომბრის 18 წლისთავისათვის. იგი ასახავს ჩვენი დიადი ბრძოლის სიძნელეებს, ყველა ჩვენ კოლოსალურ მიღწევას“..
დაახლოვებით ამგვარადვე განვაცხადე 2 ნოემბერს საგარეჯოში, ჩემს პატივსაცემად მოწყობილ საღამოზე (საღამო ძლიერ კარგად ჩატარდა).
6 ნოემბრის „Тифлисский Рабочий“-ში მოთავსებულია ამ წიგნიდან ერთი ლექსის თარგმანი ვალერიან გაფრინდაშვილისა, 77 სტრიქონით. ხოლო უფრო ადრე, 5 ივლისს, ამავე გაზეთში არის - ბ. ბრიკის თარგმანი „На стройке“, 74 სტრიქონით.
2
20/XI. ვიშოვე ჟურნალი „La literatur internationale“, №2, 1935. ამ ნომერში მოთავსებულია ვრცელი წერილი „საქართველოს პოეტი“ („Un poete de Georgie“) ჩემს შესახებ. იწყება წერილი საგულისხმო შესავალით: „Galaction Tabidze est [un des vers furent publs pour la] des plus grands poets de la Geotgie modern“ წერილში მოყვანილია მთელი რიგი ციტატებისა ჩემი ამ ახალი წიგნიდანაც.
3
20. XI. ათი ეგზემპლიარი წიგნისა წაიღეს სტამბიდან მთავლიტში. პასუხი მოვა ხვალ ან ზეგ. ჩემი კუთვნილი ეგზემპლიარები მომეცემა რამდენიმე დღეში. წიგნი სავსებით მზადაა გამოსასვლელად.
4
რამდენიმე დღის წინ წიგნი ნახეს მწერალთა სასახლეში: შთაბეჭდილება... შემდეგ გამომჟღავნდება.
*
მხატვარი ზიჩი (დაიბ. 1829. რუს. მოიწვიეს 1847. საქართვ. იყო 1888. გარდ. 1906 წ.). (მასალები).
1. „Кавказский Календарь“. 1910 г.
2. Энциклопедический словарь Граната и КO, т. 21., стр. 276. 1 „Зичи“. Н. Т.
3. Энциклоп. слов. Граната и KO. статья „Вальдмюллер“.
4. Энциклоп. слов., ст. „Вена“.
5. Энцикл. слов., ст. Александр III - Покровского.
6. Энцикл. слов., ст. Александр II - Покровск.
7. „Демон“ М. Ю. Лермонтова.
8. „Герой нашего Времени“ Лермонтова.
9. „ვეფხის ტყაოსანი“ შ. რუსთაველისა.
10. შალვა დადიანის წერილი - ბებერი კედლები (ალ. II-ის გამო. ქუთ. პავილიონი. ზიჩიც იქ იყო).
შესავალი
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია,
მუდამ, ყოველთვის შენი კლასი, როგორც გალია,
იმორჩილებდა კაცთა შრომას, მკლავს და გონებას.
გამოგონება თან მისდევდა გამოგონებას.
ყოველ ხანაში უტიფარი შენი მსვლელობა
იყო ტირილი, იყო კვნესა, ძარცვა, მკვლელობა,
შიმშილი რაღაც საშინელი, კვნესა საზარი;
განადგურება უბოლოო, უზარ-მაზარი.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია.
რამდენი ნიჭის და გენიის სისხლი დალია,
შენმა ხარბმა და საზიზღარმა ბაგემ, ვამპირო,
მუდამ გწყურია, კაცთა აზრი გაინაპირო,
მეცნიერება უსასოო გახადო მონად,
შხამიან ვარდებს ჩაუსაფრდე და კონა-კონად
დასრისო, რათა მიაწოდო მომღერალს ბანგი,
რათა მაცდურად მოისყიდო პოეტის ჩანგი...
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია,
რომ ერთი წამით მოისვენო, შენ არ გცალია.
და საზიზღარი მოლანდება შენი აფითრებს,
მგრძნობიარე ჩანგს, მახვილ კალამს, ფერად პალიტრებს..
მიმართულება საკუთარი ქვეყნად და ზეცად,
თავიანთ თავის წინააღმდეგ უნდა მიეცათ,
საუკეთესო იდეები [გზათა და ხიდათ], რომ გაეყიდათ
ასე საოცრად, ასე მდაბლად, [რომ გაეყიდათ.] ასე ბედითად!
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია,
[ისინი] იმათთვის, ვისაც ეზიზღება შენი გალია,
[გილიოტინის სიმაღლეზე სტოვებდენ თავებს]
გილიოტენმა მოიგონა გილიოტინა,
ჯვარზე საცმელად აღიმართა მხურვალე რკინა.
ქვეშ შენთებული უნელებლად ცეცხლი ჩნდებოდა,
შეუბრალებლად ცეცხლის ალში იღუპებოდა,
[ვით დამნაშავე, თითით]
საჩვენებელი [თითით, მავნე, როგორც] დამნაშავე, მსგავსი იობის,
[ბედ] ვით სამარცხვინო, მავნე წევრი კაცობრიობის.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია,
შენი მიზანი, შენი დროშა ცეცხლის ალია,
რომელშიც წიგნი ნადგურდება გენიალური,
გააპარტახე კაცთა შვება და სიხარული,
დანარცხებული ქნარის მსხვრევის გაისმის ჟღერა,
გულგამგმირავად შუა წყდება მძაფრი სიმღერა.
დღეები, როგორც მოლანდების შიშში ბნდებიან
და ნაფოტებად პალიტრები იფანტებიან.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია,
რამდენი ნაზი [ქანდაკება] მარმარილო გაგიტანია,
კაცობრიობის უკეთესი, [ლამაზი] ქანდაკი-ქვები
იფანტებოდა, როგორც მტვერი და ნატეხები.
პატიოსან აზრს, თავისუფალს, მებრძოლ-ტიტანთა,
ომიანობა ვერ ითმენდა და ვერ იტანდა.
იგი სამუმის, ქარტეხილის ხდებოდა მსხვერპლი,
და უკეთესი [ხატებიდან] ფერებიდან შთებოდა ფერფლი.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია.
რაც კი სიცოცხლით იყო სავსე, ეხლა მკრთალია,
მრავალფეროვან, უმდიდრესი მემკვიდრეობის,
საგანძურები მსხვერპლი გახდა შენი მძლეობის,
მისგან, რაც იყო ულეველი და ბევრზე ბევრი -
თითოოროლა თუ გადარჩა სადმე შედევრი.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია.
კაცობრიობა ვერ აიტანს, ნამეტანია.
ნამეტანია ნანგრევებზე შენი ღრეობა.
რა კვალი გაჰქრა, რა მდიდარი მემკვიდრეობა.
ო, ბარბაროსო! შენ იძახი კიდევ: კულტურა!
შენ, გამჭედელი ბორკილების, რომელის ქურა
მხოლოდ საშინელ უდაბნოის არს საწყაული.
არ გეპატიოს, საზიზღარო, დანაშაული.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია,
შენი თვალთმაქცი სილამაზე - არ ახალია.
ევროპას მწარე ბაცილები რომ შეასია -
ეს იყო დღემდე, მაგრამ დღესაც განა ასეა?
კარი იღება და მოდიან ლეგიონები, -
ირაზმებიან წინანდელი შენი მონები,
ახალი გზნებით აღვივებენ სულ ახალ ქურას,
და გამოსჭედენ სხვა კულტურას, ახალ კულტურას.
შენი სახელი, სისხლის მსმელო, კაპიტალია.
მაგრამ მან შხამი სასიკვდილო უკვე დალია.
უკვე ბებერო, დაქანცულო, მყრალო ევროპა,
ჩვენს და თქვენს შორის რამდენია გაუგებრობა!
ო, რამდენია, რამდენია წამით-წამითი,
აქ ჩაწყობილი, ჩაწყობილი აქ დინამიტი,
რომ ააფეთქოს შენი სუნთქვა და ფანტაზია.
შენ მკვიდრად იდექ, მაგრამ დღესაც განა ასეა?
*
[დილიდანვე] რიჟრაჟია, ჯერ ტრამვაი,
არ გასცლია ლიანდაგებს -
ნიკოლაძე [ულამაზეს] თვის შედევრებს
[ქანდაკებებს] გულდადებით აქანდაკებს.
[შედევრებს ქმნის,] ამოძრავებს ქვას და თიხას,
მარმარილოს ძეგლებს აგებს,
[აქებს ყმა და აქებს [ბერი] ყველა]
მას აქებენ და სწორია:
ყველას თავის საქმე აქებს.
[მოგელის] მაცნობს, როგორც დეპუტატი
თავის სოფლებს და ბანაკებს,
[მოვლის როგ]
[ქანდაკების ოსტატად ხდის -
ვისაც გაიამხანაგებს.]
ვხედავ: ხელით იშვიათით
ჩემს ბიუსტსაც აქანდაკებს.
თან იგონებს როდენს, პარიზს,
[ლუვრს] ელისეის აგარაკებს.
ბოლო არ აქვს მის ხუმრობას,
ძველს იგავებს და არაკებს.
მიყვარს მისი საუბარი:
მშვიდი და გულგაშლილია,
როს საგანი საუბარის
ქეთო მაღალაშვილია.
ატელიეს არ შორდება
შრომის გმირი, ფიცხი მოსე.
ახალ საქართველოს აგებს
მისი ფერი და ნახშირი,
მიმოფინა [ჩვენ] სურათებით...
[იმ ადგილას] წყნეთის ქუჩით, სადაც წინად -
შევხვდებოდი შიო მღვიმელს,
სად მოხუცი ახალგაზრდას
მაგებებდა [როს მე] [უცხო] მე მხნე ღიმილს, -
მიწოდებდა მედგარ მთესველს,
ტკბილი იყო სიტყვა იმის:
აღარა მყავს მეგობარი -
ახალგაზრდა ჩანგის სიმის!
მივალ დილით.. ჯერ ტრამვაი...
[რომ გასცდები ხიდეს]
რომ გავცილდი ვირის ხიდეს -
სად ბევრი სწუხს, რომ თბილისმა
აღარ იცის ძველებური
ჭიდაობა და ღვინისმა...
[გვესმის გერონტი ქიქოძის ხმა]
[შემოვიდა და შამოყვა
აბაშელი, გრიშაშვილი,]
და როცა ის რუსთაველის
ქანდაკების ამბავს მოყვა -
ატელიეს შემოვიდა
ჩვენი პავლე ინგოროყვა!
დინჯი, რომლის მსგავსი ბევრი...
ლადო კეცხოველის ძეგლთან -
[სადაც] სად მრავალთა ელავს მზერა,
მოვიდა ბრმა [მეფანდ] მომღერალი
და [ზედ] თარს ასე დაამღერა:
დგეხარ, ლადო კეცხოველო,
მარმარილოს მტკიცე მკერდით,
მხნედ იბრძოდი, თავდადებით,
შენ ბელადის დიდის გვერდით.
შენ არ გქონდა საკუთარი
შესაფარი, ბინა, ჭერი,
მხოლოდ გსურდა, რომ მშრომელი
ყოფილიყო ბედნიერი.
შენ ცხოვრება საკუთარი
არასოდეს არ გქონია.
ხალხის ტანჯვა და წამება
შენი იყო აგონია.
[არც სიმდიდრე, არც ოჯახი!
ერთადერთი გქონდა: ძმობა.]
მახსოვს, პირველ რომ მომესმა
ხმა მძაფრი და დაძაბული,
რომ ციხეში ჯალათებმა
ტყვიით განგიგმირეს გული.
იგი გული აღდგენილა
თავის მისწრაფებით წრფელით,
მარმარილოდ აზიდული
ჩვენი მოქანდაკის ხელით.
უკვდავ ძეგლად აღმართულა
ძეგლი ლადო კეცხოველის.
და მახსოვს კი - მაიაკოვსკი.
ზედმეტი რიცხვი
1. რაც აქ უბედურებაა
და კრიზისის აგონია,
თვით ედგარის ფანტაზია
მასთან გამონაგონია.
ანარქია! პროდუქტები,
ღვინის, პურის, და შაქარის,
ზედმეტია ყველაფერი,
მყიდველი კი [არვინ] აქ არ არის.
2. ზედმეტი რამ კი მინახავს,
ქვეყანას რომ დარევია,
მსწავლულების ზედმეტობა?
ეს კი გადასარევია.
3. ზოგი უქმად ხეტიალობს,
და მათხოვრად დადის ზოგი,
ტეხნიკოსი, ჟურნალისტი,
ექიმი და პედაგოგი.
4. და ფუსფუსებს როგორც მტვერი,
ქუჩის დანაგვიანების,
ჩამოფლეთილ-დავრდომილი
[სნეულ] ლანდი ადამიანების.
მათ დევნიან, მაგრამ მტრობის
და შიმშილის მრისხანება,
გამოიყვანს ხშირად მჭიდროთ,
და ზღვა ქუჩას ეზმანება.
ქუჩა გაკრიალებული
შემკრთალია მათი ნახვით,
ლუმპენ-პროლეტარიატი
იმუქრება გადალახვით.
მათ ჰფანტავენ, სცემენ, ჰკლავენ,
ასახლებენ ყოველ მხარეს.
მაგრამ სჭვრეტენ მეორე მხრით
უფრო საზარს და უარესს.
5. მათ არა აქვთ კაცის სახე,
როს სჩიჩქნიან ნაგვის ყუთებს.
ბობღავს, როგორც მოჩვენება,
და ველური ხმით ბუტბუტებს.
კლოშარს ნახავ სენის პირად,
გამყივანი წვიმით დამბალს,
ხარბად ჩიჩქნის სანაგვე ყუთს,
და ნარჩენებს ყლაპავს დამპალს.
ვინც ფაბრიკა-ქარხნებს კიდევ
[შერჩენია] ალალ-ბედათ,
უმოკლებენ მათაც ხელფასს,
და ის შრომობს უიმედოთ.
რაღაც მძლავრი, საშინელი,
ამ ცხოვრებას სდევს ხიწვები,
და იფეთქებს ხან აქ, ხან იქ,
უკმარობა, გაფიცვები.
*
[იყო ცხრაას]
ამბობენ, რომ იტალია,
როს ლიონი საცილე,
მწვავე ბომბარდირებაში
იყოსო მონაწილე.
*
ევროპაში რაც ჟამია
და კრიზისის აგონია,
ჯოჯოხეთის ფანტაზიაც
მასთან გამონაგონია.
* * *
[რაც აქ არის] ფიქრობს რატი:
რაც ასეა -
კრიზისი[ს], აგონია -
[თვით ედგარის] [ყოველგვარი] ყოველადი
ფანტაზია
მასთან მონაგონია;
ანარქია.
პროდუქტები
პურისა და შაქარის,
[სულ] აქ ბარგია
[და] სულ ზედმეტი,
აქ მყიდველი [აქ] არ არის.
ზედმეტს სხვების
[ეძებს გრძნობა] [იმედობა]
კიდევ გრძნობა
მხარეს [რომ] კვლავ დარევია.
მსწავლულების
ზედმეტობა?
[ეს გადასა-რე-ვია]
მართლაც, საზარელია.
სუნთქვა ბრბოსი
უქმად იცდის...
[მათხოვრობდეს ექიმი]
და მათხოვრობს ვექილი,
ტექნიკოსი,
ჟურნალისტი,
პედაგოგი, ექიმი.
[დღის] დგას გულკეთილ
[მტვრად] წილხდომილი
ქუჩების ნაგვიანის.
ჩამოფლეთილ-
დავრდომილი
ლანდი ადამიანის.
კაცს სდევნიან
უსიმდიდროთ,
შიმშილის მრისხანება -
გამოიყვანს
მაშინ მჭიდროთ
ქუჩების მოზმანება.
[ქუჩა ვრცელი,
ქუჩა სავსე,
შემკრთალია ამ ნახვით.
ლუმპენ პროლეტარიატით
იმუქ.]
მათ [გ]ახვეტენ:
[ტყვიების] ახალი ძვრით
ასახლებენ სხვა მხარეს,
მაგრამ სჭვრეტენ
მეორე მხრით
უფრო საზარ-უარესს.
მისდევს როგორც
კაცის ვნება,
სჩიჩქნის რა ნაგვის ყუთებს,
ბობღავს როგორც
მოჩვენება -
და ველურ ხმით ბუტბუტებს.
[კლოშარს ნახავთ] [ამ ქალს] ქალი ალბად,
[სენის] მტკვარის პირად,
[მყივან] იყო წვიმით[აა] დამბალი.
[ჩიჩქნის] ხვეტდა ხარბად:
[ყუთის] [ყრია] რაც კი ძირად,
[ნარჩენები] ნარჩენია დამპალი.
................... ქარხნის ელვას
ვინც შერჩა ალალ-ბედად,
უმოკლებენ
მათაც ხელფასს...
ის შრომობს უიმედოთ.
არა აქვს [მედგებს] სხვებს,
გასაქანი -
ცხოვრებას ჩხვლეტს ხიწვები.
[და] კვლავ იფეთქებს
ხან აქ, ხან იქ,
რისხვა და გაფიცვები.
* * *
შეცდომა ქვეყნად რაოდენია,
(არ გეცინება და იცინი კი),
კაცი გგონია გმირი, გენია,
და აღმოჩნდება უცებ ცინიკი.
მე მენანება მცდარი იმედი.
კვლავ დანარცხებად მიწას შთენია
აღტაცებული ცად განიმედი.
შეცდომა ქვეყნად რაოდენია!
9. IX. 40.
გ. ტ.
* * *
კლდე აფხაზეთის, თიხა ხანდაკის,
ხელსაწყო ბევრი,
ყოველ ხელხებას ამ მოქანდაკის
ჰქვია შედევრი.
თითქო უეცრად შეხვდა დიონისს
ქარის მგოსანი.
სდგას ქანდაკება გალაკტიონის,
გასაოცარი.
თითქო სიმშვიდე ცისკრიან ტევრზე
ბასრი და მჭევრი -
კრთის გრიგალიდან. აი შედევრზე
დიდი შედევრი.
10. IX. 40.
გ. ტაბიძე
*
თვალშებმა. წვერულვაშებმა.
ხმალში იმერი. მრავალჟამიერი.
1. საბჭოთა საქ. 15 წლ.; 2. ხელოვნება საბჭოთა საქ.; 3. Архитектура Тб.; 4. მშრომელების წერილი; 5. პუშკ. ლექსები; 6. ლერმონტ. ლექსები; 7. ვ. ვ. ლექსები მეტ. ც.; 8. Англ. портр. ХVIII в.; 9. ბადრიაშვილი; 10. ბერიას სიტყვა ტფ.; 11. ვაჟა-ფშაველა ტფ.;
* * *
აგერ წინამძღვრიანთ კარის
ქარი არხევს ზვარის სამოსს
და [ნათელი] ხავერდი სავსე მთვარის
მოჰფენია საგურამოს.
[გზებზე მიდის] [ეტლით] ურმით მოჰყავთ ილია და
[სადაც [ჩრდილები] ჩადრი ღელავს კაკლის,]
ეგებება ღელვა კაკლის:
[ითვლის იასამნად და იადა]
გოლიათო, გოლიათო,
[სოფელის] [ზაფხულის] [ავსებს] [უმღერის ხვავს და დანაკლისს]
ვინ აგვიზღავს ამ დანაკლისს?
[ამ უენო მოურავის
შრიალია [შორი მხარე] წიწამური.]
[მჭევრზე] ბევრზე ბევრი სამდურავის -
[შემდეგ სცხრება] შრიალია უამური,
ამ უენო მოურავის -
[არაგვი და] [სამშობლოა] შრიალია: წიწამური!
[აჰ, ჭრიალი მიყვარს ურმის:
მე მოვუვლი კარ-მიდამოს.
და ხავერდი სავსე მთვარის
მოფენია საგურამოს.]
ეჰ, არაგვო!
ამ [ჩრდილის ქვეშ] შრიალით მიდის ჩვენი
[აგვისტო] დიდება თუ დამარცხება -
გადმოგვყურებს ზედაზენი,
და არაგვი[ს] [გვესმის] არა ცხრება.
(ბრწყინვალე [დრო და] [დროის თვალი] და მშვენიერი -
საქართველოს მომავალი!)
[რა ძვირფასი,] [იმ] ამ წარსულით რა ძლიერი
ანათებს აქ დროის თვალი..
[რა მძლეა და] <რარიგად> სჩანს მშვენიერი
საქართველოს მომავალი.
1940 წ.
მთარგმნელები: 1. გაფრინდაშვილი, 2. ვლ. დერჟავინი, 3. ვ. ზვიაგინცევა, 4. კ. ლიპსკეროვი, 5. ნ. ტიხონოვი, 6. პ. ანტოკოლსკი, 7. ა. ტარკოვსკი, 8. ს. სპასსკი, 9. ვ. ბუგაევსკი, 10. ბ. ბრიკი, 11. მ. ტალოვი, 12. ბ. ტურგანოვი, 13. ა. კორჩაგინი, 14. ა. ჩაჩიკოვი, 15. პ. პეტრენკო, 16. ბ. სერებრიაკოვი.
ტეხ.: გოლცევი, გაფრინდ., შალვა რადიანი.
ყდა, პორტრეტი, ფორზაცი.
მხატვრები: გ. რიფტინი (სამი ვინიეტკა: გურიის მთები, დროშა, ვარდი და თოფი, მთები ვინიეტკით).
1937 г.
1. დ. ვიგოდსკი, 2. ბ. ბრიკი, 3. ვ. როჟდესტვენსკი, 4. ვ. გაფრინდაშვილი, 5. ნ. ტიხონოვი, 6. მ. ტროიცკი, 7. ა. ჩაჩიკოვი, 8. ლ. პენკოვსკი.
რედ. ნ. ტიხონოვი.
შესავალი სტ. ბ. ტურგანოვი.
მხატვ. უჩა ჯაფარიძე: ყდა, ფორზაცი.
1. ფიგურა დროშით. 2. ნახატი ხე. 1908-18. 3. ვინიეტკა. გვ. 17. 4. ვინიეტკა. გვ. 33. 5. ლექსები ჯონ რიდზე. გვ. 35. 6. ვინიეტკა. 7. ლექსები 1919-27. დროშა და თოფი. 8. ვინიეტკა. 9. წიგნიდან "ეპოქა". გვ. 57. 10. ვინიეტკა. 11. წიგნიდან პაციფიზმი. გვ. 77. 12. ვინიეტკა. 13. ვინიეტკა. გვ. 87. 14. წიგნიდან რევ. საქ. გვ. 89. 15. ვინიეტკა. 16. ვინიეტკა. გვ. 111. 17. სხვა და სხვა. გვ. 114. 18. ვინიეტკა. 19. ვინიეტკა. გვ. 125.
1938.
1. ნ. ბობიროვი, პ. ანტოკოლსკი, 2. ნ. ტიხონოვი, 3. რ. ივნევი, 4. ვ. გაფრინდაშვ., 5. ელენე შერრ, 6. მ. ტროიცკი, 7. ბ. ბრიკი, 8. კ. ბოგდანოვსკი, 9. ვ. როჟდესტვენსკი, 10. ბ. სერებრიაკოვი, 11. ა. ყანჩელი, 12. ლ. პენკოვსკი, 13. პ. პეტრენკო, 14. დ. პეტროვსკი, 15. ა. ჩაჩიკოვი.
რედ. ლ. ასათიანი.
მხატვ. ვ. გურრო. ყდა. ფორზაცი.
1. მთაწ. მთვარე. გვ. 9. 2. ოკტ. დღეები. გვ. 45. 3. იდეა. გვ. 77. 4. ეპოქა. გვ. 119. 5. პაციფიზმი. გვ. 151. 6. რევ. საქ. გვ. 165.
1933.
1. ვ. გაფრინდაშვილი, 2. ბ. ბრიკი, 3. ა. ყანჩელი, 4. ლ. პენკოვსკი, 5. ე. შერრი, 6. ა. ყანჩელი.
რედ. ნემჩინოვი.
ყდა...
პორტრეტი ო. შარლემანისა.
1935.
1. ნ. ტიხონოვი, 2. რ. ივნევი, 3. ვ. გაფრინდაშვ., 4. ე. შერ, 5. ნ. ბობირიოვ, 6. ბ. ბრიკ, 7. ბ. ბოგდანოვსკი, 8. ლ. პენკოვსკი, 9. პ. პეტრენკო, 10. ა. ჩაჩიკოვი.
რედ. გ. ბებუტოვი.
ყდა. ფორზ.
პორტრეტი - ნ. ჩერნიშკოვი.
1942.
Страна моя родная.
1. რ. ივნევი, 2. ნ. ჩხეიძე, 3. დ. სტრელცოვი, 4. ბ. სერებრიაკოვი, 5. გ. კრეიტანი, 6. ა. სტეპანე, 7. ვ. დერჟავინი.
რედ. ა. აბაშელი.
გამოცემა „Заря Востока“.
მხატვ. (?). ორი ვინიეტკა: Мы победим. Предгрозье.
1945.
Лирика.
მთლიანად ნათარგმნია გ. ცაგარელის მიერ.
რედ. ვ. ელსნერი.
მხატვრები: ს. კეცხოველი (ყდა და ვიანიეტკები), დ. ქუთათელაძე (პორტრეტი).
რედაკტორები:
ნ. ტიხონოვი, ლ. ასათიანი, კ. ნემჩინოვი, გაფრინდაშვილი, გოლცევი, აბაშელი ს., გ. ბებუტოვი, ვ. ელსნერი.
მხატვრები:
ო. შარლემანი, გ. რიფტინი, უჩა ჯაფარიძე, ო. გურრო, ნ. ჩერნიშკოვი, 7. ქუთათელაძე, 8. კეცხოველი, 9. ქუთათელაძე.
მთარგმნელები:
1. ანტოკოლსკი, 2. ბობირიოვი, 3. ბრიკი, 4. ბოგდანოვსკი, 5. ბუგაევსკი, 6. ვიგოდსკი, 7. გაფრინდაშვილი, 8. დერჟავინი, 9. ზვიაგინცევა, 10. ივნევი, 11. კორჩაგინი, 12. ლიპსკეროვი, 13. პეტრენკო, 14. როჟდესტვენსკი, 15. სპასკი, 16. სერებრიაკოვი, 17. ტიხონოვი, 18. ტარკოვსკი, 19. ტურგანოვი, 20. ტროიცკი, 21. ჩაჩიკოვი, 22. ყანჩელი, 23. შერრ ე., 24. პენკოვსკი, 25. დ. სტრელცოვი, 26. გ. კრეიტანი, 27. ნ. ჩხეიძე, 28. ა. სტეპანე, 29. ვ. დერჟავინი, 30. ი. ნოვიკოვი, 31. ი. ვასილენკო, 32. მ. ტალოვი, 33. ზაბოლოცკი ნ., 34. გ. ცაგარელი.
კრიზისიდან თავის დაღწევა
[შენ] ის კრიზისიდან თავის დაღწევას
იმპერიალისტურ ომებით ფიქრობს,
თვალს არ აშორებს საშინელ მიკრობს,
ლამობს წაქცევას და გადაქცევას.
დრომ დაჰკრა და გული ამოწვა,
რას დაეუფლები?
მრისხანე ღრუბლები ჩამოწვა,
მრისხანე ღრუბლები!
ყოველი ჩარჩის და არამზადის,
სახსარია თუ შესაძლებლობა,
უნდება მხოლოდ ომის სამზადისს
და სამზადისი ლაფში ეფლობა.
გაისმის ზარის ხმა და ლოცვა.
[ქვას სცემენ] ფაშისტურ შუბლები[თ]..
მრისხანე ღრუბლები ჩამოწვა,
მრისხანე ღრუბლები.
მაგრამ მძლე ომის საშიშროების
გაზრდასთან ერთად იღვიძებს კლასი,
მუშათა [კლასი] რაზმი, ათას-ათასი,
მტერი სიმშვიდის და მყუდროების.
დრო მოვა. და როცა, და როცა
გაბედვენ წურბლები -
იგრძნობენ: ღრუბლები ჩამოწვა,
მრისხანე ღრუბლები!
და მღელვარე ხმა მრისხანედ ისმის
ფაშისტის დროშა ძირს საზიზღარი,
იგი ომია! და მოსისხარი.
ძირს ეს ბინძური დროშა ფაშიზმის.
რა [სისხლი] ჟლეტა დადგება, რა ხოცვა!
რა თავისუფლებით,
მრისხანე ღრუბლები ჩამოწვა,
მრისხანე ღრუბლები!
და ყველა ხმებში, ყველაზე უფრო,
ერთი ხმა არის: ძლიერი წყნარად,
ეს: [ჩვენი] ჩემი ქვეყნის ხმა სასაუბრო,
დაუძლეველი მარად და მარად.
დრო არის მგზავრები ჩამოსვა,
თავის ალუბლებით.
მრისხანე ღრუბლები ჩამოწვა,
მრისხანე ღრუბლები.
* * *
აუწერელი გარყვნილება და ფუფუნება.
აი რა არის, [ძველო მხარევ,] კაპიტალო, შენი ბუნება.
აუწერელი ბუნებიდან გადანაშალი
აუწერელი ცოდვები და დანაშაული.
ასე ჩაფლული გამოსავალს დაეძებს ტომი.
გამოსავალი [მან იპოვნა] შენ იპოვნე კიდეც: ჰკა! ომი! (კიდევაც).
საკუთარ პატერს [ვით ვერ უნდა სთხოვოს] ეთხოვება განა შენდობა?
ვერც საკუთარ ჯარს შენი გული ვერ მიენდობა,
ვერც პოლიციას. მაგრამ უკვე შენ აღარ იცდი,
ძალა-უფლებით შემოსე შენ შენი ფაშისტი.
ის შენთან მოდის სიხარულით, შენ მასთან მიდი..
სულით ბინძური, გულით მყრალი, საქმით ბანდიტი,
მის საშვალებით ომი კართან არის მოსული,
ომი სასტიკი, უბადლო და ბარბაროსული.
მის საშვალებით გზა კარგად გაქვს გამოსახული,
განადგურება საოცარი, ჯერ არ ნახული.
ურაგანულ ცეცხლს მიეცემა გალერეები,
წიგნთსაცავებზე ავარდება ალთა ტყეები.
მუზეუმები უმდიდრესი, და ყველაფერი,
რაც გონების და მკლავის მიერ არის ნაფერი,
რითაც ამაყობს კულტურული [კაცობრიობა] მსოფლიოს [გული] რიგი,
წინააღმდეგი არის ომის, არ უნდა [კრული] იგი.
უკეთესს პოეტს ევროპისას, [ამ შფოთიან] სალამი ამ დროს,
[ჩვენი სალამი] რომენ როლანს, ჩვენს ანდრე ჟიდს, ჩვენს ანდრე მალროს.
მაგრამ ნაწილი მხატვრებისა, ნაქები დიდად,
ბურჟუაზიამ შეითვისა და შეისყიდა.
რაც კი გააჩნდა, მან შესწირა მსხვერპლად კაპიტალს,
მაგრამ ნაწილი ჩვენთან არის: ვიცი: გაგვიტანს.
ნაწილი [ისევ] კიდევ რყევაშია, მიდი-მოდიან,
მაგრამ ეს რყევა ფაშიზმისთვის კარგი როდია!
I
ეხლა, ძვირფასო მეგობრებო, გიამბოთ მინდა,
გაგიზიაროთ ყოველივე მინდა გულახდით,
თუ როგორ აძლევს სიხარული ქალაქს და მინდორს,
თუ როგორ ბრწყინავს აღტაცებით და შრომის ტახტით.
ჩვენი ცხოვრება ყვავილოვან ბაღებით მიდის:
ასეთ ცხოვრებას ვუსურვებდი მსოფლიო გლობუსს,
ეხლა, ძვირფასო მეგობრებო, გიამბოთ მინდა,
გაგიზიაროთ ყოველივე მინდა გულახდით.
*
ისევ ერთად მივალთ მთვრალი
მე და ჩემი ძველი დარდი.
ზამთარს წაჰყვა თებერვალი
და თებერვალს მიჰყვა მარტი.
ნიაღვრებად [იქცა] მიდის წვიმა,
როგორც მკრთალი სიმზე სიმი.
არავინ არ გაგვიღიმა,
არც [გვ]მჭირდება [ჩვენაც] [თქვენი] მათი ღიმი.
[ჩამოგვეხსენ, გულის მკვლელო,
ადრე სულს რომ გვაცლი..]
რა შეიქმნა უსაშველო,
სიკვდილსაც რომ [არ] აღარ გვაცლი?
ჩამოგვეხსენ, გულის მკვლელო,
ვერა, სულს ვერ ამოგვაცლი!
გალაკტიონის მარში
მარში
მშობლიურო!
ჩემო მიწავ,
შენს [საყვარელ] [დიდებულ] [სისხლით რწყულ] [წამებულ] მშვენიერ
სახელს ვფიცავ - რომ -
რომ დაგიცავ გარედ, შინ,
[რომ იარო] [საქართველოვ]
სამშობლოსთვის წინ, წინ, წინ...
[მშობლიურო]
[სამშობლოო]
ძველთა ძველო,
მთა და ველო,
მშვენიერო -
საქართველო - წინ!
[არ ხარ, რაც იყავ უწინ]
რუსთაველი გიძღვის წინ!
[მაშ იარე] [საქართველოვ]
სიცოცხლეო, წინ, წინ, წინ...
მზე აშუქებს
ყოველ ალაგს,
[ლამაზ სოფელს] განახლებულ
[ლამაზ] სოფელ-ქალაქს. წინ.
არ ხარ, რაც იყავ უწინ.
[მაშ იარე] საქართველოვ, წინ, წინ, წინ!
მშობლიურო
ჩემო მიწავ,
მე შენს სუნთქვას
სუნთქვით ვიცავ. წინ,
ხმას ვინ გაგიბედავს, ვინ!
[მაშ იარე] საქართველოვ, წინ, წინ, წინ.
ვდგევართ აქ გულ-
მხურვალენი,
[წინ მიგვიძღვის
მზე - სტალინი.]
გაუმარჯოს დიდ სტალინს.
[მაშ იარე] სამშობლოსთვის წინ, წინ, წინ.
სიკვდილის წინ
საამსოფლო -
[მხოლოდ] სიტყვას
ერთს: "სამშობლო" -
ვიტყვი და მოვკვდე მაშინ,
[შენ კი გასწი] საქართველო, წინ, წინ, წინ!
14. VII. 40
დილის 5 საათი
მაიორანი (ბოტ.) - თავშავა.
*
[მშობლიურო] ნანგრევებით,
[ჩემო] <...> მიწავ,
შენს სისხლით რწყულ
სახელს ვფიცავ - რომ
რომ დაგიცავ,
გარედ, შინ!
სამშობლოსთვის წინ,
წინ, წინ!
ძველთა ძველო
მთა და ველო,
მშვენიერო
საქართველო, წინ!
[რუსთაველი] გამარჯვება
გიძღვის წინ!
[სიცოცხლეო] სამშობლოსთვის წინ,
წინ, წინ!
[მზე აშუქებს] დაინახავ
ყოველ ალაგს,
განახლებულ
სოფელ-ქალაქს, წინ!
*
[როს] მე სამშობლოს მტრისგან ვიცავ,
შენს საყვარელ სახელს ვფიცავ
[ზრუნვა მაქვს] სამოთხევ,
საამსოფლო:
საყვარელო -
სამშობლო!
*
მშობლიურო ჩემო მიწავ,
შენს დიდებას მტრისგან ვიცავ,
სამოთხევ საამსოფლო,
საყვარელო სამშობლო!
* * *
[დილა სარკე]
ბრწყინავს დილა
როგორც სარკე.
ცა გაშლილა
როგორც თარგი.
[დილაც] მიწაც კარგი,
ზეცაც კარგი,
[აქაც] ყველგან კარგი
[ლუნა-პარკი] ზღვა და დილა.
ისიც კარგი,
რომ ამ დილით
ლამარტინით,
და დე-ლილით
ვუბრუნდები
გადასულ წლებს
ხან ცრემლებით,
ხან ღიმილით!
სამშობლო
სამშობლოო, მთა და ველო,
მშვენიერო საქართველო.
სამშობლო
სამი დიდი ოკეანე, -
გარე უვლის მზიურ მხარეს
[მშობლიური მთები მწვანე,]
[ლურჯი, მწვანე და მზიანი - ]
[მტრედისფერი] მთვარიანი და მზიანი
ზეცა [ათრობს არემარეს] აფრქვევს სიანკარეს.
[აქვე ერთი] [მწველად] ძველისძველად ორ ზღვას შუა
[ხავერდი] [გაწოლილა] არის ერთი მთა და მდელო,
[გაწოლილა] ლამაზია და სახელად
[უწოდებენ] ეწოდება საქართველო.
[მშობლიურო] ეჰ, ძვირფასო ჩემო მიწავ,
შენს საყვარელ სახელს ვფიცავ,
[სამოთხევ] ზრუნვაო საამსოფლო,
საყვარელო სამშობლო!
*
ზრუნვაო საამსოფლო
საყვარელო სამშობლო!
სამი დიდი ოკეანე.
*
სამი დიდი ოკეანე
გარე უვლის ნათელ მხარეს,
მთვარიანი და მზიანი
ზეცა აფრქვევს სიანკარეს.
ორ ზღვას შუა ძველისძველი
[არის ერთი მთა და მდელო]
საომარი იყო ლელო,
[ლამაზია და] ეხლაც ბრწყინავს და სახელად
ეწოდება საქართველო!
მშობლიურო ჩემო მიწავ,
შენს საყვარელ სახელს ვფიცავ -
ზრუნვა ხარ საამსოფლო,
საყვარელო სამშობლო!
*
აღმოსავლეთ-დასავლეთის,
მზიანია თვალის მზერა,
[აჭარა თუ თიანეთის
ერთიანი ისმის მღერა]
აჭარის თუ თიანეთის
ერთი არის გულის ძგერა.
ქართლ-კახეთი...
*
[აღმო] [აჭარა და თიანეთი,
ამერია თუ იმერი - ]
[ქართლ-კახეთი, იმერეთი და სვანეთი]
ბრწყინავს კავკასიის [მთების წვეტი] [მთიანეთი] [ბედით] ქედით,
იმერია თუ ამერი -
[ჩვენ გვიყვარდეს] მარად ესმის ერთმანეთის
[ისმის] ძმური მრავალჟამიერი.
აჭარა და თიანეთი -
თუში, ფშავი და ხევსური,
[ერთი არის გულის ძგერა,
ერთი შრომა და ზევსური...]
[ქართლ-კახეთი] ის გურია და სვანეთი,
[ერთი ხმაა რა ზევსური,]
კვლავ იმღერის ხმა ზევსური.
[ქართლ-კახეთი,] აღმოსავლეთ-დასავლეთის
გზა მიხვეულ-მოხვეული,
ის მეგრული, აფხაზური -
ლაზური და მოხევური.
[ის] რა მშვიდია, რა ჩუმია,
[ქიზიყი და] მშვენიერი ქართლ-კახეთი.
შორით რაჭა-ლეჩხუმია,
ახლო [ზემო] მესხეთ-ჯავახეთი.
[სამი დიდი ოკეანე]
გალაკტიონის მარში
სამი დიდი ოკეანე
[გარე უვლის ნათელ მხარეს,
მთვარიანი და მზიანი
ზეცა აფრქვევს [სინარნარეს] სიანკარეს.]
შემორტყმია მხარეს ფარად,
ვერ ამოთვლის მატიანე,
რაც აქ სისხლი დაიღვარა.
ორ ზღვას შუა ძველისძველად
საომარი იყო ლელო,
ლამაზია და სახელად
ეწოდება საქართველო.
მშობლიურო ჩემო მიწავ,
შენს საყვარელ სახელს ვფიცავ,
ზრუნვა ხარ საამსოფლო,
საყვარელო სამშობლოვ.
*
მღერის რატი, ახალთ-ახალ
საქართველოს ბეთჰოვენი!
ვერსალი ოქროში
[აგერ] [აქ რომ] რაც კი ვერსალის სასახლეებს ჰფენია ოქრო,
[რომ თვალი მოჰკრა] [შენ] ნუ გეგონება: უბობოქრო და უჯადოქრო.
იყო დროება, მყუდროება და მოგროვება:
ყოველი საგნის ამნაირად მოოქროვება.
მშვენიერ ეტლთა, ქანდაკებათ, შადრევანთ [გროვა] თოვა,
დრომ [მოაგროვა] შეაყენა! დაიტოვა, მოაოქროვა.
მოიტა თასი, აზარფეშა, ღვინო მოიტა:
ო, ყველაფერო, ავსებულო ამ ოქროითა.
მოგროვდით, ძველო ტილოებო, ჰეი, მოგროვდით.
კვლავ გამოცოცხლდით ჩარჩოებში, კვლავ მოოქროვდით.
იყო დრო, ძველო ფეოდალო, როცა მოჰქროდი
ამ გარეგნული ელვარებით, ვერცხლით, ოქროთი.
და შემოიჭრა უეცარი ვაჭარი: პროზა
და სხვანაირი შეფასება მისცა ოქროსაც.
ის იყო ტლანქი, იყო სწრაფი და უნებური,
მას ოქრო სურდა, არა რამე ოქროსებური -
ამ სასახლეში ერთხელ მძაფრად [შეიჭრა] მოიჭრა შრომა,
[ოქრომაც იგრძნო] რევოლიუცია სისასტიკით იგრძნო ოქრომა.
ლიუდოვიკო [მიწისაკენ, თავი წავიდა] ქვეშ მოექცა ტალღას ბობოქარს,
ოდეს პარიჟი, [გადადუღდა ოქროსავითა] მიაგავდა ცეცხლოვან ოქროს.
[იყო] არა საწმისი ოქროისა, მედეას მიწის,
[არ უნდათ ოქროს] არც ლეგენდარულ მაძიებლებს ოქროს საწმისი[ც]...
[უნდა] არის ახალი კლონდაიკი, ოქრო ბალახში,
ოქრო მიწაში, ოქრო - წყალში, ოქრო - ტალახში.
ჩამავალი მზის [ოქროს] ნაზი ქარი ვერ დაათავებს
[სხვა მინდვრებიდან] ჩვენი მინდვრების და ალერსის ოქროს თავთავებს.
თანამედროვე სხვა ოქროის შექმნას კედელი,
არ დაიღლება ქალაქების ოქრომჭედელი.
მშვენიერ [ბაღში] ბაღებს ამ ფიქრების [იძროდა] გაეკრა ფონი,
როს ვინახულე მე ვერსალი და ტრიანონი...
Tabes dorsalis
ქვევით მილების ურიცხვი ხე-ტყე,
ზევით კოშკები და კიოსკები,
მათში მიმოდის ქალი ყოველ-დღე,
რომლის სახელი არის როსკიპი.
არარა [ქვ] ისე არ მეცოდება,
როგორც მონმარტრის ვიწრო გალია,
მისი მწარეა სახელწოდება
და ხმა, რომ ქალი მუდამ ქალია.
თრთის კავალერი: ეს დალალ-კავი,
ეს ძუძუები მაღელვებს სავსე.
გინდა ჩემს მკლავზე მედოსო თავი -
და გინდა ცოლის დამღალველ მკლავზე.
და როცა ასე სცხრება იზისი,
უცებ შეკრთება დარბაზი ლალის,
შემოიხედავს ომი, კრიზისი,
და შავვეშაპა: tabes dorsalis!
*
მზემ ისრები შემართა
და ღრუბლებში გარია,
მითხარ, რა დაგემართა,
მითხარ, რა გიხარია.
სავსე ნაზ და უმანკო
მორცხვი დანაშაულის
გაიელვებს სახეზე
ელვა თურაშაულის.
რა ლამაზად გიხდება
შუა-გადაყოფილი
ყორნისფერი ნაწნავი,
მკერდზე გადმოწყობილი.
[შენ არც მამა გინახავს]
შენ არც დედა გყოლია,
შენ არც მამა გინახავს,
მაგრამ შენი ცხოვრება
ბრწყინავს, მზისთვის გინახავს.
[ცოლად გირთავს მდიდარი,
ოთხმოცი წლის თავადი.
გირთავს მისი წარსული,
უქმი და ფუქსავატი.]
*
პარიზი იმნაირია,
წამით არა აქვს სვენება,
ხანდახან მასში ძლიერი
აჩრდილი მომეჩვენება.
რამდენი დიდი ქუჩაა,
რამდენი დიდი შენობა,
ადამიანიც ისეა,
როგორც ტყის ფოთოლფენობა.
დილით მუსიკა ნელდება
და მიდუდუნებს როგორც რუ:
რა-რა-რა... შემდეგ პაუზა.
და ისევ: რუ-რუ, რუ-რუ-რუ.
*
ნოტრდამო, გული საგულეში არ დამეტია.
შენს ფრთებზე ღელავს ქიმერები, როგორც სიმიდი.
სუს, მოგონებავ! ორმოცდაათ წელზე მეტია
ღმერთს გავეყარე, რას მაშინებ ეხლა იმითი.
*
მსოფლიო გლობუსს საგულეში თამამად ვიტევ.
ასეთ ცხოვრებას ვუსურვებდი მსოფლიო გლობუსს.
* * *
შავი ზღვის პირად
[დავდივარ] ვვიდოდი ხშირად -
შორს იალქნები
სჩანდნენ ზეფირად.
[მგზავრს] ნავს და მეზღვაურს,
მოგზაურთ ხმაურს
და აურზაურს
ვიცნობ ზეპირად.
შავი ზღვის პირად
[აწ ვდგევარ] შენ იდექ მწირად,
[გრიალებს ქარი] გეტყოდა ტალღა,
წავიდეთ ძირად.
მაგრამ, აჰ, შველა!
შორს ცისარტყელა
გაჩნდა და ელავს
შავი ზღვის პირად.
*
და ზღვის პირად
იალქნები -
ლურჯ ზეფირად.
107. 214 X 3 = 642.
*
დღეს [ბულონში] შორ მთებში გრიგალი და ქარია,
დღეს [ბულონში] იმ მთებში გრიგალი და მეხია
და ნაძვები აბურძგნულნი არიან,
ბევრი ცაცხვი ავდარს გაუტეხია.
მომტყდარი ხე ახალ ხავსზე წამოწვა,
მეხმა მისი გული ცეცხლით ამოწვა,
და გაშალა თეთრ-ყვითელი თივთიკით
მონადირეთ გასავლელი ბილიკით.
ალპიური ზონა
მივდიოდი [ელისეის] ყვავილების ველით.
გნახე, ოსტატ ოქრომჭედლის ხელით
ბეჭდისთვალში ჩაჭედილო ტბაო,
შენს ნაპირად ყვავის ბზა და ბაო,
სწორი ნაძვი არის ალვის მსგავსი
და ნაძვებს ქვეშ დაყრილია ხავსი.
მწუხარება ველის აქ არ არის,
არ ჰყვავიან ყვავილები ბარის.
სპეტაკია, როგორც სარკის ბროლი
შარშანდელი, გაუდნობი თოვლი,
სისპეტაკით და სიწმინდით სავსე,
ისევ ხავსი, მშვენიერი ხავსი.
[ბალახები,] ალპიური ყვავილების კონა,
ასეთია [ალპიური] მშვენიერი ზონა.
*
პარიზიდან ბერლინამდე
მიმავალო შარავ,
თვით არ იცი, გულში რამდენ
საიდუმლოს ფარავ.
შენს ფენილზე მიდი-მოდის
ათასგვარი მგზავრი,
მიაქვს, [ჩემთვის უცნაური] უცხო აქამომდის
ოცნება ან ჯავრი.
ყოველნაირს [რეკვას] იტანს ტეხილს
შენი გული ლოდის,
ზოგი ეტლით, ზოგი ფეხით,
ფოსტაც მიდი-მოდის.
მიაქვს, მოაქვს ბარათები
შენს სივრცეებს მარადს.
[ყველა იღებს და] მხოლოდ მე რა მემართება? -
ვერ ვეღირსე ბარათს.
ველი - როგორც ამოხეთქვას,
ველი - როგორც მადანს,
მაგრამ მცირე რამე [ცნობაც] ფეთქვა
ჩემამდე ვერ ატანს.
შენ მაშორებ საყვარელ გულს
და ჩემს გულსაც ბზარავ,
პარიზიდან ვარშავამდე
მიმავალო შარავ.
*
ძმური სალამი საფრანგეთის
მეომარ რაზმებს,
რომლებიც არა ეკლესიებს
და აიაზმებს,
საფრანგეთისთვის გარდამტეხ დროში
ნიჭსა და უნარს
ახმარს ყველაფერს ნათელ დროშით,
ახმარს კომუნას.
*
არის ჩემს გულში სიმღერა ერთი,
რომელსაც აქ მე არ ვასახელებ,
მას მორიდებით ინახავს ერთი
გადანგრეული ძველი სასახლე.
*
[ღვინოს არ ვსვამდი, ისევ დავიწყე]
ღვინოს ვერიდებოდი,
ეხლა ისევ დავიწყე.
მომეჩვია ფიქრები,
დარდი, სიგულმავიწყე (მაგრამ).
არ ვწყალობდი თამბაქოს,
მაგრამ რაღა დროსია,
დღით და ღამით ჩემი მზე
ეხლა პაპიროსია.
*
ძირს მუქთახორა, სასახლეში რომ დაბინავდა.
ჩვენი სიმღერა ამბოხების მუდამ ჰფრინავდა,
სადაც ქედს იხრის უსასოო მუშათა კლასი,
ჩვენ ვუპასუხებთ ამბოხებით: ძირს მუქთახორა.
გაიგე, ხალხო, ვინ აგიგო ციხე და
ვინ მიაფინა დახვრეტილი გმირების გორა,
ძირს,
ძირს სისხლისმსმელი, ძირს იუდა, ძირს მუქთახორა.
*
[გათენებიდან] ო, იყიდეთო, ბაზრად ჰყივიან,
[იყიდეთ ქერი, იყიდეთ ჭვავი]
ღელავს პარიზის სტომაქი ავი..
მაგრამ იყიდო - ეს იგივეა,
სთქვა სათქმელი და მოიკლა თავი.
პარიზს ერთი აქვს ეხლა იერი:
საწყობი სავსე, მასსა - მშიერი.
არ არის მიწა ამ ქვეყანაში,
სადაც არავის დაუდგამს ფეხი.
შეხვალ მშვენიერ ყავა-ხანაში:
ანანასები, თევზები, ძეხვი...
სასუნთქად ჰაერს აღარ განებებს,
ელი გონიდან გადაქანებას.
თანამედროვე შიმშილის ხათრით
წამხდარ ნერვებით, გულის ტკივილით
არც ძველს, არც ახალს აღარ შენატრის..
სხედან სიცხეში შებორკილივით
შიშველ ტანებზე ერბო-წასმული,
ბუზების ნისლით შემოთასმული.
აანთეთ ცეცხლი კვლავ კოცონებად,
სიცოცხლე კიდევ დარჩა მბჟუტავი.
დაიბრუნეთ ის თავმოწონება,
განდევნეთ სვავი სულთამხუთავი.
[ერთი წუთიცა, ერთი წუთიცა,
და გაიხსნება, ალბად, ხუთი ცა.]
*
მე ქვეყნად ძეგლი მინახავს ბევრი,
გადასულ დროთა ფერს რომ ინახავს,
მაგრამ ასეთი ოცნება-ჭევრი
მიწაზე ძეგლი ჯერ არ მინახავს.
*
კიდევ რამდენს, კიდევ რამდენს
იტყვის ჟამთა გაქანება,
კიდევ რამდენ ეპოქამდე
მივა ჩვენი ცეცხლის ხანა.
ჩვენი სული ახალგაზრდა,
ჩვენი გადაქაქანება
შესახვედრად ნაპირს გასცდა
და ბრძოლამდე მიატანა.
და ამ ბრძოლას მოსდევს თანა
მომავალი ოქროს ხანა.
*
ჩვენს პოეტებს [თავიდანვე] გაზაფხულზე
ფრთებს გაუშლის ფანტაზია,
ვარდს საზამთრო მოებმება,
იას პანტა, პანტას ია!
*
გამარჯვება, პარიზო,
უნაღარო, უბუკო.
მინდა, რომ ცოტაოდნად
დარდი შეგიმსუბუქო.
ეს გრძნობა სიბოროტედ,
გთხოვ, ნუ ჩამომერთმევა,
ირგვლივ გაზაფხულია,
ბაღს ვარდები ერთმევა.
პოვნა ახალ წყაროთა,
ნაბიჯის წინ გადადგმა,
არ იქნება, მგონია,
იმ ნათქვამის გადათქმა.
ვინც ღვინოს შეექცევა
და ბოროტის მთქმელია,
მათთვის ზურგის შექცევა
აუცილებელია.
აპატიე, ევროპა,
პოეტს თავის გრძნობაში,
ვინც საშიშრად შეტოპა
ვაგნერიანობაში.
ჩვენ, პარიზო, იცოდე,
არ ვართ მორალისტები,
შენ უმეტეს ხმა გიყვარს
და ლამაზი სიტყვები.
დავჯდეთ, ვიმასლაათოთ,
სიტყვა ვთქვათ მოკვეთილი,
გზა რომელი სჯობია:
ბოროტი თუ კეთილი?
ჰუმანიზმის საკითხი
მორალით შებურვილი,
მთლად დაღუპვა სჯობია
თუ დაღუპვის სურვილი?
*
ჩამავალი მზის ფერადო კიდევ,
ჩემს ხსოვნაში არ წაშლილხარ კიდევ.
თითქო იქ, შორს, სამი დღეა იწვის
მშვენიერი ფერდობები წიწვის.
ვეკითხები შენთა ხეთა ფოთოლს,
ასე რამემ უნდა შეგაშფოთოს?
ეს უბრალო საღამოა მთაში,
მართლა ცეცხლი რომ დაინთოს? მაშინ?
ჩამავალი მზის ფერადო კიდევ,
კიდევ ასე გეკითხები, კიდევ.
*
გულში მწუხარე ის მორევია,
რომელსაც გული ვერ მორევია.
*
მე იდეა მაქვს სხვა განაზრახი,
ვით სიყვარული მძლე, ხელოვანი,
როგორც სიცოცხლე არა ნაძრახი,
როგორც სიკვდილი სახელოვანი.
[სიტროენი]
მილიონებში ხელის მრეველი
[ყრმობისას] ოცნების მდიდარ ბაღში შეველი,
ვარდები დამხვდა დაულეველი.
ვიყავ ამაყი და უძლეველი,
მილიონებში ხელის მრეველი.
გადანგრეული მახსოვს სასახლე.
არის ჩემს გულში ერთი სიახლე,
რომელსაც აქ მე არ ვასახელებ,
მილიონებში ხელის მრეველი.
აი, სიახლეც იშლება დილის,
ოქრო ლიმონის, ქლიავი ლილის,
დაფნის, ფორთოხლის და ზეთისხილის
მილიონებში ხელის მრეველი.
*
რომ ქაოსიდან შექმნა წესრიგი,
აი, რა არის მართლა გმირობა.
საღამო პარიზში
მოლივლივებს, ითლება
სხივტეხილის ფენობა,
აქ არ გამოითვლება
მათი რაოდენობა.
მათი რაოდენობა -
ვარსკვლავიც ვერ ედრება,
ქუჩაა თუ შენობა,
ბნე თუ გადათეთრება.
ჰაერით თუ რკინიდან
ალი ღვივის ფერადი
და ეცემა მინიდან
შუქი ათასჯერადი.
და პარიზზე ფიცხელი
იტბორება ღვარებად,
[ვით] ეს ლითონის სიცხელის
მძაფრად გავარვარება.
არის ბრძოლის დამდეგი,
ჩუმი ისმის ქუხილი,
ჭექა-ქუხილამდე-კი
არვის მართებს წუხილი.
კაფეს არ აქვს კარები
და ქარის სისინია:
იტალიის ჯარები,
წყნარი აბესინია..
კიდევ უფრო უარეს
ყოფაშია [ც]სნობები,
გაზეთ „პარი სუარი“-ს
უკანასკნელ ცნობებით.
მოლივლივებს, ითლება
სხივ-ტეხილის ფენობა,
აქ არ გამოითვლება
მათი რაოდენობა.
[პარიზის] ჯურღმულებში
აკვირდები სენის რკალებს.
რკალი რკალს ეგარსება.
გახსენდება უამრავი
განწირული არსება -
თავს რომ იხრჩობს ამ საზიზღარ
და ჭუჭყიან ღვარებად...
აი, სიცოცხლიანობის
მართლაც გადაგვარება.
აი, ჩრდილი უარყოფის
გულში მწარედ დაგუბვის.
უდიდესი დაღლილობა,
და სურვილი დაღუპვის.
ძნელი არის საზღვარგარედ
იმის მტკიცე გაგება,
რომ ცხოვრების სულიერი
ყინვა, პაპანაქება -
ყველაფერი ხელშესახებ
მატერიის [ჩრდილია] რკალია,
მისი გული და სამშობლო
[მხოლოდ] კაპიტალია.
უცნობ ქუჩის დასასრულთან
მოშხამული სინდისით -
დამსხვრეული არმია სდგას
როგორც ქსელი ბინდისა.
ვერ მიმხვდარა ეს ბოგემა,
რა სურს ან რა სწყენია,
ვერ მიმხვდარა, რომ იმ ქსელთან
იგივ სიტროენია.
უბინაო მაწანწალა,
სიცხით თვალ-ანატირი,
მოდის როგორც [ბრუ]რეტდასხმული
უფსკრულების ნადირი.
იგი კაპიტალისტური
ქვეყნის შავი ლანდია,
ვერ მიმხვდარა, რომ ეს ხანა
მხოლოდ სხვისთვის ანთია.
იგი არის სისხლის ლაქა,
და სიმხეცე ტყიური -
სენსაციის მოყვარული
პრესსა ყოველდღიური.
ის გაურბის მილიონთა
ტანჯვა-კვნესის შეხედვას,
ვერ უსწორებს თვალს პირდაპირ,
რისხვას ვერ უსწორებს თვალს.
უბინობა და შიმშილი,
კვნესა და თვითმკვლელობა,
აი, კაპიტალისტური -
ქვეყნის ქვეყნად მსვლელობა.
აი სურნელოვანი -
და მშვიდობის დღეები,
მათი კარგი წალკოტები,
მათი ორხიდეები.
სიკვდილია მძლავრი სკრიპკა,
(სოლო და) დირიჟორის ვარდეთი,
დირიჟორი ამ ევროპის
შეთანხმებულ კვარტეტის.
აი, კიდევ მომღერალი
და პოეტი ხმა-მარდი,
რომელსაც კვლავ შეშლია
პარნასის მისამართი.
ანთებული ცისფერ ლიფით,
ალუბლების ჩრდილ[ე]ობით,
სიმპატიურ სახის კაცი,
უსაქმური ზრდილობით,
ჯერ კიდევ არ შეშფოთდება
ამნაირი ობლობით,
სიცივით [სიცალიერით] და მწუხარებით,
ჭუჭყით, მოუწყობლობით.
თუ შეშფოთდა და ამ მწარე
უგონობას დახედა...
ის თავს იკლავს.. პასიური,
საშინელი დაღითა.
*
აკვირდება
[სენის] რატი რკალებს,
რკალი რკალს ეგარსება,
კრთის ზვირთები,
უგზნებს თვალებს
განწირული არსება.
თავს რომ იხრჩობს,
ხავსს რომ ჰკოცნის,
ქცეულს ჭუჭყის ღვარებად,
მზეს რომ იხშობს,
ჰა, სიცოცხლის
მართლაც გადაგვარება!
აი, მკვნესი,
უარყოფის
გულში მწარედ დაგუბვის,
უდიდესი
ზიზღი ყოფნის,
და სურვილი დაღუპვის.
ძნელი არის
საზღვარ-გარედ (არე-მარედ)
იმის მტკიცედ გაგება,
რომ ყოვლგვარის
მოანგარედ
სიცხე, პაპანაქება,
გამურული,
ხელშესახებ -
მატერიის ბრალია,
მისი გული,
მისი სახე
მხოლოდ კაპიტალია.
ვით გრძნეული
ფუტკარი სკას
მოშხამული სინდისით,
დამსხვრეული
არმია სდგას
როგორც ქსელი ბინდისა.
ღელავს ჯარა,
დაღლილ ხელთა:
რას სურს, ან რა სწყენია,
[რომ] ვერ მიმხვდარა,
რომ იმ ქსელთან
იგივ სიტროენია.
[ჭდილი] ბედის გოდორს
შეთასმული,
სიცხით თვალანატირი
მოდის როგორც
რეტდასხმული
უფსკრულების ნადირი.
როგორც ფარა,
სალახანა,
ქვეყნის შავი ლანდია,
ვერ მიმხვდარა,
რომ ეს ხანა
მხოლოდ სხვისთვის ანთია.
და კაცი ის
მოარული,
ვით სიმხეცე ტყიური,
სენსაციის
მოყვარული
პრესა ყოველდღიური.
ის იშორებს
ნაპირ-ნაპირ -
მილიონთა [შეხედვას] შეხვედრას,
ვერ უსწორებს
თვალს პირდაპირ
ტანჯვა-კვნესის შეხედვას.
ვიღაც კვნესის,
დე, იკვნესოს,
თვითმკვლელობა, მკვლელობა.
მათი პრესის
ეზო-ეზოს -
ასეთია მსვლელობა [მცველობა].
აი ნარგი -
[ხის] და ტოტები,
მშვიდობიან [ხის] დღეების.
მათი კარგი
წალკოტები,
მათი ორხიდეები.
სიკვდილის ხმით
შეიფიფქა
ეს საამო ვარდეთი.
[გაბზარული დიდის]
თავგანწირვით
სტირის სკრიპკა.
კვნესს [ევროპის] დროების კვარტეტი.
ო, რისთვის მკლავ!
არ ვარ ჩალა,
სწუხს [პოეტი] მღერალი წარმართი,
რომელსაც კვლავ
შეეშალა
პარნასის მისამართი.
ის მივიდა
იმ კარებით
ამნაირი ობლობით,
სიცივით და
მწუხარებით,
ჭუჭყით, მოუწყობლობით.
ვარამს მწიკვლავს,
რა კი შურით
უგონობას დახედა -
ის თავს იკლავს...
პასიური
საშინელი დაღითა.
გადაიკრავს
დღეს ზეთიანს,
რომელმაც ხსნა არ იცის.
ის თავს იკლავს,
ასეთია
ჯურღმულები [პარიზის!] ტფილისის!
გვ. 12-а.
186 X 8 = 244.
244 + 328 = 672 + 80 = 752 + 112 = 864.
პოეზიის შემოსავლიანობა
[საფრანგეთში] ევროპაში ამჟამად
ერთადერთი კაცია -
ვისაც სხვა პოეტთაგან
[ასაზრდოებს] განასხვავებს ნაცია.
ცხოვრობს შემოქმედებით,
ბურჟუებში სწერია -
მაგრამ სამაგიეროდ -
იგი პოლ ვალერია.
ყველა დანარჩენები,
უბრალო თუ მესსია,
ცდილობენ, სხვა რაიმე
იპოვონ პროფესია.
ზოგი დოსტაქარია,
ზოგი ბირჟას ედება;
შემოსავალს არ აძლევს
პოეტს შემოქმედება.
იბეჭდება წიგნები
და აწყვია თაროზე.
გამყიდველი იქვე დგას
როგორც მეავგაროზე.
ხალხს უჩვენებს ვარაყებს,
და გვერდებს სატიტულოს,
აღარავინ კითხულობს,
აღარავინ ყიდულობს.
აღარც ჰანრი რენიე,
აღარც ალბერტ სამენი!
თაროებს გაურბიან
მკითხველთა სიამენი.
აღარც ფრანსის ჟამმისას,
ევლებიან ერესებს.
თვითონ [ჰანრი რენიეც] არტურ რემბოც-კი
არვის აინტერესებს.
რა კი ძველი ევროპის
დაირღვა მთლიანობა,
ვის რად უნდა (რა დროსია) პოეტის
შემოსავლიანობა?
არტურ რემბო, თუ წინად
ლექსებით ფულს იგებდა,
რომ ცოცხლობდეს, წიგნიდან
ას ფრანკს თუ მიიღებდა.
* * *
საფრანგეთს ზღვა -
ზრუნვის საგნად
ერთად ერთი კაცია,
რომელსაც სხვა
პოეტთაგან
ანსხვავებდა (განასხვავებს) ნაცია.
არ თრთის [ყინვით] იჭვის
ტყავად და ძვლად;
ბურჟუებში სწერია.
ცხოვრობს ნიჭით -
მაგრამ ნაცვლად
იგი პოლ ვალერია.
სხვა ყველა დრომ,
- დროა მძიმე,
უბრალო თუ მესია,
ცდილობენ, რომ
სხვა რაიმე
იპოვონ პროფესია.
[ზოგი] სხვა ბრმა მრავალს
აცლის ნაძლევს,
ზოგი ბირჟას ედება,
შემოსავალს
აღარ აძლევს
პოეტს შემოქმედება.
([ასეთია] აი რაა პოეტის
შემოსავლიანობა).
[ბეჭდეს] ჩასვეს სქელი
წიგნები ყდას,
და აწყვია თაროზე,
გამყიდველი
იქავე სდგას
როგორც მეავგაროზე.
დამდგარა წინ
(არ დიდგულობს),
სთვლის გვერდებს სატიტულოს,
აღარავინ
არ კითხულობს,
აღარავინ ყიდულობს.
აღარც ჰანრი
რენიეს ხმა,
აღარც ალბერტ სამენი!
აღარ არი
მკითხველი - ძმა,
სხვაა მის სიამენი.
და არა თუ
ფრანსის ჟამმის
ევლებიან ერესებს,
თვითონ არტურ
რემბოს შხამიც
[არვის] კაცს არ აინტერესებს.
[რ]საც ხელუხლებ
ქვეყნის ბედის
დაირღვა მთლიანობა,
ვის აწუხებს
აქ პოეტის
შემოსავლიანობა?
რემბოც გრძნობდეს,
თუ იმ ხნიდან
ლექსებით ფულს იგებდა,
რომ ცოცხლობდეს,
[იმ] მთლად წიგნიდან
ას ფრანკს თუ მიიღებდა.
*
[ჩვენშიაც პოეზია
მეტის მეტად ურგია,
შემოსავალს იძლევა
მხოლოდ დრამატურგია.]
*
ფერი იის
მეტობს ზღვაზე,
გემს სძრავს ქარის ჰანგები,
პოეზიის
უფლებაზე
საუბრობენ ფრანგები.
- მართალი ხართ, -
ამბობს ყველა, -
აბა, როგორ იქნება...
პოეტს და ხალხს
უჭირთ (ბნელა)...
[გააძნელა]
ერთმანეთის მიგნება.
შეხვედრა გემზე
ამ ომამდე
[ხომ საერთო] მილიარდი
[გაისმოდა] ხმების იყო ჩივილი,
ეს არისო
ჩვენი დარდი,
ჩვენი გულისტკივილი.
არის მასსის
და კულტურის
გათიშვა გულსაკლავი.
დაღად აზის
მათ სამდურავს
[ყოველ გრძნობას, რაც იშვა]
რაღაც შავი ვარსკვლავი.
ეს უპირო,
მთელი ურდო
[ერიდება თეატრებს]
თეატრებს ერიდება.
და ქუდი რომ
შიგ შეუგდო -
[შიგ ვერავინ შეათრევს.]
არ სურთ თქვენი დიდება.
იქ მხატვრული
ვიტრინაა:
[ყდები] კარგ[ი] წიგნების ყდებია.
მონატრული
არვინაა:
[ბნელში მათი მიგნების]
თითქო ძველი ჩვრებია.
[რომელიც ქმნის]
ვით სიტურფეს
კულტურისას,
[რამენაირ] ჰქმნის შვენებას,
ხალხს გაურბის,
[როგორც] ვით ლანდს მტრისას,
უსასტიკეს ჩვენებას.
[და ხალხიც,] რაც მიეზღო,
[რა გვნახეთო] მაინც სხვაა,
[რა იმათი საფერი] მოგვიწვია - ზღაპარი,
მაგრამ ეს ხომ
გათიშვაა,
მხოლოდ, სხვა არაფერი!
ისმოდა თუ
კულტურის გზა,
ხალხთან - არ არს ადვილი.
არ არისო
ამ შეხვედრის
საერთო რამ ადგილი.
და ინგლისში
თუ ქურდების
გაიფურჩქნა რომანი.
იქნებ მყისში
გზაა სხვების?
[რომ სწუხდა ლენორმანი] ვინმე ეროტომანი.
უფრო ადრე
აიღებს ხმას
შეძლებულ წრეთ ფართობი
და თეატრი
სჭირდება[თ] მა[თ]ს,
როგორც რამ გასართობი.
[ეს სკეპსიზი] ფიქრებს მწუთხეს,
[შვენის პარიზს] სკეპსიზს მწარეს
მხრებით იჭერს ჰერმესი.
მაგრამ თუ დღეს
ასე არის,
ვისი არის მერმისი?
და ზვიადი
მკვიდრი მდგმურის
ხმა: მუშათა მასსების.
იქ დიადი
გზის, კულტურის -
მზა წყურვილი არსებობს.
იქ წავიდეთ,
იქ დიადი
ჩვენ გვექნება მგზავრობა.
თუ ხალხის ამ -
ძლიერ მხარეს
[დღეს] ჯერ ვერ იცნობს მთავრობა,
იგი დევნა,
ის ცენზურა -
ცხადია თუ ფარული,
ჩვენ იქ გვიცდის,
ამ შეხვედრის
უზომო სიხარული.
ლტოლვა გაგლეჯს,
ამ საზიზღარ
და ეკლიან მავთულებს,
დიდ კულტურის
ხალხთან მისვლას
ამგვარად რომ ართულებს.
გაიგონებს
გემი ძველი
და არ ცვლის მოძრაობას,
[და საუბრობს] როს იგონებს
უცხოელი,
თავის ქვეყნის რაობას.
- მართალი ხარ[თ], -
ეტყვის ყველა, -
თუ ასე ავდარია
[თუ] სვლა მხარდამხარ
არის შველა.
სხვა [ყოველი] გზა ყოვლად მცდარია.
გათიშვა კულტურასა და მასსებს შორის
კონგრესზე საერთო [გაისმის] ისმოდა ჩივილი:
„ეს არის ჩვენი ხმა და გულის ტკივილი,
მასსის და კულტურის მწუხარე გათიშვა,
წიგნები რად გვინდა? თეატრი რად იშვა?
ამაოდ აგებენ მშვენიერ თეატრებს -
ქუდი რომ შეუგდონ, კაცს ვერვინ შეათრევს.
ამაოდ აწყვია ყდა კარგი წიგნების -
მნატვრელი ვინაა იმათი მიგნების?
ვინაც ქმნის კულტურის რაიმე შვენებას -
იგი ხალხს გაურბის, ვით სასტიკ ჩვენებას.
და ხალხიც: რა გვნახეთ, რა მათი საფერი?
ეს ხომ გათიშვაა და სხვა არაფერი!
კულტურის გზა ხალხთან არაა ადვილი.
არ არის შეხვედრის საერთო ადგილი.
ინგლისში ქურდების აყვავდა რომანი -
პარიზში (ამაზე სწუხდა ლენორმანი)
არსებობს შეძლებულ წრეების ფართობი,
თეატრი სჭირდებათ როგორც გასართობი,
ეს არის მაძღართა უგულო სკეპსიზი -
მაგრამ თუ ასეა, ვისია მერმისი?
და მძლავრი ხმა ისმის: მუშათა მასების,
იქ დიდი კულტურის წყურვილი არსებობს,
წავიდეთ; დიადი გვექნება მგზავრობა,
თუ ხალხის ამ მხარეს არ იცნობს მთავრობა,
ცენზურა სასტიკი, ცხადი ან ფარული.
ჩვენ გვიცდის [მასსების] შეხვედრის დიდი [სიყვარული] სიხარული.
[რაც კი ხალხს გვაშორებს ეკლიან მავთულით,]
ჩვენ გავგლეჯთ საზიზღარ, ეკლიან მავთულებს,
ჩვენს მისვლას, ჩვენ მისვლას ხალხთან რომ ართულებს“.
და, მართლაც... [ვინ არის, ვისია] მიდიან, მიდიან, მიდიან.
ვინ არის მიტინგზე? - [ეს ანდრე ჟიდია - ] რომენ...
*
ჰგავდა კონგრესის კულუარები
ჯერ დამშვიდებულს სტიქიის მორევს,
გერმანიიდან მიღებულ ამბებს
უზიარებდენ ერთი-მეორეს.
ემიგრანტია დღეს ჰენრიხ მანნი,
ფეიხტვანგერიც ემიგრანტია!
მაგრამ მომავალ სტიქიის ცეცხლი,
არალეგალურ ნისლში ანთია..
არც ერთ მწერლობას არ განუცდია
ის საშინელი ცხოვრების დრამა,
რომელიც წილად ხვდა გერმანიას,
რომელმაც [ბევრი] მტერი გაათამამა.
დელეგატები ბჭობენ ხმა-დაბლა,
და ხმა მცირეა, როგორც ატომი.
დელეგატები ბჭობენ ხმა დაბლა,
[და] ტრიბუნასთან კი სდგას ორატორი.
იმ პირობებში, როდესაც მუშას,
სიკვდილითა სჯი[ან]ს ცენტრი ევროპის,
მხოლოდ იმიტომ, რომ რემედასის
აღმოუჩინეს დაღი წევრობის.
მწერლობა მაინც ახერხებს [წერას] სუნთქვას,
მწერლობა გმირულ ამბავებს სჩადის.
დელეგატები ბჭობენ ხმადაბლა,
და ტრიბუნაზე უცნობი ადის.
ამ დროს დარბაზში თითქო სინათლის,
მოულოდნელი შენელდა შუქი,
სამარისებურ სიჩუმის მომენტს,
[აღელვებულ ხმით არღვევს ჭაბუკი.]
ერთს: მოხუცია ის თუ ჭაბუკი?
იგი გრიმშია. შავს სათვალეებს,
იდუმალება [ფარავს] სდევს უჩინარის,
სამარისებურ სიჩუმის [ქსელში] გარსში
სდგას და არავინ იცის, ვინ არის?
სდუმს მიკროფონიც. ვერც გერმანია,
და ვერც სხვა უცხო ქვეყნების რიგი,
რადიოს მძაფრი გამოძახილი[თ]
[ვერ გაიგებენ:] არ გაამჟღავნებს: ვინ არის იგი?
და მღელვარე ხმით იწყებს უცნობი:
„ჩვენი მხურვალე სალამი კონგრესს,
რომელიც სულის თავისუფლების
ზავის და წინსვლის მებრძოლებს მოჰკრებს.
ჩვენში ადვილი არაა ბრძოლა,
ამ იდეების მკაცრი მტერია
ადგილი, სადაც მეფობს გესტაპო,
სადაც მესამე - სდგას იმპერია.
გათელილია სიმართლის სიტყვა
ყველასი, ვინაც გულს ამოიხევს,
და საწამებლად მიჰყავთ ყოველი,
ყოველი, ვინაც ხმას ამოიღებს.
მიუხედავად ამისა, ჩნდება
და მოთმინების ივსება სურა.
არსებობს დიდი, არა-ლეგალი
და საიდუმლო ლიტერატურა.
საწერ მანქანებს უსხედს ასობით,
[შიშ-] მოლოდინში რომ, როგორც გეენა,
კარს შემოაღებს, აჰა, გესტაპო.
და მოიკითხავს: რასა სწერთ თქვენა?
მე არ დავიწყებ საუბარს მასზე,
თუ როგორია ჩვენი ცხოვრება,
თუ გერმანიას ვით მოადგა კარს,
ომი, [კრიზისის სუსხი,] კრიზისი, გამათხოვრება.
გიამბობთ ამას ეს რომანები
და მოთხრობების ჩუმი გატანა,
[რომელიც] რაიც შეიქმნა იატაკის-ქვეშ,
და ჯგუფმა მე აქ გამომატანა.
და არ არსებობს არავითარი
მიხაკისფერი ცივი კედელი.
რომ [შეაფერხოს] დაგვაშოროს და შეაფერხოს
თქვენდამი ლტოლვა განუწყვეტელი.
როდესაც გზებით შეუძლებელით
ჰენრიხ მანნ! მოგვწვდა თქვენი წერილი,
როს გერმანელი მწერლების წყება,
პარიზიდან გვწერს გულ-დასერილი.
ბარბიუსის და რომენ როლანის
როს წავიკითხეთ ჩვენ მოწოდება,
გულმა კვლავ ძლიერ დაიწყო ცემა
და ჩვენი თავი არ გვეცოდება.
როცა გავიგეთ, რომ ანდრე მალრომ
ჩვენი ყოფიდან შემოსა თემა.
გულმა შეიგრძნო ის სიხარული,
და უფრო ძლიერ დაიწყო ცემა.
ჩვენი სალამი ემიგრანტ მწერლებს,
[თქვენ გაძევების გზებმა აღგმართესთ]
სულ ამაოა, რაც თქვენ დაგმართესთ.
თქვენ სამშობლოდან გამოგაძევესთ,
მაგრამ სამშობლო თქვენ ვერ წაგართვესთ.
[თუ გერმანია] ხომ პოეტების, მოაზროვნეთა
და ჯალათების იყო ქვეყანა..
მაგრამ მკვლელები და ფაშისტები,
არა, არაა ეს გერმანია.
და გერმანია ხვალინდელი დღის
თავისუფლებით, ახალი სიბრძნით,
დღეს იბადება ეს გერმანია -
ჩვენ მისთვისა ვსწერთ, ჩვენ მისთვის ვიბრძვით“.
უცნობი გრიმში სცენიდან გაჰქრა,
ის გაჰქრა, მაგრამ მთელი დარბაზი,
ვით ერთი კაცი აღელვებით სდგას,
თითქო სვეტებსაც გააქვთ ბარბაცი.
მხნე ტაშისცემის გრგვინვა-ქუხილი,
დიდი გენიით ნაჭედი სიტყვა -
ფეთქდა მზე, ნიჭი და ენერგია
ენტუზიაზმში, რაც იმ დღეს ითქვა.
ეს იყო ვრცელი, დიდი პოემა.
ედგარ პოს სიტყვა თუ მართალია,
რომ პოემაში, როგორც რომანში
ან ნოველაში რაც კი ძალია,
ყოველი უნდა ისწრაფებოდეს
კარგი დასკვნისკენ. [გა]უცნობის გრძება,
შედეგი მისი კარგი გამოსვლის,
იყო პროტესტი და აფეთქება.
მან მთელ კონგრესზე დაუვიწყარი
შთაბეჭდილება დასტოვა ფიცის -
იყო გრიგალი. მაგრამ ვინ იყო,
და ან ვინ არის, არავინ იცის!
*
[თქვენ იდეა გაქვთ, სხვა,] ჩვენს კომკავშირელს კი განაზრახი:
[ვით სიყვარული] აქვს მისწრაფება, მძლე, ხელოვანი,
როგორც სიცოცხლე არა ნაძრახი,
როგორც სიკვდილი სახელოვანი.
[როცა თქვენს მდიდარ ბაღში შეველი]
ჩვენს სამშობლოში [მოსაწეველი] ნახეთ, ვითარი
ჰყვავის ვარდები [დამხვდა] [არის] დაულეველი,
[აწ ვარ ამაყი და უძლეველი]
სხვაგვარ ამაყი, თქვენ ხართ მდიდარი,
მილიონებში ხელის მრეველი.
ახალგაზრდობა [მინახავს] არსებობს ბევრი,
[გარდასულ დროთა] გარდასული დრო ფერს რომ უნახავს,
მაგრამ თქვენსავით ოცნება-ჭევრი
ახალგაზრდობა [არსად მინახავს] არვის უნახავს.
[მსგავსი არ არის] შენი ქარხნები, შენი ტყეველი
[ხვედრი] მსგავსი არ არის ქვეყნის ბებერის.
იყავ მედგარი და უძლეველი,
როგორც სტალინის [ხანას] დროშას შეფერის!
შეხვედრა ბერლინში
[სუფთა და ცივი] [მახსოვს ბერლინის] ვიყავ ბერლინში. ასფალტის სარკე.
[ფოტო-სახენი,] ცივი სახენი, [მშრალი] ცივი ნუსხების.
[იმ მცენარითაც,] (ბერლინო! იმ ხის, რომელიც დარგე,
[მისი რტოებით] შხამიან რტოით [შენ] თვით ისუსხები).
ისეთი არის მისი სიკარგე,
რომ მწუხარებით დაისუსხები.
აზრიც ცივია, და რა ხანია
იყენებ ამ აზრს შავი დღისათვის.
რომ ქაოსია. რომ გერმანია
იბრძვის რასიულ სიწმინდისათვის.
[იმ დღესაც ვნახე [შენი] თქვენი ახალი
და ღირსეული ადამიანი]
ფრიდრიჰშტრასეზე ვიდოდა, ვნახე,
მისი ახალი ადამიანი,
ბარბაროსული ჰქონდა მას სახე -
[ენა კი უქმი] ენაც ველური და შხამიანი -
[მისი მცნებაა] [ის გაიძახდა - კულტი სხეულის!
იგი [ძალღონის] დაპყრობის მოთაყვანეა -
და იდეების - რასაც სნეული
თანამედროვე სჩრის გერმანია.]
[რომ [მათი] მისი რასსა, სულ სხვა რასაა,]
[იგი] იძახდა: ჩვენი არისო რასა,
ყველაზე მძლავრი და სრულყოფილი,
მიანგრ-მოანგრევს, დალეწავს, რასაც
კი მიადგება [უკმაყოფილო] ბედკმაყოფილი.
არ შეუძლია მას შენელება
და ვერ მოითმენს ხმის შებრუნებას,
ეს სიამაყის საშინელება -
[თანაბარ [შეხედეთ!] ხმალში იწვევს ბუნებას.]
ადამიანურს არცხვენს ბუნებას.
გამომხატველი ავადმყოფ ჟინის
მიმოდის როგორც გრიპი, ცხელება,
მწვავე სიმსივნე ახალ ბერლინის,
[ეს სიამაყის] მიხაკისფერი საშინელება!
*
შერვაშიძე[ს] გიორგი[ს].
ჰარწივის ფრთაც-კი ეყრდნობა ჰაერს.
*
მიეთია, მოეთია -
ასეთია ეს სოფელი.
გულკეთილი მეზობელი
კარამდეც კი არ გაგიტანს,
ასეთია ეს სოფელი.
რკინის ჯაჭვით გულს [მიიკარ] მიიბას,
მეგობარმა მეგობარი.
ნათქვამია - როს დროების
მოვარდება - წვიმა-ქარი -
რკინის ჯაჭვით გულს მიიბ[ას]ი
მეგობარმა მეგობარი.
[მე კი არ მწამს მეგობრობა] ცხოვრებაში ბევრსა სჩაგრავს,
[ასეთია ეს სოფელი] ზოგს - სიცივე, ზოგს - ობლობა,
[სჯობს ეხლანდელ] ბევრის მეგობრობას [არ ჩამოვთვლი] სჯობნის
[გულკეთილი] [ისევ კარგი] [თქვენისთანა] ღვთაებრივი მეზობლობა..
[არ გაგიტანს მეგობარი,
[ასეთია] მომივლია ეს სოფელი,
[როცა ქვეყნად] [და ამგვარად,] [გააჩინა ღმერთმა ქალი]
[მაშინ - ყველას გირჩევნიათ] [არ მინახავს თქვენისთანა]
[თქვენში პატივსაცემია -
გულკეთილი მეზობელი.]
[მე სამი დღით მივალ ბორჯომს]
პატივსაც ვსცემ მეზობლობას,
ყოველ მეგობრობას რომ სჯობს.
სხვა, რა გითხრათ, [მეზობელო,]
მე სამი დღით მივალ ბორჯომს.
ცხოვრებაში ყველას რამე,
აქვს რაიმე სახსოვარი -
ზოგს ყვავილი, და ზოგს [ნახე]
[ხელთ.] ყელსახვევი ნაქსოვარი.
[მეც სახსოვრად ამ ლექსს გიწერთ...]
გისახსოვრებთ ამ ლექსს - რადგან,
[რადგან, რაც მინა.] რაც კი მახსოვს ეს სოფელი,
არ მინახავს თქვენისთანა
გულკეთილი მეზობელი!
*
ვით წყალს ჯაჭვით -
ართმევს დიბას,
მოვარდება წვიმა-ქარი,
რკინის ჯაჭვით
გულს მიიბას
მეგობარმა მეგობარი.
როგორც თოკის
ყელზე გრძნობას -
ზოგს სიცივე, ზოგს ობლობა,
სჯობნის ზოგის
მეგობრობას
ღვთაებრივი მეზობლობა.
ყარამფილი
ჭკნება რიგში
და რაიმე სახსოვარი -
ზოგს ყვავილი
უდევს წიგნში,
ზოგს ფერადი ნაქსოვარი.
გზას მისახავს
შენი ნანა,
რაც კი მახსოვს ეს სოფელი,
არ მინახავს
თქვენისთანა
გულკეთილი მეზობელი.
* * *
ნათქვამია: როს დროების
მოვარდება წვიმა-ქარი -
რკინის ჯაჭვით გულს მიიბას
მეგობარმა მეგობარი.
ცხოვრებაში [ბევრსა] მწარედ სჩაგრავს
ზოგს სიცივე, ზოგს ობლობა;
ზოგის მეგობრობას სჯობნის,
ღვთაებრივი მეზობლობა.
ცხოვრებაში ყველას კარგი
აქვს რაიმე სახსოვარი.
ზოგს ყვავილი უდევს წიგნში,
ზოგს ფერადი ნაქსოვარი.
მეც [ლექსს] წიგნს გიძღვნით - ვინაიდან,
რაც კი მახსოვს ეს სოფელი,
არ მინახავს თქვენისთანა
გულკეთილი მეზობელი!
1940, 17 მაისი
გ. ტაბიძე
[თეზიკო]
პატარა დარიკო
[მთვარით თითქო ედემია
ეს ჭალები, [და] ეს რიონი.
მყუდროებას მისცემია
მივარდნილი რაიონი.]
ცაზე თეთრი გედებია.
სდუმს ჭალები და რიონი.
მთვარით - თითქო ედემია
მივარდნილი რაიონი.
ხომ კარგია, ხომ ჩემია
ეს რიონი და ეს მთვარე -
ოცნებას რომ მისცემია
მშობლიური არე-მარე.
[ჩემო ბიჭო, მეტყვის დედა]
[თითქოს] [ეხლა] მაგრამ თავთან მიზის დედა,
[ეხლა] მირჩევს, დავსცხრე ტკბილის ძილით,
რომ სიცოცხლით აღსავსე და,
ბედნიერი ავდგე დილით.
ოჰ, ბავშობა, ოჰ, უბიწო!
ტკბილო ძილო და ზმანება.
მე არ მინდა გავიღვიძო,
მე სიზმრები მენანება.
ო, ავდგები. გავიზრდები.
ხალხს მოხმარდეს ჩემი [ნიჭი] ძალი...
ხელოვნება პოეზიისა.
IV
სიზარმაცევ, სიზარმაცევ -
დამანებე თავი.
ძნელასაწევ [ტვირთად] ზრუნვად მაწევს -
პოემის ეს თავი.
*
„ნახტომი ვის სჩვევია ვეფხვისთანა,
გამოხედვა ვის აქვს არწივისთანა,
მნათი ცაზე არ იქნება მზისთანა,
მგოსანი კი გალაკტიონისთანა.
შვენის [ყაზბეგს, მოგიზგიზე] შავ ზღვას ანთებული ცისკარი,
შვენის არაგვს ძველი არაგვისკარი,
შვენის ზეცას - მზე, [მსოფლიოს ოდენი,] და სხივთა [მისანი] ისარი,
გალაკტიონს [კი ლენინის ორდენი] ლექსი მოგიზგიზარი“.
იეთიმ გურჯის ნათქვამი
[სხვა გვარია] [ლამაზია] [ვითარ შვენის] ფერი ზღვისა ლურჯისა,
მზე იღვრება დასავლეთის ბურჯისა,
[როსმე] უბინოსი, ყარიბის და ურჩისა
ჰანგი [ისმის] სცხრება იეთიმა გურჯისა.
ტალღა სკდება, ვერ დამძლევი ქიმისა,
ცის ციმციმი, სუნთქვა ზღვის სიმძიმისა,
[მე მომესმა] გამახსენდა ჟღერა ერთი სიმისა:
[და სიმღერა] სტრიქონები გურჯის, იეთიმისა.
იეთიმა
ურჩისა, ბურჯისა, ლურჯისა, გურჯისა.
*
Есть поэты - которые поют с закрытым ртом.
Стоит ли сокращать, укорачивать...
Нам удрученности, уныния...
Есть ласкающее, ускоряющее ударение, акцент.
Нет разбитого аккорда, а есть аккорд, взятый так что все звуки его звучат одновременно.
Я не избегаю иногда острого, пронзительного высокого звука.
Настала пора, когда поэзия должна звенеть более удобно, более спокойно, более медленно, и значит, более величественно.
IV
ყვავილებით მოხატულო,
მინდორს როგორ შვენი,
ნაკადულო, ნაკადულო,
გამარჯობა შენი!
მახსოვს ზვირთი და მურია -
[ნამდვილ] ბავში გიჟად შემქენ,
როს მარიამ დემურია
გაგზავნიდა ჩემკენ.
მიმოფენდა ველი სურნელს,
თრთოდა სული, გული...
ვშლიდი ჟურნალს, და იმ ჟურნალს
ერქვა „ნაკადული“.
„მერი“
1
ზაქარია ჭიჭინაძეს - ცნობილ მწიგნობარსა და ისტორიკოსს, ახალგაზრდებმა უქეს ჩემი ლექსი „მერი“ - ეს ლექსი დიდი პოპულიარობით სარგებლობდა ერთ დროს.
- რა ჰქვია სახელად იმ ლექსს? - კიდევ შეეკითხა ზაქარია.
- „მერი“ - იყო პასუხი.
- აა, გამიგონია, - სთქვა დინჯმა მწიგნობარმა... - მესხეთ-ჯავახეთშიაც კი ძლიერ გავრცელებულია ეს ლექსი.
- ეს როგორო? - გაოცდენ ახალგაზრდები.
- იქ ასეთი ლექსია, - სთქვა ზაქარიამ, - „მე რომ მოვკვდე, მე რისთვისა, გადამთიელ მერისთვისა!“ - ძალიან პოპულიარული ლექსიაო, - დარწმუნებით დაამატა ზაქარიამ.
2
სახელი „მერი“ - მე არ გამომიგონებია; თუმცა ლექსის ობიექტად - პირველია ეს ლექსი საქართველოში.
მერი - ხშირი სახელია ბაირონის ლირიკაში, მერი - ასულდგმულებს შელლის, მერის - აღტაცებაში მოჰყავს პუშკინი, მერი - ერთი უკეთესი ტიპია ლერმონტოვის. და ათასი ინგლისური და ფრანგული რომანების გმირი ქალია მერი. ჩამოთვლილი პოეტების არც ერთი მერი ერთმანეთს არა ჰგავს. ასე, ალექსანდრ ბლოკის მერი - სიმბოლიური სახება, ჩემი მერი - რომანტიული, მაგრამ რეალური და ცხადი. კრიტიკოსებს კი სურთ ამ ლექსით გააბან არარსებული კავშირი ჩემსა და ბლოკს შორის. ეს ლექსი დამოუკიდებელი ლექსია.
3
ერთხელ ოპერის თეატრში - „მერი“ ცოცხალ სურათად დასდგეს. მერის - ახორციელებდა მსახიობი ქალი ნინო დავითაშვილი. იგი იდგა პიედესტალზე. ანათებდა ბენგალის ცეცხლი. ქვევით ვიდექი მე და ვკითხულობდი მერის.
4
„მერი“ ჩემდადაუკითხავად დაიბეჭდა გაზ. „თეატრსა და ცხოვრებაში“ 1915 წ. (sic). მალე ისე პოპულიარული გახდა, რომ ყველამ ზეპირად იცოდა.
5
„Craine aux fleurs“-ში მერი დაიბეჭდა მცირე ცვლილებით. ეს კი აღარ მოეწონა საზოგადოებას. ძველებური სჯობდაო - გაიძახოდა იგი.
6
„მერი“ რუსულად სთარგმნა პ. პეტრენკომ.
ხალიჩაზე, რომელიც გამოხატავს სტალინის პირველ
შეხვედრას ლენინთან ტამერფორში 1905 წ.
ტამერფორსი. ცხრაას ხუთის დღეთა მძაფრი წყება.
ტამერფორი, სად სტალინი ლენინს პირველ ხვდება!
ამ შეხვედრით ერთურთს ხვდება: თავდადება, გზნება,
ერთი დროშა, სიყვარული და ურყევი ნება!
გ. ტაბიძე
1939
VII
რუსთაველის სტრიქონების -
მძაფრზე-მძაფრი წყება..
[რუსთაველი] აფხაზეთი... სად [პოეტი] მგოსანი
ერთგულ მოძმეს ხვდება.
ამ შეხვედრით ერთურთს ხვდება:
თავდადება, გზნება,
ერთი დროშა, სიყვარული
და ურყევი ნება.
ექსპრომტი
განუმეორებელ გალაქტიონს
ჰგავს შვიდი ათას ლექსის დაწერა
შვიდი ათასი მაისის დილას,
როდესაც მთიდან მზემ ამოწვერა
და დააფრინდა ქვეყანას ძერა.
შენ ხმას ყურს უგდებს მაღალი კრემლი,
მტრებთან ნაომარ არწივის ბუდე,
რომ [შენი] მთელი გულით - ლექსების გრდემლით
კვლავ აგრიალდე[ს] და აგუგუნდე[ს]!
აჰა, ჩამოდგა ლექსების რთველი
და ხდიან გულებს, ვით ქვევრებს თავებს.
შვიდი ათასი სიმღერის მთქმელის
შუშხუნა ღვინო რომ მოპირქვავდეს..
1/XII-36 წ.
შალვა კაშმაძე
ლექსის მდინარე შოთამ ადიდა,
ბესიკმა სევდით ქარგა რითმები,
ბარათაშვილმა მაღალ მთაწმინდას
გადააწვიმა მზის ჩუქურთმები...
ვაჟას, ილიას, აკაკის გულებს
ასხია ლექსის ოქროს მტევანი
და მხარს უმშვენებს თერგდალეულებს
ყაზბეგის დაშნა და სატევარი.
მაგრამ ჩვენ მზიან და ნათელ დროში,
როცა გრძნობების ცეცხლი ღუღუნებს,
ქართული ლექსის მაღალი დროშით
შენ მიაცილებ ამ საუკუნეს.
2/XII-36 წ.
შალვა კაშმაძე
შოთა რუსთაველი
[ყოველ მასხარას, ყოველ გამვლელს და ვიგინდარას, -
დღეს რომ ბატონობს ასე ურცხვად საქართველოში,
ვი[ნ]ს გინდა რას არ მოუგონებს და ვინ გინდა რას!]
[ჩვენი ამ სისხლის წვიმების დროში
დაე, განათდეს შენი სახელი,
როს თავზე გვადგას მკაცრი ჯალათი...]
ფედრის იგავ-არაკები
1. Rupus et Agnus
იყო სიცხე. მოხდა ისე, რომ წყურვილით ხელი
ნაკადულთან წყალს მიაწყდა ბატკანი და მგელი.
თავთავისი წყლის სასმელ[ად]ი არე ჰქონდა მათგანს,
მგელს სულ მაღლა, სულ დაბლა კი - იმ უბადრუკ ბატკანს.
მაშინ მგელმა მრისხანებით რომ დააღო ხახა,
დაიძახა: წყალს რად მიმღვრევ, შენ მართლაც რო[მ] გლახა[ვ]!
შეკრთა კრავი, [აკანკალდა], ძლივასა სთქვა: შენ და შენი ღმერთი,
მე ქვევით ვარ, შენ კი ზევით, რის ამღვრევა - ერთი!
ამ სიმართლის გაგონებით [რომ] ჯერ დაიბნა მხეცი,
მერემა სთქვა: შენ არ იყავ შარშან აქ რომ მეცი?
სულ არა ვარ დაბადებით იმ ხნის, - ამბობს კრავი.
მგელი ეტყვის - მაშინ მამა შენი იყო ავი.
[ცუდის სიტყვით მან მიწასთან გამასწორა მგელი]
რაღა ბევრი გავაგრძელოთ: [კრავს გაუსვა ხელი] მსწრაფლ მივარდა მგელი.
თითქმის ორი ათასი წლის [წინად იყო] წინ სცხოვრობდა ფედრი,
მან დასწერა ბევრ[ი]თა [ლექსი] შორის ეს არაკი მკვეთრი.
მაგრამა სთქვით, ეს არაკი რითი არის ძველი,
აბესინელ კრავს მაგონებს იტალიის მგელი.
*
1. ცხრა კლიტული კლიტოსანი
ნადირს კბილი შაუკარი,
ჩააგდე ზღვაში.
ნუ გამოუშვებ გზაში.
დაავლე თვალი შენი.
2. როგორც მაკრატელი ვერ
გასჭრის ქვას (ვით მაკრატელი ქვას ვერ გასჭრიდა).
ისე ნადირს არ შეუძლია
დაგლიჯოს დაკარგული
საქონელი.
3. როგორც ეს საგნები
გდიან უმოძრაოდ -
ისე ნადირიც ნუ ამოძრავდება,
და ნუ ადგება თავის ადგილიდან.
4. (მე უფალმა ჩამაყარა
[ნადირ]ხი ბორკილი რკინისა).
ნადირს კბილი შეუკარი.
მეკუპრესა ხელი მხარი.
VI
კაკლის ხის ფოთლებიდან
და წელს მაინც კაკლის ხე
[მოსავალით უხვია]
უხვობს [ტოტებ] ნაყოფ-მრავალი.
მეგი! ჩქარა, აბა, ჰე,
მოვიდა მოსავალი.
1. არის [მწერი] მსხვილი მუხლუხი,
ფირუზისფერ თვლიანი.
ესმის ქარის ლუღლუღი,
იცის მისი ზიანი.
ალუბლის და კაკლის ხის
ფოთლებიდან ვარდება,
როცა ქარის და ღრუბლის
რისხვა ამოვარდება.
[იგი] შხამიანი არის ის,
ცივი და [მომთაბარო] უკამარო,
მაგრამ კმარა კაკლის ხის
ცხრაფოთლით რომ დაფარო:
უვნებელი გახდება,
ვით მაისის ჰაერი -
და ვერაფერს გახდება
სნება - ვერრანაირი.
VII
მთვრალო ყვავილით და მზით,
[მომშორდით] აწ გაფრინდი - ვუთხარი.
კიდევ მაინც არას გზით
არ მშორდება ფუტკარი.
2. ფუტკარი [დანაღალი] ფრთანაღალი,
[შენს] ჩემს მხრებამდე მოსული,
ნიშნავს: ახალთ ახალი
[გ]მელის შესამოსელი.
[მწერი] ფუტკარი[ს] მის ჩამდენის
უხვი არის ალაფი -
იგი ზომავს, რამდენი
მო[გ]მინდება ალაბი.
ახლის მოიმედეს[აც]ო
თითქო გზა დავუსახე...
მეგი, საუკეთესო
მკერავს გამოუძახე!..
VI
3. [თუ ახალწლის ღამეში]
თუ ახალ წელს ობოლი,
[ღამითა სთვლემს ქვეყანა -]
თვლემს შარშანდელი ყანა
და ქალმა კი ბობოლი
ხელით არ აიყვანა -
მთელ წელიწადს [მჭადები] ქადები -
ექნება თმის ღერებით -
სტუმრებს ვერ ენათები
ეგრე ყელ-მოღერებით.
მეგი, ამ გახუმრების
სხვა არის მითითება:
[მაგრამ] რადგან უცხო სტუმრების,
ვიცი, რომ გერიდება!
4. კედელზე ზის კალია.
არ მოძრაობს, არ ხტება.
კარგი მომავალია:
ბჭე მდიდარი გახდება.
მეგი, არავითარი
ხიფათი არ დაგვხვდება,
პოეტი ხომ მდიდარი
ვერასდროს ვერ გახდება!
შეხედე, რა მტვერია,
რასა ჰგავს საკიდარი...
მაგრამ, არაფერია,
გულით ხომ ვართ მდიდარი.
5. ბუზები იკბინება,
კბენა მეტად მწარდება.
ეს ნიშნავს, რომ ბუნება
ტყდება, გაავდარდება.
მეგი, აწ შენ იცი და
კიდევ შენმა ქალობამ,
შეშა ვინ მოგიზიდა?
ჩემი მხრების ძალობამ.
[მართლაც] [მეგი, თუ გაავდარდა]
მტაცებელთა, აფთართა
ხროვის არ მეშინია.
გარედ თუ გაავდარდა,
შინ ცეცხლის შიშინია.
6. კოღოები გუნდ-გუნდად
შეჰყვენ დროის ტარებას.
ყველა ჩვენგანს ეს უნდა
ნიშნავს გამოდარებას.
მეგი, თუ გამოდარდა,
რა კარგი [რამ] საცნაური,
მდინარეთა მშფოთარა
შეიქნება ხმაური.
ხავერდოვან ვარდებათ
[ცაზე ღრუბელთ] მიდის ფიქრთა დინება.
მეგი, რა გემართება?
მეგი, [შენ] [აღარ] რას გეცინება?
[თუ იონჯას] მაგრამ ყანის
[ოთხყურით] კვალდაკვალ
[თუ ხნავ, გულში] იქ ყვავილს მკერდს იკონებ -
ამირანის -
გულსაკლავ
ხმას მთაში გაიგონებ!
ეიფელის კოშკზე
[აი, მართლაც, რომ] არის მთასავით კოლოსალური
მარსის მინდორზე მდგარი შენობა.
მე ავდიოდი, [მდევდა ალური] ვით მხიარული
[და მხიარული] სვეტებზე ადის შუქთა ფენობა.
ოთხკუთხიანი ეს პირამიდა,
პარიზზე ასე განით მჭვრეტელი,
იგონებს ალბად, როგორ ავიდა -
მასზე მოხუცი, მხნე წერეთელი.
იგი ნანობდა მაშინ ლექსებით,
რომ გვიან შეხვდა უეცარ ალებს,
რომ დაუძლურდა, რომ ექსცესებით
ვეღარ გაართობს პარიზელ ქალებს.
მე ამ კოშკს ჩემი შევწირე მსხვერპლი
და შევიწირე ვით სახსოვარი -
ერთი [მუნდშტუკი] საათი, ერთიც საფერფლე,
ერთიც იდეა სწორ-უპოვარი:
[რომ შორს არაა იგი დროება,]
რომ ეიფელის მწერვალზე [მდგარი] დამდგარ
რადიო-სადგურს უსმენს პარიზი:
[მტარვალების დრო] უთანაბრობა დროებამ შთანთქა,
ეხლა ჩვენია ეს ასპარეზი!
*
Наконец! Показались родные берега первого мая!
И мы отшвартовались у набережной в порту первого мая.
*
თანაბარს მრავალს ანბანს ამჩნევ ჩემს სიმღერებში.
მაინც ლექსებსა და სიტყვებში დიდი ზღვარია.
მათი არსებით, მათი აზრით, ხმათ ფერადებით -
ანბანი მრავალს გამოხატავს მარტო გადასმით.
*
ექვსი საათია,
საცაა [გათენდება] ლაჟვარდი
სარკმელს მოაწყდება
[ლაჟვარდი რიბრაბო]
რიბრაბო, რიჟრაჟი.
[ვილჰელმ ტელლი]
[აქტი მეოთხე]
რა საშინელი ტალღები;
რა საშინელი გრიგალი.
ცასაც ჩაუცვამს თალხები,
ტყვიისფრად ჩანარიგალი.
[გრიგალით] ნაპირზე გადატყდომის დროს
ჭრიალებს ფიჭვი მაღალი.
ელვამ კვლავ უნდა იელვოს,
[და] გრგვინვა ჰკრას ახალ-ახალი.
ტყვე ტყვიისფერი ნატბორის,
[დარდიანი და] გაქანებულად მგლოვარე
ხანდახან ღრუბელთა შორის
გამოანათებს მთოვარე,
და განათდება უეცრად
[ნასადგურალი] გაოხრებული პარტახი.
[უსადგუროდ] უეზოოდ და უეწროდ
ობ[ლ]რად შთენილი ჩარდახი.
[აგერ] სადაც უმიზნო[თ] შემთხვევის
გზით წამოვსულვარ ყარიბი...
*
1937. 27 აგვისტოს ტფილისში მოვიდა სეტყვა, რომელმაც თითქმის ათი წამი გასტანა. სეტყვა იყო მსხვილი, რომ იტყვიან, კაკლის ოდენა, და მეტის მეტად ხშირი, ხშირი. მე აივანზე ვიდექი, როდესაც ფანჯრების მინებზე მოაყარა სეტყვა. მეგონა, მთლად დალეწავდა.
*
ცხოვრება არის ხმოვანი კინო,
გაგყიდის ქალი, დაგღუპავს ღვინო.
არ გიღალატებს მხოლოდ იდეა -
რომ ოცნებები დააგვირგვინო.
მაშ, მეგობრებო, ავსწიოთ თასი,
თუნდ სადღეგრძელო იყოს ათასი.
პირველ სასმისით ჩვენ გავიხსენოთ
ისევ იდეა უდიადესი.
რა არის 12 დეკემბერი?
[პირველ ყოვლისა] რა არის 12? ეს არის მასსის
[გამარჯვებული გზებით] უზენაესი მარშით დინება,
[ოცი ცხარე წლის, როგორც ათასის]
ეს არის ოცის, როგორც ათასი[ს]
წლის ბრწყინვალებით დაგვირგვინება!
ეს წელიწადი
ეს წელიწადი იმგვარად მიდის
მოვით...
მასსა მიაწყდა...
* * *
მოვითხოვ სიტყვას! [მე] კვლავ იმას ვიცავ,
[რასაც ერთგულად წინად] სულით და გულით რასაც ვიცავდი.
მაინც რას ნიშნავს, მშობელო მიწავ,
ჩემთვის და შენთვის ეს წელიწადი?
ეს წელიწადი არის კანდელი
უფრო ელვარე, [სხვა წელთა შორის] ბადრი, წითელი,
უფრო მხნე - ვინემ [დღე] გზა შარშანდელი,
უფრო მხნე - ვინემ შარშანწინდელი.
ეს წელიწადი და ეს საათი
შარავანდედი არის მთელ დროთა,
ეს არის შვიდას-ორმოცდაათი
წლის მოზღვავება. ეს არის შოთა!
[ეს წელიწადი.] ეს არის წლები. ეს არის მასსის
უზენაესი
მარშით ვლინება,
ეს არის ოცის,
როგორც ათასის,
წლის ბრწყინვალებით
დაგვირგვინება.
[ეს არის დიდი, მძლავრი, ულევი,
უანგარიშო ხმათა გუგუნი.]
ეს წელი არის
ის გაკვეთილი,
[საუკუნეებს რომ ახსოვს მარად -]
რომ ეხსოვნებათ
მსოფლიოს მარად -
ვინემ [მსწავლულთა] კეთილთა
რჩევა კეთილი
ფილოსოფიის
დოგმათა ჯარად.
ეს წელიწადი
მკვიდრი ფუძეა!
[ძეგლად მედგარი] შეუდარებელ წლებს
გადარჩება,
მზე: სტალინური
კონსტიტუცია!
[და] სოციალისტურ [გზის] მზის
გამარჯვება!
ვამთავრებ სიტყვას, მე იმას ვიცავ,
რასაც ვიცავდი.
*
თვალმარგალიტი [შოთას] ვეფხის ტყაოსნის.
მისი სახელი კაპიტალია.
* * *
საბჭოთა ხალხის გმირული
ეპოქა სჭედავს ხელოვანს.
იგი გმობს, გულმოპირული
სიცოცხლეს არსახელოვანს.
[ყველაფერს, რაც კი] კარგია ლექსი მაშინ, როს
ნათელია და ხალხური,
არ მოაკლდება არასდროს
მასსის [გრძნობა და] მღელვარე თვალყური.
სიმართლე, წრფელი იდეა -
აი, რა არის პირველი!
გრძნობა კი დიდი ხიდეა,
აზრთან [გზით] ბჭით გადამკირველი.
მაშ, [ამოქუხდი, სიმღერავ] შენი ზვირთი რას იცდის,
სიმღერავ, გულში [დიდი ხნით] ფარულო.
[ქვეყნად [განცდები] მოფინე] აქუხდი! მოგვეც არტისტის
განცდები სასიხარულო.
25. XII. 37
უცხო კაპიტალის ქოფაკები
რა იყო [ყოფნა] [წინად] ხავსი
ერთ მეექვსედის[?]
[ყოფნა ამ კლდეზე და მზის სვეტებზე?]
რომელმა თალხმა
დაჰკრა სვეტებზე?
[იგი მსგავსია ძველი ლეგენდის]
ცხოვრება, მსგავსი
ძველი ლექსების,
რომელიც ხალხმა
სთქვა [ამირანზე] პრომეთეზე...
[არის] იყო თქმულება,
რომ ამირანი,
[გაბედვისათვის] გაუნელებელს
მისცენ წამებას,
განწირულება
გულგამგმირავი
სწვდა მის თენებას,
და შეღამებას.
ადამიანებს
მოსწყვიტეს ის, ვის
ასე უყვარდა
ადამიანი.
ანამიანებს
ოცნებას მზისთვის
ჟამი უვარდო
და შხამიანი!
[თოვლის ნამქერი]
თოვლიან [ნამქერთა]
წვიმა და ქარი
გარე უვლიდენ
ველურ კივილით
[საუკუნეთა] წელთა ათასთა
ურიცხვი ჯარი
მისთვის ვიდოდენ
ასეთ ტკივილით.
ჰგავდა აწყვეტას
ამირანისას,
[ასეთი იყო ჩვენი ცხოვრება]
[მაგრამ იმედი გვქონდა,]
ძვრა იმ [ცხოვრების] გენიის,
ჩვენ რომ ვისმენდით -
აზრი ლენინის,
აზრი სტალინის
განხორციელდა
ცხრაას ჩვიდმეტით!
[თუმც გულს უწეწდა] ვინ მოიწოდა
ყორნების გუნდი?
დღე ღამეს [ცვლიდა] სწოვდა,
და ღამე დღესა,
გმირმა იცოდა,
რა არის ხუნდი,
და არ იცოდა -
რა არის კვნესა!
[ცხრაას ჩვიდმეტმა] [რევოლიუციამ]
ერთ მეექვსედმა
შესძრა გორანი,
[ამირან თავის] გმირი ახალი -
დღის უფალია,
გაანადგურა
[შავი] მან (ის) აქ ყორანი,
რომლის სახელი
კაპიტალია!
წლობით უნიჭოს
არყევდა პალოს
და ყოველ ასი
წლის დასასრულზე
ლამის მოგლიჯოს,
ლამის დასძალოს,
[ნატვრა] ლამის ლამაზი
[ლამის] ნატვრა ასრულდეს!
ყოველთვის მაშინ
[ხმადამცინველი] ხმაგამყინველი,
კავკასიის მთის
კლდე-ფრიალოზე
უცხო თამაშით
შავი ფრინველი
[დაჯდება] გაჩნდება და თრთის,
გრძნეულ პალოზე.
მოუქნევს გმირი
უროს ფრიალოს,
მაგრამ ფრთოსანი
უცებ [სხლტებოდა] გაჰკრთება,
ურო სიმძიმით
[დაეცა] ეცემა პალოს,
და პალო ისევ
[გამაგრდებოდა] ისე მაგრდება.
და ისევ თოვლი,
წვიმა და ქარი
გარე უვლიდენ
ველურ კივილით.
საუკუნეთა
და ყორანთ ჯარი,
სავსე სიცივით,
სავსე ტკივილით.
არც ერთ წიგნში შეტანილი არ არის.
პრომეთეს ბედნიერება
თუ მიაყურებ დუმილს ღამისას
და მახვილ სმენის შეგწევს უნარი -
[შენ] მოისმენ გულის-ცემას ამ მთისას,
ის კრთის, იდუმალ-მოგუგუნარი.
[ზევსო, ეს შენ ჰქმენ] არის ლეგენდა, რომ ამირანი
გაბედვისათვის მისცენ წამებას -
[მარად დარაჯობს სივრცე ვერანი]
ფლობდა სიბნელე გულგამგმირავი
[ჩემს] მის გათენებას და შეღამებას.
ადამიანებს მოსწყვიტე ის, ვის
ასე უყვარდა ადამიანი.
ვერ [შეუხედავს] შეეხედა ელვარე მზისთვის:
კლდე [უმზეოა] იყო ცივი და ნამიანი.
თოვლის ნამქერი, წვიმა და ქარი
გარე [მივლიდა] უვლიდენ ველურ კივილით.
საუკუნეთა ურიცხვი ჯარი -
[ჩემთვის მიდიან] მისთვის ვიდოდენ ასეთ ტკივილით.
[დამეხვევიან ყვავ] [გააფთრებული ღრუბელი ყორნის]
[და მე] [რომ დამეხვევა ყორნის კრებული]
თუმც გულს [უწეწავდა] უწეწდა ყორნების გუნდი,
[და უშხამავდა ღამეს და დღესა -]
დღე ღამეს ცვლიდა და ღამე დღესა.
გმირმა იცოდა, რა არის ხუნდი,
და არ იცოდა, რა არის კვნესა.
[წლიდან წლით] იგი არყევდა პალოს,
და ყოველ ასის წლის დასასრულზე -
ლამის მოგლიჯოს, ლამის დასძალოს,
ლამის სურვილი გმირის ასრულდეს.
[ამ დროს სასტიკი და] ყოველთვის მაშინ ხმა დამცინველი,
[კავკასიის მთის სამწერვალოზე]
კავკასიონის კლდე-ფრიალოზე
უცნობი, უცხო, შავი ფრინველი
მოფრინდება და ჯდება პალოზე.
მოუქნევს გმირი უროს ფრიალოს,
მაგრამ ფრინველი უცებ სხლტებოდა,
ურო სიმძიმით [ეცემა] [დაეცა] წვდებოდა პალოს
და პალო ისევ [ისე მაგრდება] გამაგრდებოდა.
და ისევ თოვლი, წვიმა და ქარი,
გარე უვლიდენ ველურ კივილით
საუკუნეთ და ყორანთა ჯარი -
სავსე სიცივით, სავსე ტკივილით.
* * *
[მათი კულტურა] რა კარგია ტბა - მთაში ჩასმული,
[ტბაა] <სავსე> ელვარე, ნელი ქარითა -
ლურჯ სარკეებით შემორაზმული,
თითქო სხვა ღელვას რომ მოარიდა.
ტბაში ცა მოსჩანს [ლურჯი] ნაზი ჩრდილებით,
[სიღრმეში - სულ სხვა გზაა სავალი]
სიღრმეს კი ნურვინ იტყვის მავალი,
ნიღაბის - ღრუბლის აყვავილებით
ღოღავს ათასი ქვეწარმავალი!
ჭაობთა უნდა დაშრეს [მრავალი] მრავლობა,
[ეს] ვით უმაღლესი [ჩვენი ვალია] გვეტყვის სამება,
და განადგურდეს [ქვეწარმავალი] ქვეწარმავლობა,
[რომლის სახელი - კაპიტალია]
რომელსაც ჰქვია: ცილისწამება.
*
1. მოვითხოვ სიტყვას.
2. ევროპა სხვაა.
3. მისი კულტურა (ჩემი).
4. სოც. წმ. წმიდა.
5. ამირანზე.
*
[ომისთვის, ვინაც ქოფაკებს ზრდიდა,]
[ჩვენი სამშობლოს] სოციალისტურ წმინდათა-წმინდა
[სოციალიზმის] [სამშობლოოის] [ჩვენი] სამშობლოის ეს მიწა-წყალია.
იქ კი, ომისთვის ვინც ქოფაკს ზრდიდა -
მისი სახელიც კაპიტალია.
სოფლად იბრძოდა ვინც გაცოფებით,
რათა [მინდვრები,] ბოსელი, სახლი, ნალია -
მოესპო გესლით, ავადმყოფობით -
მისი სახელიც კაპიტალია.
ჩვენ გვაქვს ხალხების ოჯახი ძმური,
ვრცელი სასახლე, არა გალია!
მის მიმონგრევას სცდიდა უჟმური -
რომლის სახელი კაპიტალია.
[ჩვენ გვაქვს] მაგრამ ურყევი ერთიანობა...
* * *
ნიავი, [ვარდი] ია, ნარგიზი,
ავტომობილი კრიალა -
დილამ ასფალტის სარკეზე
ნავივით გაასრიალა.
[მტკვარი] [გული] თურმე ცოცხალი [ყოფილვარ] ყოფილა,
[გული] [მე კი [დაჭრილი] ასე არ] ისეთი, როგორც მეგონა:
რა კარგი, რა კმაყოფილი
მიჰქრის [...] ბაღისკენ გოგონა.
აგე, მზის ამომთოვრება
მაღლა, ღრუბლების გარდავლა.
მან ჩემი ერთი ცხოვრება
ათას წელს გადაამრავლა.
გადაამრავლა, უმალი
მსგავსი წუთისა, ჩრდილისა,
და მესმის ხმა [იდუმალი] გარკვეული:
წამოდექ, ძეო დილისა!
ო, ძეო დილის! [ყოველ მხრით] [გასწავლის] [აწ გავლილს ის] აწ განვლის
გრძნობას [მზის ისრით დახვრეტილს] [ხედავ] [სინათლის] სიბნელის ნაფლეთის,
აღმოსავლეთის, დასავლის,
ჩრდილოეთის და სამხრეთის.
[დე] მზემ, ხმალი რომ არ და[ვ]ჰკიდე,
რაც ფერებია, რაც დავლა,
ცხოვრება კიდევ და კიდევ
ათასზე გადაამრავლა.
30. III. 38
*
[აჰა, მივედით გემთასადგურის
ჯებირთან, სადაც მშვიდია წყალი.]
[ქარებმა] ქართ სცადეს, და ვერ გაანადგურეს
გემი მოხუცი, გემი საწყალი!
აჰა, მივედით გემთასადგურის
ჯებირთან, სადაც მშვიდია წყალი.
დადგა. დახრილი მარცხენა ფერდით
წყალში დასცქერის თავის ხერხემალს:
რამდენი ტალღა [ურტყამდა] უტევდა მკერდით
მის წინ გაწევას ან შეფერხებას!
სქლად დასდებია მის ტანს ნიჟარა,
მრავალწლოვანის ნიშანი ცურვის,
სად არ [ყოფილა!] უვლია! მაგრამ მშიშარა
ის არ ყოფილა, არც მსხვერპლი ურვის.
და ვგრძნობ რაღაცას ჩვენში საერთოს,
როცა ვუყურებ ამ ძველი ძვლების
სილუეტს ზღვაზე და წინაერდოს,
მთხოვნელთ სიმშვიდის და მოსვენების.
შენიშვნები
1. ბულბულები - გალობენ განსაკუთრებით ივნისის დამლევს. ცისკრისას. უყვართ წვიმიან ღამეებში სიმღერა (მაგრამ ჩვენში, მახსოვს, ბავშობისას იგი გალობდა მთელი ღამის განმავლობაში და მეტად მყუდრო, უღრუბლო ამინდში. გალობს უმთავრესად მამალი ბულბული, დედალი კი არ გალობს, როდესაც კვერცხებს აზის: რა ეგალობება!).
2. ბეკასი - მოპასსანს აქვს ერთი მოთხრობა - მონადირეს მოგონებებიდან. თვითონაც კარგი მონადირე იყო. მონადირე დედალ ბეკასსა ჰკლავს, მამალი ბეკასი კი უცებ დავარდება ძირს და თავს იჭეჭყავს ქვაზე. თვითმკვლელობა არის ქვეწარმავლებშიც და მწერებშიაც: მაგალითად, სკორპიონს - შემოუხაზეს წრე ნავთით და წრეს ცეცხლი წაუკიდეს. როდესაც სკორპიონმა გამოსავალი ვერ ნახა, მოიკუმშა და თავისი თავი დაიკბინა (სკორპიონი - მორიელი, ღრიანკალი, კარიჭი. ზოოლ.). (ბეკასი - ზოოლ. ჩიბუხა, ცხრატყავა).
3. Глухарь - ზოოლ. 1. ყრუანჩელა, ჟრუნი, როჭო. 2. ხუმრ. საუბ. ყრუჩუნა, ყრუალა. ხუთჯერ უნდა გაუმეორო ერთი და იგივე! რა ყრუალაა. ფრინველი ყრუანჩელა კი საოცრად ყრუა სქესობრივი აღტყინების დროს. მონადირემ რომ ყურთან დაუცალოს თოფი - ვერ გაიგონებს.
4. მკვდარი ჩიტის დამარხვა უყვართ ბავშებს. ისინი ემზადებიან: ერთი სპეციალურ ტანისამოსს უკერავს, მეორე კუბოს ამზადებს, მესამე სამარესა სთხრის. იმოსებიან მღვდლად, დიაკვნად, მგალობლებად; მოაქვთ გვირგვინები, ყვავილები. პატარა გოგოები თავში და ლოყებზე ხელებს იცემენ, მოსთქვამენ. მამაკაცები მათ აჩერებენ. შორიდან მოდიან ნათესავები და ჯერ ისევ ჭიშკრიდან დაიწყებენ: ვაი ჩვენს უბედურებას! რა უდროოდ მოგვიკვდი. მათ მოახლოვებასთან გოგოები ხელებს იშენენ. შემდეგ მღვდელი გაუძღვება წინ პროცესიას.. რომელიმე იტყვის სიტყვას. ჩაუშვებენ სამარეში, პეშვებით მიწას მიაყრიან. შემდეგ იმართება ქელეხი; ხანდახან მარხავენ ასეთ ნაირად ცოცხალ ადამიანს, მამასახლისს, დიაკვანს, ან სხვა ვინმე ათვალწუნებულ პირს. ღვთისმორწმუნე მოხუც ქალებს ასეთი ამბავი არ უყვართ (ისინი გარეკავენ ბავშებს). ზოგი ბავში ისეთია, რომ თვითონა თხზავს საჭირო ლოცვებს, ბაძავს რა დიაკვნისა და ღვდლის ცერემონიებს.
5. არსენას თამაში ძლიერ საინტერესოა. აგრეთვე ასპინძის ომის. ბავშებს ძალიან უყვართ.
6. მზიანი დღეა თუ არა? - კითხულობს ბავში, მივარდება ფანჯარას და ჰკოცნის.
7. „До чего смелый русский народ, посмотрите, штукатурят стены, и не боятся“. - ასე ეუბნება გოგოლის გმირი (Женитьба) თავის საცოლეს - თან ფანჯარაში იყურება (იმ მიზნით, ალბად, რომ გადახტეს და გაიქცეს ან და ისე). ჩვენშიაც: „კარგი ამიდები დაგვიდგა, ერთობ კარგი ამინდებია“ და სხვ. საჭიროა უფრო დამახასიათებელი სიტყვები, როცა არ იციან, რაზედ ილაპარაკონ.
- ე-ჰე, ჰეი.
- ოჰო, ჰოი!
8. ერთხელ სტენდალთან მივიდა მერიმე, სულს ძლივს ითქვამდა სწრაფი სიარულისაგან.
9. ციცხი - მივარდნილი ყრუ სოფელი. აქ ყველაფერი გამოყრუებული იყო. სიცხის დროს გამხმარ სიმინდის ღერებს გაჰქონდათ ყრუ ბგერა. მთელი ქვეყნის რაიმე დიდი ამბავი, აქ ყრუ ხმებად თუ მოაღწევდა. აქ უხვედრი, მიყრუებული ბილიკი გარეშემო კალამით ბურჯღით და სხვ., სადაც თითქო არც ურემს გაუვლია, და თუ გაუვლია, ოდნავა-ღა სჩანს მისი ნაკვალევი (ყრუ-მუნჯი, ყრუმუნჯობა, სიყრუე, უფრო ყრუდ).
10. ტყე. ეს იყო უღრანი ტყე (глухой лес), ტევრი, მაღნარი. ჭალა (прибрежный лес), უდაბური ტ. (Девственный л.), საჯარგვლო ტყე (отрубочный л.), წიწვოვანი (Хвойный), ფიჭვნარი (Боровой л.), საკეთი (поделочный л.), ნაკრძალი ტ. (Заповедный), წყალსაფარი ტ. (Водохран. лес), რიყეზე ქვას ვერ ხედავს (Из-за деревьев он не видит леса). ტყიანი კუნძული (Лесистый остров). Л-тая гора (ტ-ნი მთა), ტყის ბილიკი (Лесная тропа), ტყის კაცი. ტყიდან გამოსული კაცი. „ტყემ მოისხა ფოთოლი“, „ერთი გავარდნილი კაცი ტყეში ეფარება ხესა“, „წამო ტყეში, ტყეში წამო“. ტყე, რომლის ნახვა ენატრება ქაჯანას - თუ ალი?
11. გოგოლი თავის ნაწარმოებში „Мертвые души или похождения Чичикова“ ასწერს რა ბალს გუბერნატორთან, ახსენებს აგრეთვე ქართველ თავადს ჩიფხაიხილიძეს. ეს ჩიფხაიხილიძეც იმყოფება გუბერნატორის ბალზე, ქალაქში, რომელიც, გოგოლის ირონიული თქმით: არა, ეს გუბერნია კი არ არის, ეს სატახტო ქალაქია, ეს პარიჟია! „Галопад (или галоп, танец. გ. ტ.), галопад летел во всю пропалую: постмейстерша, капитан-исправник, дама с голубым пером, дама с белым пером, грузинский князь Чипхайхилидзев, чиновник из Петербурга, чиновник из Москвы, Француз Куку, Перхуновский, Беребендовский (Ну и терминология, я вам доложу. О. Ю.) - все пондялось и поднялось... „Вона, пошла плясать губерния“, - проговорил Чичиков, попятившись назад“. საიდან სად გამოიგონა ასეთი გვარი, ძალიან მსგავსი ქართულისა. Сочинил, уловил.
12. „Поди ты сладь с человеком! Не верит в Бога, а верит, что если почешется переносье, то непременно умрет; пропустит мимо созданье поэта ясное как день, все проникнутое согласием и высокою мудростью простоты, а бросится именно на то, где какой нибудь удалец напутает, наплетет, изломает, выворотит природу, и ему оно понравится, и он станет кричать: Вот оно, вот настоящее знание тайн сердца!..“ როდესაც ამ სტრიქონებს ვკითხულობდი, ო. ი.-მ დაუმატა: Вот это очень характерно и это истина для всех времен! (Гоголь).
13. გოგოლს „Мерт. д.“-ში ნახსენები აქვს ქართული ნოხი. „Селифан хлыснул кнутом, к нему подсел сперва повисевший несколько времени на подножке Петрушка, и герой наш, усевшись получше на грузинском коврике, заложил за спину себе кожанную подушку, притиснул два горячих калача, и экипаж пошел опять подплясывать и покачиваться, благодаря мостовой, которая, как известно, имела подкидывающую силу...“. ო. ი.-ნა სიცილით უმატებს: Наверно все грузинское тогда было в моде, и князь Чипхайхилидзев, и грузинский коврик, и князь Багратион!
გორკის „Детство“-ში აწერილი აქვს ქართული დივანი.
14. ბაგრატიონის სურათი. „Садясь, Чичиков, взглянул на стены и на висевшие на них картины. На картинах всё были молодцы, всё греческие полководцы, гравированные во весь рост: Маврокордато в красных панталонах и мундире, с очками на носу, Миаули, Какари. Все эти герои были с такими толстыми ляжками и неслыханными усами, что дрожь проходила по телу. Между крепкими греками неизвестно каким образом и для чего поместился Багратион (ასეთი იყო სობაკევიჩის სურათები. სობაკევიჩმა ალბად იმიტომ ჩამოკიდა პირველთა სურათები იმის გამო, რომ ეს მოღვაწეები მე-XIX საუკუნის დასაწყისისა (საბერძნეთის დამოუკიდებლობისათვის) გამოხატავდენ ფიზიკურად ძვალმსხვილს, ღონიერს, ძლიერს ადამიანებს). Между этими греками неизвестно каким образом и для чего поместился Багратион, тощий, худенький, с маленькими знаменами и пушками внизу и в самых узеньких рамках“ (რედაკტ. შენიშვნა: „Багратион - популярный в то время русский генерал, участник войны 1812 года“).
15. ...Но к чему и зачем говорить о том, что впереди? Неприлично автору, будучи давно уже мужем, воспитанному суровой внутренней жизнью и свежительной трезвости уединения, забываться подобно юноше... (Гоголь - „Мертвые души“).
(Княжеская фамилия, нечего сказать - нельзя иначе грузина представить как князя ჩიფხაიხილიძევ... О. Ю.). Мастер галопировать, он наверно с дамой с голубым пером танцевал. Ему только намекнис, Гоголю, да он сам придумает этакую фамилию обязательно. Князь, да еще грузинский, наверно дамы с ума сходили, интересно, в черкеске ли он был, не был ли он голоден, не носил ли он кинжал, или был во фраке.
Интересно выяснить его генеологическое происхождение, древо. Наверно с западной Грузии. А что он делает в губернском городе, это абсолютно неизвестно.
Уже по живости, по движениям, по поведению видно, что он из западной Грузии, да и с акцентом говорит имеретинским.
Наверное в губернии он у дяди околачивается (а дядя почтенный человек) и дядя наверно не знает, куда его устроит. Да он и не хочет служить, проводит вечера на балах, в кутежах, в картежных играх. Отец наверное оставил ему деньги, и теперь он их прокучивает. Он наверно и стихи пописывал в альбомы для дам, как князь Шаликов. Дядя в конце концов решил устроить его по военной части, это наверно.
Лирика XIV-XV вв.
Основными жанрами Французской лирики XIV и XV вв. являются строгие по своему строению:
1. Баллада - стихотворение из трех строф с последующим более коротким посланием (envoy), написанных на три рифмы, с обязательным рефреном; число стихов в строфе должно совпадать с числом слогов в строке (8-10).
2. Рондель (или рондо) - строфическое стихотворение с обязательным повторением первого стиха в середине и в конце и с ограниченным количеством рифм (2-3).
3. Вирелэ - строфическое стихотворение начинающееся заключительными стихами своих строф. У поэтов XIV в. эти жанры иногда встречаются в более свободной форме.
Наряду с этим особое развитие получают большие по размерам произведения - лирико-дидактического характера, таковы: сказ (dit), жалоба (complainte), завещание (testament).
„Баллада“ Карла Орлеанского и „Баллада состязания в Блоа“ Вильена, начинается одним и тем же стихом: „Уe meurs de soif auprés de la fonteine“. Эти баллады и еще десять других сохранившихся в рукописи произведений Карла Орлеанского, являются результатом поэтического состязания, организованного в Блоа: Двенадцать поэтов должны были написать балладу из противоречивых положений, по образцу заданного герцогом стиха: „Я умираю от жажды у источника“. По преданию победителем в состязании оказался Вильен.
(„Хрестоматия по западно-европейской литературе. Литература средних веков (IX-XV вв.)“. Сост. проф. Р. О. Шор. Учпедгиз. Москва. 1938 г.).
Вийон
(Франсуа Вильон)
Франсуа Монкорбье, по прозвищу Вильон (Francois Montcordiet dit Villon - родился в 1431 г., с 1463 г. пропал без вести) - парижский школяр, деклассированный и тесно связанный с миром преступников (убийство попа Филиппа Шермоа в 1455 г., кража со взломом в Наваррской коллегии в 1456 г., арест в 1461 г.); ему принадлежат: „Малое завещание“ (Les Lais) - 1456, „Большое завещание“ (Le grand Testament) - 1461 г. и ряд отдельных баллад, в том числе несколько баллад на воровском жаргоне (La jardon on jobelin du maistre Villon).
I. Баллада
Состязания в Блоа
От жажды умираю над ручьем;
Я плачу от любви, смеюсь от пеней;
Я всюду дома, - мой же темный дом
Страна изгнанья, скорби и томлений;
Мне темен свет, ясны и близки тени;
Мне из людей всего понятней тот,
Кто лебедицу вороном зовет;
Я сомневаюсь в явном, верю чуду;
Нагой как червь, пышней я всех господ;
Я всеми принят, изгнан отовсюду.
Я скуп и расточителен во всем;
Я, падая, страшусь своих падений;
Я нищ и я кичусь своим добром;
Мне постоянство чудится в измене;
И случай мне важнее всех учений;
Безродный жду наследства что ни год,
Жду осенью, когда-ж растает лед;
Закона мне страшней моя причуда;
И только враг меня к себе влечет;
Я всеми принят, изгнан отовсюду.
Не различаю я людей кругом,
Но знаю ясно лики привидений;
Я ночью бодр, а сплю я только днем;
Я у костра дрожу, как лист осенний;
Я в праздники не знаю развлечений,
И в будни я не ведаю забот;
Могучий, я слабее всех сирот:
В тюрьме мне хорошо, на воле худо;
Меня отчаянье вперед ведет;
Я всеми принят, изгнан отовсюду.
Послание
О, принц, я истинам теряю счет,
Но ни одна мне веры не дает;
Таким я прежде был, таким я буду;
Внизу узревший пламень всех высот,
Я всеми принят, изгнан отовсюду.
II. Большое завещание
(Отрывки)
I
Строфа LXXV.
Я душу бедную мою,
Всю маету и всю тревогу -
Отныне и навек даю
Всеотпускающему богу.
И призываю на подмогу
Все воинство небесных сил,
Чтоб ангел, знающий дорогу,
Сей дар к стопам его сложил.
Строфа LXXVI.
Засим, я оставляю плоть
Земле, родительнице мира.
Увы, так захотел господь,
Чтоб жил я в голоде и сирый -
И черви сыщут мало жира,
Из праха вышел - в прах гляжу,
Блуждая и возжаждав мира,
К родным истокам отхожу.
................................................
II
Строфа ХХХIХ.
Я знаю, что вельможа и бродяга,
Святитель и безбожнейший поэт,
Безумный и мудрец, познавший благо
И вечной истины единый свет,
И дамы в нежном кружеве колет,
Сколь ни пышны чины их и владенья,
Будь в ценных жемчугах они иль нет,
Узнают смерти то-же приближенье.
Строфа XL.
Будь то Парис иль светлая Елена,
Но всякий в той-же горечи умрет,
Дыханье ослабеет, вспухнут вены,
И желчь, разлившись, к сердцу потечет,
И, господи, какой смертельный пот!
Никто не в силах облегчить мученья,
И ни сестра, ни брат, никто не отведет
Неумолимого прикосновенья.
Строфа ХLI.
Их смерть возьмет, покроет влагой белой,
Нос длинный заострится, как игла,
Распухнут шеи, станет мягким тело,
О женщин плоть, нежна, чиста, светла,
Ты в холе и довольстве век жила,
Скажи, таков ли твой ужасный жребий:
Как все, стать жертвой тления и зла?
- Да, иль живой уйти, растая в небе!
................................................................
III. Баллада о дамах былых времен
Скажите, где, в стране-ль теней,
Дочь Рима, Флора, перл бесценный?
Архилла1 где? Таида2 с ней,
Сестра - подруга незабвенной?
Где эхо, чей ответ мгновенный
Живил когда-то тихий брег,
С ее красою несравненной?
Увы, где прошлогодний снег!
Где Элоиза3 всех мудрей,
Та, за кого был дерзновенный
Пьер Абельяр лишен страстей
И сам ушел в приют священный?
Где та царица, кем, надменной,
Был Буридан, под злобный смех,
В мешке опущен в холод пенный?
Увы, где прошлогодний снег!
Где Бланка, лилии белей,
Чей всех пленял напев сирений,
Алиса? Биче? Берта4 - чей
Призыв был крепче клятвы лэнной?
Где Жанна,5 кто познала, пленной,
Костер и смерть за славный грех?
Где все, владычица вселенной?
Увы, где прошлогодний снег!
Послание
О, государь! С тоской смиренной
Недель и лет мы встретим бег;
Припев пребудет неизменный:
Увы, где прошлогодний снег!
1. В подлиннике Архипиада - возможно искаженное имя Алкивиада, которого наш школяр принял за женщину. 2. Таида (Таис) - Христианская святая, покаявшаяся куртизанка, легенда о которой пользовалась большой популярностью в ср. века. 3. Монахиня Элоиза, трагическая любовь которой к Пьеру Абельяру, знаменитому проповеднику и мыслителю, привлекла внимание поэтов. 4. Героиня сказаний и поэтических произведений. 5. Жанна Д’арк (Iოანნა) героиня столетней войны, сожженная англичанами в Руане.
IV
Строфа CLI.
Да, умерли они, их души богу,
А плоть гниет под каменным крестом.
Плоть рыцаря будь то иль дамы строгой,
Откормленная тщательным трудом -
Пустыми сливками и пирогом,
Она расходится под тяжкой сенью.
Что наши споры им и смех кругом?
Сладчайший Иисус, даруй прощенье!
Послание к друзьям в форме баллады
(Эта баллада, по преданию была написана Вильеном в Мёнской тюрьме, куда он был заключен весной 1461 г. - прим. ред.).
О, снизойдите к горю моему,
Я вас зову, в остроге умирая,
Не на свободе, не в своем дому,
Не у забора в теплый вечер мая -
В тюрьме, куда, увы! Судьбина злая,
Меня закинула, - зачем, не знаю...
Вы - на турнирах господа побед.
Танцор, искусник тонкий и поэт,
Чьих песен звук, как ветр в листве зеленой,
Влюбленные и дам роскошный цвет,
Оставите-ль вы бедного Вийона?
Один, в лохмотья жалкие одет,
Те присказки и пляски вспоминая,
Он воздает хвалу, изнемогая,
Ах, красоте и вашему уму.
Поете вы, подобно лютням рая,
Послушны лишь капризу своему.
Когда навек покинет он сей свет,
Вздохнете вы от траурного звона.
Но здесь, средь этой маеты и бед,
Оставите ль вы бедного Вийона?
Придите же теперь в сию тюрьму,
Вы, рыцари, запреты преступая.
Вы не подвластны в мире никому,
Но только богу, что глядит прощая.
По праздникам постится он, вздыхая,
Как будто кается иль дал обет.
Не пироги, не сласти на обед -
Одна вода, да хлеба кус соленый
И на подстилку даже сена нет.
Оставите ль вы бедного Вийона?
Послание
Вы, принцы и друзья минувших лет,
С меня снимите кару и запрет!
Ведь свиньи, слыша поросячьи стоны,
На помощь родичу бегут вослед, -
Оставите ль вы бедного Вийона?
Эпитафия
написанная Вийоном в форме Баллады для него и его сотоварищей перед повешением.
О, братья человечьи, мы взываем к вам;
Мы смерти ждали, отрешенные в темнице.
Вы сжальтесь - и господь воздаст вам по делам,
За милосердие отплатит он сторицей;
Нас пять везли на казнь, в позорной колеснице,
И плоть, что мы откармливали столько дней,
Уж расползлась и сделалась темней,
А кости пылью, прахом станут понемногу,
На то судьба, и не глумитесь вы над ней,
Но помолитесь всепрощающему богу.
...................................................................
Нас дождь мочил, уныл долбил по целым дням,
А солнце высушило мокренькие лица;
Вороны выпили глаза из черных ям,
И волосы клевали, налетая, птицы,
Усы выдергивали, брови и ресницы.
Качает ветер нас, качает средь полей -
Туда, сюда, по дикой прихоти своей.
Вы, братья, не судите осужденных строго,
Живите сами осторожней и умней,
Но помолитесь всепрощающему богу.
Послание
О княже Иисусе, нас ты пожалей,
И души огради от дьявольских путей,
Из тьмы их выведи на райскую дорогу.
А вы теперь не стройте из себя судей,
Но помолитесь всепрощающему богу.
Рондо
(Из „Большого Завещания“)
Того ты упокой навек,
Пошли покой и вечный свет,
Кто супа не имел в обед,
Охапки сена на ночлег.
Безбровый лысый человек,
Как репа гол, разут, раздет -
Того ты упокой навек,
Он в жизни не изведал нег:
Судьба дала по шее - нет!
Еще дает так тридцать лет.
Чья жизнь похуже всех калек -
Того ты упокой навек!
*
უშბა, დუჟმა, დუშმანი, უშპა, ჟუჟმა, დუშმა, ბუჟუჟმა, რუჟმა.
სვანეთო, საერთმანეთო, განედო, გაგვიტანეთო, თანდათანეთო. მზიანეთი, მწვანეთი.
ქიმას, სიმას, წვიმას, სიმავს, სჭიმავს, ციმას, მღვიმეს, კვიმატს, მძიმეს, ცხიმმა.
ჩალავერი, გლალავერი, ალავერდი, ხავერდი, ტალავერი, რგავერი (რგვა), ზვავერი, მგავერი (სგავსი ან მგვალი), მდავერი, ჩხავერი, მზავერი, მაშავერი, ყავარი, ჯალავერი, ბალავერი.
სვანეთი.
ალმასი.
„Да зальется смолой“ - კუპრი გადესხას იმას.
ლალავერი
(სოფელი სვანეთში, რომელიც ეხლა აღარ არსებობს)
აღარ არსებობს აქ ლალავერი.
სიზმარებრ გაჰქრა ის ალავერი.
დილით [რომ] იქ ლილეს საოცარი უმღერ[ო]და ჩანგი,
მზის რომ ათრობდა - პოეზიის თასი [და] ათასი -
შორი ღრუბლების მიდიოდა ფერადი ჟანგი -
მშვენიერ ქალთა ხორუმელთა როკავდა დასი -
შუქი თეთნულდის ელვარესი, შუქი უშფასი -
რომ ეხვეოდა ვით ძველებურ აქ ტალავერი -
[სად, სად წარვიდა] სიზმარებრ გაჰქრა, მეგობრებო, ის დრო ძვირფასი?
სიზმარებრ გაჰქრა, [მეგობრებო] <...> ის ლალავერი.
ხან სანადიროდ, ან ნადიმად წასული, ხან კი
მაჩუბის ჭერქვეშ, ახალგაზრდა [იგი] ვაჟი კისკასი..
თეთრი ვით - ქულა, შავი ვით ზანგი,
მკაცრი ვით მთები, ნაზი ვით [ვაზი] საზი -
ხელში რომ ლხინის ეჭირა თასი,
უტკბესი უფრო, ვინემ ჩხავერი..
ხელში რომ ვერცხლის ეჭირა თასი, (ზვავით, მიწისძვრით),
სიზმარებრ გაჰქრა ის ლალავერი.
მოაწყდა [როსმე] სისხლის ორი ლიანგი, (რამ თემურ-ლანგი),
თუ [სნება] შხამი რამე გველის - წარბასი -
იქნებ [ფრთამალი] მოვარდა სნება და მანკი,
ან ცეცხლმა შთანთქა ეზო-დარბაზი.
დალეწა კოშკი, ჩალეკა ვაზი -
დასძრა ფიქალი - როგორც ყავარი,
[მოგლიჯა] და როგორც მუხა [ვით] ან უსურვაზი -
სიზმარებრ გაჰქრა ის ლალავერი.
ვდგევარ და ვფიქრობ: [აი ამ ქვაზე] კოშკის რად არის ასე?
[ქვაზე] [სადაც] აქ ხომ არც ქვაა, არც ბალავერი -
როგორც ყოველი [გა]ჰქრება [არსი] ძვირფასი, -
სიზმარებრ გაჰქრა ის ლალავერიც.
ლალავერი..
1. მრავალი რამე შეიძლება ამ ქვეყნად გაჰქრეს.
დრო ვერ სძლევს მხოლოდ ამღერების ციხე-სიმაგრეს.
იყო სვანეთში მშვენიერი სოფელი მხარის.
სახელად ერქვა ალავერი. ეხლა არ არის!
სოფელი გაჰქრა. იგი გაჰყვა წარსულის ჩრდილებს.
[მხოლოდ გადარჩა მშვენიერი] სიმღერა ლილე,
მრავალი რამე შეიძლება ამ ქვეყნად გაჰქრეს,
ვერვინ გააქრობს [პოეზიის] ამღერების ციხე-სიმაგრეს.
მაგრამ სიმღერა გაიგონა მეორე მთამა,
[ვით] როგორც შვილს ანდერძს [რომ უტოვებს] დაუტოვებს მოხუცი მამა,
ისე დასტოვა ლალავერმა სიმღერა ლილე,
თვით სამუდამოდ შეერია წარსულის ჩრდილებს.
ნუსხა რითმაში, ხმოვანით დაწყებულ ორმარცვლოვანი სიტყვისათვის
პირვ. 2 ან 3 ანბ.
ბ გ დ ვ ზ თ კ ლ მ ნ პ ჟ რ ს ტ
ბგ. გბ. დბ. ვბ. ზბ. თბ. კბ. ლბ. მბ. ნბ. პბ. ჟბ. რბ. სბ. ტბ.
ბდ. გდ. დგ. ვგ. ზგ. თგ. კგ. ლგ. მგ. ნგ. პგ. ჟგ. რგ. სგ. ტგ.
ბვ. გვ. დვ. ვდ. ზდ. თდ. კდ. ლდ. მდ. ნდ. პდ. ჟდ. რდ. სდ. ტდ.
ბზ. გზ. დზ. ვზ. ზვ. თვ. კვ. ლვ. მვ. ნვ. პვ. ჟვ. რვ. სვ. ტვ.
ბთ. გთ. დთ. ვთ. ზთ. თზ. კზ. ლზ. მზ. ნზ. პზ. ჟზ. რზ. სზ. ტზ.
ბკ. გკ. დკ. ვკ. ზკ. თკ. კთ. ლთ. მთ. ნთ. პთ. ჟთ. რთ. სთ. ტთ.
ბლ. გლ. დლ. ვლ. ზლ. თლ. კლ. ლკ. მკ. ნკ. პკ. ჟკ. რკ. სკ. ტკ.
ბმ. გმ. დმ. ვმ. ზმ. თმ. კმ. ლმ. მლ. ნლ. პლ. ჟლ. რლ. სლ. ტლ.
ბნ. გნ. დნ. ვნ. ზნ. თნ. კნ. ლნ. მნ. ნმ. პმ. ჟმ. რმ. სმ. ტმ.
ბპ. გპ. დპ. ვპ. ზპ. თპ. კპ. ლპ. მპ. ნპ. პნ. ჟნ. რნ. სნ. ტნ.
ბჟ. გჟ. დჟ. ვჟ. ზჟ. თჟ. კჟ. ლჟ. მჟ. ნჟ. პჟ. ჟპ. რჟ. სჟ. ტჟ.
ბრ. გრ. დრ. ვრ. ზრ. თრ. კრ. ლრ. მრ. ნრ. პრ. ჟრ. რრ. სრ. ტრ.
ბს. გს. დს. ვს. ზს. თს. კს. ლს. მს. ნს. პს. ჟს. რს. სრ. ტს.
ბტ. გტ. დტ. ვტ. ზტ. თტ. კტ. ლტ. მტ. ნტ. პტ. ჟტ. რტ. სტ. ტს.
ბფ. გფ. დფ. ვფ. ზფ. თფ. კფ. ლფ. მფ. ნფ. პფ. ჟფ. რფ. სფ. ტფ.
ბქ. გქ. დქ. ვქ. ზქ. თქ. კქ. ლქ. მქ. ნქ. პქ. ჟქ. რქ. სქ. ტქ.
ბღ. გღ. დღ. ვღ. ზღ. თღ. კღ. ლღ. მღ. ნღ. პღ. ჟღ. რღ. სღ. ტღ.
ბყ. გყ. დყ. ვყ. ზყ. ზთ. კყ. ლყ. მყ. ნყ. პყ. ჟყ. რყ. სყ. ტყ.
ბშ. გშ. დშ. ვშ. ზშ. თშ. კშ. ლშ. მს. ნშ. პშ. ჟშ. რშ. სშ. ტშ.
ბჩ. გჩ. დჩ. ვჩ. ზჩ. თჩ. კჩ. ლჩ. მჩ. ნჩ. პჩ. ჟჩ. რჩ. სჩ. ტჩ.
ბც. გც. დც. ვც. ზც. თც. კც. ლც. მც. ნც. პც. ჟც. რც. სც. ტც.
ბძ. გძ. დძ. ვძ. ზძ. თძ. კძ. ლძ. მძ. ნძ. პძ. ჟძ. რძ. სძ. ტძ.
ბწ. გწ. დწ. ვწ. ზწ. თწ. კწ. ლწ. მწ. ნწ. პჟ. ჟწ. რწ. სწ. ტწ.
ბჭ. გჭ. დჭ. ვჭ. ზჭ. თჭ. კჭ. ლჭ. მჭ. ნჭ. პჭ. ჟჭ. რჭ. სჭ. ტჭ.
ბხ. გხ. დხ. ვხ. ზხ. თხ. კხ. ლხ. მხ. ნხ. პხ. ჟხ. რხ. სხ. ტხ.
ბჯ. გჯ. დჯ. ვჯ. ზჯ. თჯ. კჯ. ლჯ. მჯ. ნჯ. პჯ. ჟჯ. რჯ. სჯ. ტჯ.
ფ. ქ. ღ. ყ. შ. ჩ. ც. ძ. წ. ჭ. ხ. ჯ. - ამგვარადვე.
*
იგი დიდ თავისუფლებას და სიამაყეს შეჰხარის.
ქიმ-ნატეხარი ჯიხვია, ზეცებრივს, ქიმნამეხარო.
ჯიხვი
ფეხქვეშ ქანაობს მესტიის ხიდი
წვიმამ გადიღო, [ლამაზი] თუ გაბრწყინდა ხე და ხეხილი.
მუხლი სჭრის [მონადირისა] მოგზაურისა კიბეებს მთისას კეცებრივს.
ტყე, ბილიკები, [კორდები,] და ლატფარის უღელტეხილი.
აქ მხოლოდ ხევის ხმა ისმის და ყეფა მწევარ-მეძებრის,
უეცრად კლდეზე ატანილს შვენებას ვხედავ ზეცებრივს.
იგი დგას როგორც [სიმბოლო] სახება სვანების მთების მჭეხარის,
იგი ჯიხვია, [სახეა სიხარულთ] ნატვრაა ნატვრათა გაასკეცების -
[იგი] რადგან დიდ თავისუფლებას და სიამაყეს შეჰხარის!
[მთამ ცისარტყელა] წვიმამ გადიღო. შეხედე, სჩანს ცისარტყელა[ს]-ტეხილი,
[შვიდფერი,] [ნარნარი] მარად ის ნაზი საგანი არეთა თვალმიცეცების.
ჯიხვს ცისარტყელა მზიური რქებზე აქვს გადაგრეხილი,
იმედი უდიადესი, შვიდფერად [გადიკეცების.] ზედ ეკეცების,
[სურნელოვანი საღამო,] [საღამო ეალერსება] განუსაზღვრელი
სიმაღლე [სურნელოვანი] ჰაეროვანი ლერწების,
[ვითარცა სიბრძნე] დაგვირგვინება სალი კლდის, [სალი კლდის,]
თმათეთრის, ქიმნამეხარის.
მარადის ნაზი საგანი არეთა თვალმიცეცების -
[ჯიხვი] რადგან დიდ თავისუფლებას და სიამაყეს შეჰხარის!
წვიმამ გადიღო. [სვანეთი მთასავით] მიდამო გუგუნებს გულგაღეღილი,
მარადი მტერი ყოველგვარ დაცემის, დანამცეცების,
მაღალი კოშკი, ვიწრო გზა, ტყე მარად გაუჩეხელი.
[სანდომი] ნადირთა თავშესაფარი, მშვიდი ბუნაგი მხეცების.
[მაგრამ იმ ციხე-] [სვანი] ჯიხვი სჯის: თქვენი სიმაგრის კარები დაილეწების!
გზას ვერვინ მოატრიალებს ვერავისი და ვეღარის...
საღამოვდება, დასავლით ირიბი ჩრდილი ეცემის.
[ჯიხვი] რადგან დიდ თავისუფლებას და სიამაყეს შეჰხარის...
ჩამოჰკარ სიმებს ჩანგისას, ჭუნირს ხმა უყვარს ლექსების!
იმღერე ჯიხვზე სიმღერა, გალაკტიონის მჭეხარის...
[ჯიხვი - რომელიც მე ვნახე - ღირსია მიალერსების,]
ჯიხვი ღირსია დათმობის, სინაზის, მიალერსების -
რადგან დიდ თავისუფლებას და სიამაყეს შეჰხარის.
*
[როგორ მხიბლავდენ] მხიბლავდა მშვენიერი [მათი სიშორე] ის მწერვალები.
მარად მეძახდენ, მიზიდავდნენ ის მწერვალები.
ინტეგრალები, ვერვალები. მერდი.
*
[ყრმობის დღეები.] [ო, მეგობრებო!] ვიგონებ ყრმობას: შორს, ძლიერ
შორს, ჭალების [იქით] გაღმა
[ვეებერთელა] კავკასიონის კლდოვანი მთის [სიმაღ.] [ლაჟვარდი] მოსჩანდა ფერდი.
საღამოობით, [ვით ხომალდი] როგორც გემი ასწიოს ნაღმმა -
[ისე ბრწყინავდა და] მზით ენთებოდა და ჰქრებოდა ტიტანის მკერდი.
[მე ვკითხულობდი, ვოცნებობდი, [ვღელავდი,] ვქროდი თუ ვწერდი]
ბავშობიდანვე ის სიშორე მტანჯავდა ერთი:
[იმ მთათ] ლაჟვარდთ სიშორის მიტაცებდენ [ინტეგრალები (გზნობას)] ნამქერალები,
[მე] და ვკითხულობდი, ვოცნებობდი, [ვქროდი] ვმღერდი თუ ვწერდი,
[მარად] მდევდნენ, მეძახდენ, მიზიდავდნენ ის მწერვალები..
რით [შეაჭედა] შეაყენა ის ხომალდი გრძნეულმა დაღმა,
[არ მისცურავდა] [მე არ ვიცოდი! ვერც გავიგე, ისე დავბერდი.]
შენ არ იცოდი! ვერც გაიგე, ისე დაბერდი.
[გააგრძნეულა] შემოიხვია მყუდროება ღრუბლების ბაღმა,
მოსჩანდა ხვამლი, როგორც თრთოლა, როგორც ხავერდი.
როგორც უთოვლო ყმაწვილობის [უღრუბლო ღმერთი] უბრალო ბედი,
როგორც [მომავალ] ჩავლილის ქარიშხალთა ცივი ბრჭყალები (გზნობა).
როგორც სიცოცხლე, როგორც კუბო, როგორც [ხავერდი] იმედი,
[მარად] მდევდნენ, მეძახდნენ, მიზიდავდნენ ის მწერვალები.
[ალბად მის იქით იწყებოდა სვანეთის]
[დამასნეულა] მთლად დამიმონა ცად ნატყორცნმა ლურჯმა წიაღმა.
ჰაეროვნება[მ]თ საიდუმლომ დაფარა ქერდი. -
თითქო იმ მთაზე ისევ ისე ვწევარ გულაღმა
და ვარსკვლავების დიდი წიგნის ყოველი გვერდი,
არის თეთნულდი, არის უშბა, არის სვანეთი.
[იმისი] იმათი დილა და შუადღე მზით ნაალები,
[მისი] მათი საღამო, ბინდთა ლურჯი ოკეანეთი..
მდევდნენ, მეძახდნენ, მიზიდავდნენ ის მწერვალები.
[გული დამეხშო.] [ცრემლები მაღრჩობს. არ იქნება თუ არ გავერთე!
ლამის ამოსწვას შეუწყვეტმა [ცრემლმა] დარდმა თვალები!]
[მდევენ, მეძახის, მ.] [ისევე მდევენ, როგორც წინად, ცად შემაერთი,
[მდევდენ, მეძახდნენ,] კავკასიონის მიზიდავდნენ ის მწერვალები!]
[მთები, ჭალები] [ისევ ის] და იგი მთები, [ის ცხოვრება] ვით მოგონებათ შემოირიგა
მწერვალმა, რომლის სახელია [დიდი] ქნარი, ლირიკა.
ახალგაზრდობა ჩემი გაჰქრა! თვალს მიეფარა.
ახალგაზრდობა ხომ არსებობს მაინც მგზნებარი.
მოხევის ქალო თინაო
მოხევის ქალო თინაო, არაგვ[ო]ის ლურჯ[ად]ო მინაო.
ხეობავ დარიალისა, სთქვი როგორ გინანინაო.
უღელტეხილო ჯვარისა, [ყაზბეგის] სიცოცხლე მომეწყინაო:
[ყველა, რომელიც მიყვარდა] ბევრმა ძვირფასმა ჩემთვინა - სამარედ მიიძინაო.
ვინც მეგობარი მეგონა, მტრულად დამიდგა წინაო.
ვარ მწირი, ვარ უბინაო.
წამერთვა სულის სიმშვიდე.
წვიმავ, ცრემლების წვიმაო.
გადავდეგ ამ ქვეყნიდანა, მთებს მივაშურე [გამოსარჩლება -].
*
აყვავებულა მდე - (ლო),
აყვავებულა მთე - (ბი),
მამულო საყვარე - (ლო),
შენ როსღა აყვავდე - (ბი)!
ივლიანე - (შერყეული სტილის პოეტი).
სერვანტესის „დონ-კიხოტი“-დან
Доносо, поэт помешанного стиля, Санчо Пансе и Россинанту
Санчо Пансе
Санчо я оружено - (сец)
Дон Кихота господи - (на).
Ноги по пыли пусти - (лись),
Чтоб пожить разумно до - (ма).
и т. д.
10 სტრიქ. დასასრულს კი - (лой).*
Россинанту
Россинант я преслову - (тый),
Правнук славного Бабье - (ки)* ( ვარსკვლ.)
И за тощее за те - (ло)...
и т. д.
10 სტრიქ. დასასრულს - (пить).*
Вопросительный. Восклицательный. Ковычки - все на месте.
სონეტი:
Диалог между Бабьекой и Россинантом
Б. Как, Россинант почтенный, Вам живется?
Р. Да так, что не видна Работа Смена.
Б. А что любовь глупа? Р. Ума немного.
Б. Философ стали вы? Р. Так, с голодовки.
Б. На Пансу жалуешься? Р. А выйдет что-же?
Когда тревожить жалобами Бога
Когда хозяин...
и т. д.
*
ზაფხულის დღე იყო. მე მეჩვენებოდა, რომ ის დღე ძალიან მწუხარე და ნაღვლიანი დღე იყო. დაღონებული მივდიოდი მტკვრის პირად, რომლის დუდუნიც სამწუხარო და სავალალო ელეგიის მსგავსად მომესმოდა. „ცხოვრებაც ასე სევდიანია“, - ვფიქრობდი, - „როგორც ეს ბუნება. ყოველდღე სამწუხარო ამბავი, ყოველ წამს სავალალო შედეგები, ყოველ ნაბიჯზე სევდის აღმძვრელი სურათი“.
ხელს ვერავინ ჰკრავს!
*
სიმშვიდეში თვლემს
[მწერვალები] კოშკი უძოს მთის,
ქარი არა სცემს -
ფოთოლი არ თრთის.
ავგაროზი.
ჟამთა სიავე. [ჟამთა სიავეს.]
სიავე ჟამთა. სიავე კაცთა.
სიავე-ს. სიავ-ით-ა. სიავესი. სიავეთი. სიავეზე - სიავემა.
ჟამთა სიავევ! ის Ave!
სიიავე. იავე. მონიავე. იაიავე. მელოლიავე. Ave.
ჟამთა სიავე
„ჟამთა სიავე“ - ფრაზა აქვს ლექსში ს. აბაშელს. ჯერ ისევ 1909 წ. („თ. და ც.“) (თუ კაცთა?).
„პიტალო თხემზე აფრენილი მსუბუქ ნიავით,
მსუბუქ ნიავით ცოდვილ მიწას დაშორებული,
ვიდექ, ბედისა მომდურავი კაცთა სიავით,
კაცთა სიავით გულნატკენი, დაღონებული“.
რა თქმა უნდა - კაცთა სიავით... უნდა შემოწმდეს... თუ ჟამთა სიავით?
ჟამთა სიავე ნ. ლორთქიფანიძის რომანის სათაურია. მშვენიერი სათაური. სათაური! Безвременье? Лихолетие?
ჟამთა სიავე... (ნ. ლორთქიფანიძე).
კაცთა სიავით... ს. აბაშელი.
*
1940. 22 თებერვალი.
I. ეხლა ღამეა. პირველს უკლია ათი წუთი. მოვისმინე შუბერტისა და ბახის მელოდიები. ორთავესი ელეგიური განწყობილება. მაგრამ ეხლა მთავარი ეს არ არის:
სულ სამი საათის წინ შემხვდა ძველი ნაცნობი - არჩილი. იგი მოდიოდა უნივერსიტეტიდან - მეღვინეთ-უხუცესი უნდა მენახაო. ვერ ვნახეო. ლექციებს კითხულობსო.
მივიპატიჟე ლუდზე („ეხლანდელი ღვინო არ დაილევაო, ისევ ლუდი სჯობიაო“). მოვიგონეთ ბევრი რამ დათიკო პავლიაშვილზე. მეგობრებმა რომ მეტსახელად „ნაპოლეონი“ დაარქვეს.
II. მართლაც, ნაპოლეონი იყო გარეგნულად. ისეთივე შუბლი, სახე, განსაკუთრებით ცხვირი, გულზე ხელის დაკრეფა, თავის მიმოხვრა, გამოხედვა, მოკუმული ბაგეები (როდესაც რაიმეზე დაფიქრდებოდა), მაგრამ ეს ზედმეტი სახელი იყო, ამხანაგური.
III. ნამდვილად კი ის იყო ჟურნალისტი, რეპორტიორი, ივერიის, ცნობის ფურცლის და სხვ. ერთგული თანამშრომელი. უზომოდ ხუმარა ვინმე, გულწრფელი კაცი.
IV. ჰქონდა კუზი. უზარმაზარი კუზი. ეს კუზი მას მუდამ ასხვავებდა.
V. ატარებდა გახუნებულ ფრაკს. 1921 წ., როდესაც მე ის გავიცანი (ჩემთან მოვიდა მწერალთა კავშირში), სწორედ ამ ფრაკით მოვიდა ჩემთან. ეს იყო სავიზიტო ფრაკი. კალთებ-მორგვალებული. ეს ფრაკი მას მუდამ ასხვავებდა (სუფთა საყელო, სუფთა მანჟეტები და ფრაკი).
VI. მაგრამ ამ სამოსელს აშვენებდა არა მისი შესაფერი თავის სამკაული. იგი ატარებდა ჟოკეს (ოო!).
VII. ეს იყო ძველის ძველი ფრაკი. ერთხელ მითხრა, თუ როგორ შეუკერა მას ეს ფრაკი „ივერიის“ რედაქციამ. რომელიღაც ცნობილი უცხოელი ჩამოსულიყო, რომლისგანაც რედაქციას სურდა გაეგო ბევრი რამ. ამ შემთხვევაში დ. პავლიაშვილს მიანდვეს ეს საქმე. და შესაფერისადაც მორთეს. მან, რა თქმა უნდა, პირნათლად შეასრულა საქმე. ფრაკიც შეირჩინა.
VIII. მან ერთხელ მომიტანა თავისი ახალგაზრდობის სურათი (როდესაც ჩვენ დავმეგობრდით), სურათს დავხედე, მეუცხოვა. მან მიპასუხა, რომ ის არ იყო კუზიანი, კუზი უკანასკნელ ხანებში გაუჩნდა და დაამახინჯა ის.
IX. ისე შევეჩვიეთ ერთმანეთს, როდესაც მარტო მხვდებოდენ, სულ მეკითხებოდენ: „Где-же Квазимодо“?
X. მასთან ერთად იყვენ სულ მუდამ: ვ. გუნია, შ. დადიანი, ფარესაშვილები, ნანობაშვილები, ჯაფარიძეები.
XI. მუშაობდა იუსტიციის კომისარიატში რედაკტორად. იქ შეუყვარდა ერთი ქალი და სწორედ იმ ქალმა დაარქვა კვაზიმოდო. ჩინოვნიკები ღვინის სმას შეაჩვია და ხშირად დადიოდენ ვერის სასაფლაოზე - წაიღებდენ ღვინოს, სანოვაგეს; მეც ბევრჯერ ვყოფილვარ მათთან. მხიარულად ვატარებდით დროს. იმ ქალს სახელად ერქვა მარო (თუ არ ვცდები).
XII. გრიბოედოვის ქუჩაზე ის და მე ხშირად დავდიოდით ოჯახში, რომელშიაც ორი ახალგაზრდა ქალი იყო. ერთ მათგანს ჯერ ისევ ქუთაისიდან ვიცნობდი. დავით ავალიანთან მუშაობდა მემანქანედ. დათიკოს იმ სახლშიაც „კვაზიმოდოს“ უწოდებდენ.
XIII. შემდეგ ერთი არტისტი ქალი იყო - სონია ეპიტაშვილი, რომელსაც დათიკო სიყვარულს ეფიცებოდა და იმ ქალსაც სჯეროდა (ჰმ!).
XIV. შემდეგ ერთი მასავით კუზიანი ქალი უყვარდა(!), ვაჩნაძის - დრამატურგის ქალიშვილი, და იმ ქალსაც სჯეროდა. საზოგადოდ კი, მას არავითარი სიყვარულისთვის არა სცხელოდა. გრძნობდა დაავადებას, სიკვდილის მოახლოვებას.
XV. განსახკომთან:
- ვანო სარაჯიშვილო, სახალხო არტისტის სახელი რომ მოგეცი, იმიტომ გადიდგულდი?
- შენ რა გინდა, დათიკო? - ღიმილით ეკითხება ვანო.
- ოპერის დირექტორობაც რომ მოგეცი, იმიტომ?
- რა გინდა, რა, შენ ისა სთქვი!
- შენზე იმდენი რეცენზიები რომ ვსწერე, იმიტომ?
- ვაჰ, ეს რა კაცია! გალაკტიონ, თუ ძმა ხარ, მიშველე, მომაშორე ეგ კაცი.
- არა! (ნაპოლეონისებური გულხელდაკრეფით) ეხლავე წამოხვალ „კახეთია“-ში. წავედით. ვანოს იმ დროს ფული ჰქონდა. ძეგველიშვილთან თევზი ვიყიდეთ. მივედით კახეთიაში. არასდროს ისეთი მრავალჟამიერი არ მახსოვს, ჩვენ სამი რომ ვმღეროდით: მე, ვანო სარაჯიშვილი, დ. პავლიაშვილი.
(დანარჩენი შემდეგ... მეძინება).
*
აპრილი. ათას რვაას
ოთხმოცდა ექვსი წელი.
[მაგრამ] [სანამდე] [ჯერ მე ვწყვეტ ბაასს.
[შევუდგებოდეთ, მთელი]
ამბავი [გითხრათ] მინდა ჩემი
გაგიზიაროთ, ძმებო].
სანამ ვიწყებდე ბაასს,
შესავალის ვარ მთქმელი:
ეს რამდენიმე დღეა
და რამდენიმე ღამე,
რაც გაოცებულ თვალებს
არ ეკარება რული.
ნევა - სიზმრების ტყვეა,
სფინქსი - ზღაპრული რამე,
თეთრთა ღამეთა წყებით
ტყვეობაშია სული.
*
ამბავი, რაზეც იწყება ლექსი,
[რა მშვენიერი] გასაოცარი არის ამბავი!
ეს იყო რვაას ოთხმოცდაექვსი
[წლის დიდი თოვლი] [ზეცა,] მიწის თოვლით მბამბავი]
წლის არე, თოვლით გადამბამბავი.
*
[1896 წ.]
1. [პეტერბურგის] ტფილისის დილა.
2. შეხვედრა ხიდზე ორი მუშის: ამბავი დაპატიმრებულთა შესახებ და ქარხნ.
3. რატი ყავახანაში. მურა.
4. მურა ციხის კარებთან.
5. ლენინი ციხის სარკმლიდან.
6. პურის გადმოგდების ისტორია.
7. პროკლამაციები ქარხნებში (საპირველმაისო).
8. გავლენა.
9. შედეგები. ეპილოგი.
ხოხობს - სოხუმს (?).
ის ძაღლი მთებიდან ჩამოყვა.
II
[დილაადრიან] ყავახანის თუ დუქნის,
გაუწმენდელი შუშა!
სასმელებიან დახლთან
სდგას ახალგაზრდა მუშა.
მას [გაკვირვებით] დაჟინებით თვალში
[მისჩერებია] ის მიაჩერდა ძაღლი:
ის მშიერია, ხიბლავს
პურით მდიდარი დახლი.
[ - აბა, რა გიყო, მურა,]
- რას შემომცქერი, მურა,
თვალში რად გიკრთის შური?
აბა, რა გიყო მურა,
აი, ჩაცეცხლე პური!
[თითქო ახალი] უელვარესი სხივით
ძაღლს გაუბრწყინდა ზეცა
და შავი პურის ნატეხს
გახარებული ეცა:
ეს იყო მხოლოდ ქუჩის
მოხეტიალე ძაღლი,
მისთვის არც პური სჩანდა,
არც შესაფარი სახლი.
ახალგაზრდა კი ფიქრით
სწყდება, შორდება [პიტერს] სოხუმს,
ყველაფერს, [რასაც დიდი] რაიც ასე
[დედაქალაქი იტევს] აშვენებს ქალაქს მოხუცს.
მას გაახსენდა თავის
[შორი] სამშობლო [მხარე] ველი,
ღარიბ [ქოხების] ფაცხების გროვა
ცივი, მუნჯი და ბნელი.
სადაც ბევრია სული
კაცთა, პური კი ცოტა..
სადაც შიმშილი მეფობს
და მწუხარება დროთა.
შრომის უსივრცო ველის
ხმელი და მწარე პური:
[ლუკმა პურისა]
დაღად რომ აკრავს [თონის] კერის
[თეთრ-ნაცრიანი] ნაცარ-ნახშირის მური..
რამდენს იწონის შრომას,
კაცთა ძალას და ღონეს..
რამდენს აღავსებს მინდორს,
რამდენს ახურებს თონეს.
რა ჭაპანწყვეტა, ოფლი,
დარდი, კვნესა და ზრუნვა,
დაუცხრომელად მსვლელი,
ვით დედამიწის ბრუნვა.
- რად შემომცქერი, მურა,
ეხლა რა გინდა მეტი.
[კაცთ მომავალზე] კაცთაც, მრავალზე მრავალს
სდევს შენებრივი ბედი -
[და ახალგაზრდა მუშა] მუშა, სახელად ბაჯა,
[ფულს გადიხდის] დახლს შორდება და მიდის,
[ქარხნისკენ] ფაბრიკისაკენ, სადაც [იგი]
ძალს ლუკმაპურზე ჰყიდის.
[მხოლოდ კარებთან,] [და] ქარხანასთან კი, სადაც
ბერვას იწყებდა ქურა,
მან შეამჩნია, რომ [კვლავ] გზად
[თან მიჰყვებოდა] ადევნებოდა მურა.
ალბად, მადლობის გრძნობით
დაუმეგობრდა მუშას,
წყენით შეხედა ქარხნის
კართან მდგომარე გუშაგს..
ხელში უჭირავს [რაღაც] ჯოხი,
[ჯოხი კი არა] მურას ჰგონია ურო,
სწუხს, რომ მეგობარ [მუშას] ბაჯას
შიგნით ვერ შეჰყვა მურა.
I
პირდაპირ, ცხელ პურს სადაც
[ჰყიდის მეპურე] არ დაედება წუნი,
ბამბურა მურა სდგას და
ათრობს [პურების] ძვირფასი სუნი..
ის მშიერია. უცდის.
მისი თვალი და ყური -
დრო შეარჩიოს [ისე] ზუსტი,
რომ მოიტაცოს პური..
მხოლოდ ვერ ამჩნევს იგი,
ნერწყვმორეული მადით,
ძაღლთა მჭერელი ვინმე
მას ეპარება ბადით.
ესროლა კიდეც, მაგრამ
ამაოდ. ასცდა. [ბადე] ნურას
უკაცრავად, რომ ტყავი
[თავისი უყვარს მურას;]
არ ემეტება მურას;
რომ მისგან კერონ ნაზი
ხელთათმანები ქალის.
გულგახეთქილი მურა
გარბის, ვით ქარი ჭალის;
ძაღლთა მჭერელის ამით -
იმედდაკარგულ ხახას,
და მაცქერალი ხალხის
გამოცოცხლება-ხარხარს -
გადარჩენილმა მურამ
გასჭრა ბაზარი ავი:
და ყავახანის ღია
კარებში [შეჰყო] შერგო თავი.
* * *
ზღვის პირს, სად ბერძნის ცხელ პურს...
III
[ნევის [პროსპეკტი] ნაპირზე] გზად კი, ზღვის პირად, მდიდრულ
[ყავახანების] ყავახანათ [შუშა]
მათგან განიგან მიდის
წარბებშეკრული [მუშა] ბაჯა.
ხედავს, შუშების იქით
მოსჩანს დარბაზი [ვრცელი] დიდი,
სავსე მაგიდას უზის
და სდუმს ჯენტლმენი მშვიდი.
იგი აივსებს ფინჯანს
შავი მაგარი ყავით.
ის მაძღარია ისეც
[დედაქალაქის] ზღვის მშვენიერი ჰავით.
[მაშინალურად] სტეხს ის
თეთრ, ჯერ ისევ თბილ ნაზუქს,
არ ეკითხება ვინმე,
არც თვით მოითხოვს პასუხს -
რად ეჯავრება ეს მზა,
ეს მშვენიერი პური.
რისთვის დადის ის ქვეყნად,
როგორც ზედმეტი მდგმური.
არა, არ სშია. მხოლოდ
[სიცალიერე სულის] მცნობის სიცოცხლის სრულის -
სახეს ატყვია დაღად -
სიცალიერე სულის!
[წარბებშეკრული მუშა]
ზიზღით ჩაუვლის
[ამ მუქთახორას].
ზიზღი! - ფიქრობდა მუშა
[ვის არ შობს] რა არ ჰქნა კაცთა ჩაგვრამ...
სულს ჩემსას არრა უშავს,
მადაც კარგი მაქვს... მაგრამ...
გადაშუადღდა. ჩრდილი
დაეცა ბზას და ირისს,
ქარხნის საყვირი [ყვირის] [მწარე] დღიურ
შრომის შეწყვეტას ყვირის.
ჯგუფ-ჯგუფად, ანუ ცალკე
[სტოვებენ რკინის კარებს]
ედინებიან ზღვარით,
ჩვენი ნაცნობი მუშაც
სტოვებს ალაყაფ-კარებს.
ის რაღაც მტკიცე მიზნის
შეგნებითაა მსვლელი
სწორედ იქითკენ, სადაც
საპყრობილეა ძველი.
*
[არ უშრომია] [გასუქებულა:] შრომით
არ დაღალვია მაჯა...
ზიზღით ჩაუვლის ბაჯა
ამ მუქთახორას ვინმეს.
ხედავს
ხან აქ, ხან იქ, ან
კიდის
გასწვრივ მდიდრული შუშა.
მათგან განიგან
მიდის
წარბებ-შეკ...
*
მწერდა: „ძმაო გალაკტიონ!
[ეხლა] აწ ამასო ვფიქრობ უფრო:
რომ გავიგო შენი გრძნობა,
რომ შენს ლექსზე ვისაუბრო,
ამ ადგილას, აქაც „გრძელი
სიტყვა მოკლედ აღარ ითქმის“,
წინანდელი შენი [ლექსი] ტომი
წაკითხული მქონდა თითქმის,
სანამ ამ წიგნს გამოსცემდი,
აღტაცებულს [შენი] ძველი წიგნით
ხშირად მქონდა საუბარი
ჩვენს მწერლებთან, ისევ შიგნით -
ვამბობდი, რომ შენ ხარ ჩვენი
ეპოქისა - ახლით მქროლი,
ლირიკოსი - (მომღერალი)
და არცა გყავს ვინმე ტოლი
შავ მანტიით, „ლურჯა ცხენით“
გაბედვით და შეყვარებით.
შენ მეოცე საუკუნე
მოარღვიე ახალ ხედვით,
შენით ძველი და ახალი
დაიჩრდილა იდილია;
ის ბესიკი, [და აკ.] ალექსანდრე,
ის აკაკი და ილია,
[სად არიან ან ახლები?]
ან ახლები სად არიან?
ყველა გაღმა დარჩა, [ტანით] განით -
და შენა კი წინ მიდიხარ,
ჟინჟღილიან ჩირაღდანით.
მთელი შენი პოეზია -
ჩანჩქერია ბუნებრივი,
ის წმინდაა და ანკარა,
გამჭვირვალე, როგორც სხივი.
უცხო, ფერად, სურნელოვან
ყვავილების ნაზ სიტურფეს
ეს ჩანჩქერი ბუნებრივი
გვერდით მღერის და ჩაურბის.
მღერის პატარძალი „მერი“.
იგი მღერის და შენ გიცდის,
და ეს წყარო არა შრება,
არ ილევა მზე არტისტის,
იგი მიჰქრის, არ ჩერდება,
გაგიჟებულს ეგვანება,
სადღაც დაუსრულეთისკენ
გაგიჟებით ექანება.
[ამ დროს როგორ სასაცილო]
და რა სასაცილო არის
სხვა პოეტი [ამ დროს] აქ შენს გვერდით,
დამდგარა და თავს შეიქცევს
ხრინწიანი ალავერდით.
უშოვია ვედრო წყალი
(ვგონებ, სადღაც მოუპარავს),
თან დააქვს და თვის უგუნურ
აღტაცებას აღარ ფარავს.
დადის, ყველას თავს აბეზრებს
(ყველას იპყრობს განცვიფრება),
შენს ბუნებრივ, წმინდა წყაროს
ექიშპება, ეჯიბრება.
ბოლოს ვედრო-აყროლებულს
[წყალი] გზით მაინც არ განუხრია,
გაზეთისა თუ წიგნაკის
ფურცლებიდან დაუღვრია.
უყვირნია: შეხედეთო,
ნახეთ ჩემი სისადავე!
რა უშრეტელ პოეზიის
წყაროს ვარო [მე] სათავე[ო]!
ამისთანა მეტიჩარა -
ცრუ პოეტთა დაგროვება...
IV
ციხის სარკმლიდან [ხედავს] რგვალი,
გადმოისროლეს რაღაც.
მშიერი ძაღლის თვალი
რასმე უკეთესს ნახავს?
ეს იყო პური, პური!
გადმოსროლილი ბედით.
გახარებული მურა
ეცა. უეცრად ღვედით
იჭერს მარჯვენა მუშის,
ეს როგორაა, იგი
პურის აღებას უშლის?
მურაც მიიწევს, მუშაც.
არის [მედგარი] (ნამდვილი) ომი და კრივი,
თუ ვის დარჩება - მათგანს
პურის ნატეხი ცივი.
თითქო მეგობრად სთვლიდა,
ეხლა რა მოხდა ნეტა -
რომ ერთი ლუკმის [მისი] გამო
არის შეხლა და წყვეტა?
მორჩა. პირიდან მურას,
გამოაცალეს ლუკმა.
მუშის სახეზე შვების
გაისრიალა შუქმა.
ხელში მოკუმშა [მაგრად] მგლურად
გადმოსროლილი პური:
უკაცრავად ვარ, მურა,
ხელი არ შეგხვდა ძმური.
V
განზე გამდგარი, მტრულის
მომრიდებელი მზერის
[და გადმოსროლილ] მუშა ნასროლი პურის
[შუა სტეხს [პურის] მორგვალება]
[სტეხს] გულში პოულობს [ბარათს] წერილს:
„ამხანაგებო! ჩვენი
ასეთი არის [რწმენა] გეზი.
აქ ვერ ჩავლპებით, რწმენის
[თქვენთან] ხალხში გვეძახის წესი.
ჩვენ გადავწყვიტეთ, [რათაც] [ერთხმად] ღამეს
[არ უნდა დაჯდეს,]
თავის დაღწევა ციხით:
მაგრამ ვერ შევძლებთ ამას
მხოლოდ შუბლით და მჯიღით.
[სხვა ეზოიდან]
თქვენ იარაღი [მხოლოდ] უნდა
შემოგვიგზავნოთ თხრილით.
ჩვენც თავს დავაღწევთ თუნდაც
მტრის სამუდამო ძილით“.
[უცებ... წერილის] ერთიც ვნახოთ და მკითხველს
თვალთ შეაჩერდა მურა?
თითქო მეგობარს ჰკითხავს:
წარღვნა [მიდისო] მოხდაო, თუ რა?
მუშა არ იმჩნევს არსად,
უბეში იჩრის მურაზ
[უბედ ინახავს] პურიდან იღებს [წერილს]
პურით მიღებულ ბარათს,
პურს კი მიუგდებს მურას..
*
[ნუ ჩამოჰყარე ყური]
შენ ნუ ჩამოჰყრი ყურებს,
[წარბი [რად] ნუ მოგეწკურა]
ნუ მოიწკურე მგლურად?
უკაცრავად ვარ, მურა,
ნუ გეწყინება მურა.
*
როს საბყრობილის [ახლო] კართან
მივიდა. მისულს ფიქრები ბურავს
მაგრამ [უეცარ] უნებურ შიშით -
სთქვა: აქ რა უნდა მურას?
*
თონ[ის]ე, ვით ქუჩა,
გასცდა,
არ დაედება წუნი,
ბამბურა მურა
სდგას და -
ათრობს ლავაშის სუნი.
შიმშილი აღრჩობს,
უცდის
მისი თვალი და ყური,
დრო შეარჩიოს
ზუსტი,
რომ მოიტაცოს პური.
[მხოლოდ] ვერ ამჩნევს ძველი -
[იგი] ჟინმა
[ნერწყვმორეული] ისე წაიღო მადით -
რომ ძაღლთ მჭერელი
ვინმე
მას ეპარება ბადით.
ესროლა [ავად სანდრომ] სამტრო
კავი..
ამაოდ. ასცდა. ნურას
უკაცრავად, რომ
ტყავი
არ ემეტება მურას,
რომ მისგან ჰკერონ
წკურა
ხელთათმანები ქალის.
გულგახეთქილი
მურა
გარბის ვით ქარი ჭალის.
ძაღლთა მჭერელის,
[ტაღის] დაღლილს,
იმედ-დაკარგულ ხახას,
და მაცქერალი
ხალხის
გამოცოცხლება-ხარხარს, -
გადარჩენილმა
მურამ,
გასჭრა ბაზარი ავი
და ყავახანის
ღია
კარებში შერგო თავი.
ხან აქ, ხან იქ, ან
კიდის
დასწრივ მდიდრული შუშა,
მათგან განიგან
მიდის
წარბებ-შეკრული მუშა.
ხედავს: შუშების
იქით
მოსჩანს დარბაზი დიდი.
ზღვა ჯაშუშების
ჭიქით
წინ სდუმს ჯენტლმენი მშვიდი.
იგი აივსებს
ფინჯანს
შავი, მაგარი ყავით.
ის მაძღარია
ისეც
დედაქალაქის ჰავით.
მაშინალურად
სტეხს ის -
თეთრს, ჯერ ისევ თბილ ნაზუქს.
არ ეკითხება
კექსის -
არც თვითონ ითხოვს პასუხს -
რად ეჯავრება
ეს მზა,
ეს მშვენიერი პური,
რისთვის დადის ის
ქვეყნად
ყველგან ზედმეტი მდგმური.
არა, არ შივა.
ლაღად
მცნობი სიცოცხლის სრულის,
სახეს ატყვია
დაღად
სიცალიერე სულის..
წარბებ-შეკრული
მუშა
ზიზღით ჩაუვლის...
სულს მისას არრა
უშავს,
მადაც კარგი აქვს... მაგრამ...
[ამ დროს] ციხის სიმაღლით
რგვალი
[გადმოისროლეს] ამ დროს ისროლეს რაღაც,
მშიერი ძაღლის
თვალი
რასმე უკეთესს ნახავს?
ეს იყო პური,
პური!
გადმოსროლილი ბედით
გახარებული
მურა
ეცა. უეცრად ღვედით -
[იჭერს მარჯვენა
მუშის]
როგორც მეორე,
მოწმე -
იჭერს მარჯვენა მუშის.
ეს როგორაა?
მოძმე
პურის აღებას უშლის.
მურაც მოიწევს,
[მუშაც] რატიც,
არის ომი და კრივი -
თუ ვის დარჩება
მათგანს
პურის ნატეხი ცივი.
შეტევის უქმის
წამო!
ეს როგორ მოხდა ნეტა,
რომ ერთი ლუკმის
გამო -
არის [შეხლა და] მეგობართ წყვეტა?
მორჩა. ცხოვრების
მურას
გამოაცალეს ლუკმა.
მუშის სახეზე
შვების
გაისრიალა შუქმა.
ხელში მოკუმშა
მგლურად
ომით ნაშოვი პური:
და ამბობს მუშა:
„მურა,
ხელი არ შეგხვდა ძმური!“
*
1. NN. „გალაკტიონ ტაბიძის თხზულებათა მე-III ტომი“. წ. (ლიტერატურული საქართვ., 1940, №36 (159).
2. შ. რ. „გ. ტაბიძე - „ლირიკა“. ბიბლიოგრ. (ლიტ. საქართვ., 1940, №36, გვ. 4 (№159).
3. NN. „გალაკტიონ ტაბიძის თხზულებათა მე-III ტომი“ (კომუნისტი, 1941 წ., №8 (6006).
4. NN. „ქართველი მწერლები საბჭოთა საქართველოს“ (ლიტ. საქართველო, 1941, №47 (6052).
5. NN. „შოთა რუსთაველის დაბად. 750 წლისთავის შეს.“ (სალიტ. გაზ.), 1934, №16 (70), 1 გვ., საქ. კ.პ.ბ.ც.კ. 20/VIII დადგ.).
6. ბესო ჟღენტი. „პოეტი და რევოლიუცია“. წ. (ლიტერ. საქართ., №31 (154), გვ. 2).
7. NN. "ოკტომბრის რევოლიუციის 23 წლისთავისადმი" (ქრ. ლიტ. საქ., 31 (154), გვ. 3).
8. ლევან ასათიანი. „გალაკტიონ ტაბიძე, პოეტური შემოქმედების 30 წლ. თავის გამო“ („მუშა“, 1938, №292 (4724), 33 გვ.).
9. შალვა რადიანი. „ლირიკის დასაცავად“ (ჟურნ. „დროშა“, 1933, №№15-16, გვ. 16).
10. NN. „გალაკტიონ ტაბიძის იუბილეი“. 25 წ. („კომუნისტი“, №139 (3895), გვ.4).
11. NN. „Вечер, посвященный творчеству Галактиона Табидзе“ („Вечерний Тб.“, стр. 4).
12. NN. „К столетию со дня смерти Пушкина“ (Веч. Тб., 1936, №?).
13. NN. „გალაკტიონ ტაბიძის ლენინის ორდენით დაჯილდოვება“ (კომ., 1936, №63 (4527), ორშ., 23/III. გვ. 1).
14. NN. „გალაკტიონ ტაბიძის სამწერლო მუშაობის XXV წლისთავისთვის“ (კომ., 1933, №142, გვ. 2).
15. NN. „გ. ტაბიძის საღამო“ (კომ., 1933, №169, გვ. 4).
16. NN. „გ. ტაბიძის იუბილეის გამო“ (კომ., №151, გვ. 4).
17. ბეს. ჟღენტი. „მნათობი“, 1932, №№10-12 ( შენ. გ. ტაბიძის შესახებ. სალიტ. გაზ., 1933, №10, გვ. 2).
18. NN. „გ. ტაბიძის იუბილე“ (სალიტ. გაზ., 1933, №10. გვ. 4).
19. ალ. სულავა. „წითელი არმია და მწერლობა“ (სალიტ. გაზ., 1933 წ., №5).
20. Dilton. „გვეტაძის ვირი ანგელოსით“ (კომ., 1932 წ., №2, გვ. 3).
21. NN. „О 750-летии Руставели“ (Тифлисский Рабочий, 1934, №48, გვ. 1).
22. სარედ. გ. ტაბიძის იუბილეი (ბიოგრაფ. ცნობები) (ჟურნ. „დროშა“, 1933, №13, გვ. 4).
23. სარედ. რევოლიუციის დიდი შემომქმედი (ჟურნ. „დროშა“, 1933, №13, გვ. 4).
24. ცეკავშირის მუშა-მოსამს. კლუბი. რესპუბლ. სახ. პოეტის შემოქმედ. საღამო (მოწოდება).
25. „მსოფლიო ომის პრობლემა გ. ტაბიძის პოეზიაში“ („ჩვენი თაობა“ - ჟურნ., 1938, №6, გვ. 38.). ლ. დეისაძე. „თანამედროვე საბჭოთა პოეტები“.
26. ა. ს-ა. გ. ტაბიძის ბრწყინვალე ოსტატობით და დიდი პოეტური ერუდიციით დაწერილი ლექსი „მანონ ლესკო“-ზე („საბჭოთა ხელოვნ.“, 1939, №11, გვ. 87).
27. მირზა გელოვანი. „გალაკტიონს“ („ჩვენი თაობა“, №2, გვ. 14, 1940 წ.).
28. ს. გორგაძე. „ქართული ლექსი“ (გ. ტაბიძეზე. გვ. გვ.).
29. NN. „Вепхис-Ткаосани на абхазском языке“ (Заря Вост., 1941, №98, გვ. 4).
30. NN. На литературном вечере в Гостеатре Абхазии (Сов. Абх., 1941, №99, გვ. 1).
31. NN. სალიტ. საღამო აფხაზეთის სახ. თეატრში (საბჭოთა აფხ., 1941, №99, გვ. 1).
32. NN. „აბჟას-ცია ზშიუ“ აფსгშიალა იახჲთг წгზაზг აიზარაჭჲგ" ("აფსნгყაფშ", 1941, №99, გვ. №1).
33. NN. „გალაკტიონ ტაბიძის შეხვედრა მასწავლებელთა სახლის ლიტერატურულ წრის წევრებთან“ (ლიტერ. საქართვ., 1941, №17, გვ. 1).
34. NN. „ქსთტისლატიი აპოეტციეი აშიყუჳჳციეი აფსნს იააიტ“ (აფსნгყაფშ", 1941, №98. გვ. 1).
35. NN. ბიოგრაფია გ. ტაბიძისა (რომელიღაც სახელმძღვანელო, 1939 წლ.).
36. Б. Б. „За большую советскую литературу“ (журн. „Рост“, Моск., 1932 г., №21, стр. 26).
37. М. Рафили. „За интернациональную смычку поэтов“ („На Рубеже Востока“, 1934, №17, стр. 4).
38. სეო მ-ძე. „გ. ტაბიძის საღამო“. ლექსი (მებრძ. უღმ., 1933, №21).
39. Г. Б. „Смотр литературы“ („На рубеже Востока“, 1934 г, №17).
40. NN. „О награжд. орд. Ленина - постановление Ц.И.К. СССР“ („Заря В.“, 1936 г., №68, стр.1).
41. პანტელეიმონ ჩხიკვაძე. წერ. („ლიტ. საქართველო“, 1936, №8, გვ. 2).
42. NN. საქართველოს მოწინავე ადამიანთა დაჯილდოვება („მუშა“, 1936, №69, გვ. 1).
43. NN. Литература Советской Грузии (На Руб. Вост., 1936, №5, стр. 3).
44. Письмо Трудящихся Советской Грузии Вождю народов Великому Сталину. Во всех газетах (На Руб. В., 1936 г., №5).
45. Поэты Грузии. Предисловие к книге (Антология МСМХХХV, стр. ХV).
46. შალვა რადიანი. „ქართული მწერლობის 10 წელი“ (ჟურნ. „მნათობი“, №№1, 2, 3, 1931 წ.).
47. გ. აგარელი. „ჯონ რიდი“ („მნათობი“, 1924 წ.).
48. ჟურნალ „მნათობის“ რედ. გენერალური სარჩევი. გ. ტაბიძე. 1924 წ. თებერვლიდან 1929 წლის მარტამდე დაბეჭდილი მასალები („მნათობი“, 1928, №№2, 3).
49. საბჭოთა საქართველო 17 წლის მანძილზე (იხ. განყოფ. „საქართველო მოწინავე კულტურის ქვეყანაა“. „საქართველოს სოციალისტური ხელოვნება და ლიტერატურა“ (კრ., 1938, გვ. 88).
50. შალვა რადიანი. „რევოლიუციის პოეტი“ (ჟ. „მნათობი“, 1930, №4).
51. შალვა რადიანი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (ჟ. „მნათობი“, №7, 1940, გვ. 83-100).
52. Г. ХХV лет творчества Галактиона Табидзе (г. „Молодой Рабочий“, №144, 1933 г.).
53. Ред. „Галактион Табидзе, Народный поэт Грузии“ (ж. „Огонек“, №32, 1936, стр. 7).
54. Ред. „25 лет творческой деятельности поэта Галактиона Табидзе“ (г.„Тиф. Рабочий“, №155, 1933).
55. Ред. „К 25 летию творческой деятельности Галактиона Табидзе“ („Тифл. Раб.“, 6 июля, 1933 г.).
56. Ред. „მწერლები წარმოებაში“ (კომ., 1933, №...).
57. გ. ნ. გალაკტიონ ტაბიძე - „ეპოქა“. 1930 წ., სახელგ. (პროლეტარული მწერლობა, №2, 1930).
58. რედ. გალაკტიონ ტაბიძის ლექსები („თოლაბულისი“, №2, 1919, ყდაზე განცხ.).
59. Ch. Radiani. „Un poéte de Géorgia“ (La literature internationale. Organe central de lʼunion internationale des ecrivains revolution saires [Paris], №2. 1935).
60. „ორდენოსან საბჭოთა საქართველოს სოციალისტური ხელოვნება“ (წიგნი, 1937, გვ. 10).
61. შალვა რადიანი. გალაკტიონ ტაბიძე („მნათობი“, №3, 1940 წ.).
62. Расцвет социалистического искусства (Изд. ЦК. КП(б) Грузии, 1937, стр. 10, 13).
63. ი. კაკაბაძე და ე. ოდიშარია. „ქართული ლიტერატურის ქრესტომატია“. გალაკტიონ ტაბიძე. ბიოგრაფ. ცნობები. 1940 წ., გვ. 150.
64. ჟიუნ-მავრი. ციტატები გ. ტ. ყდაზე (1920. წიგნი).
65. ნ. იაშვილი. ციტატები. მოგონება და სინანული...
66. ქართული ენა შრომის სკოლებში. „ჯონ-რიდი“. 1928 წ.
67. Малакия Торошелидзе. „О грузинской литературе“. Грузгиз. 1934 г., стр. 59.
68. Советская Грузия за 17 лет. 150 стр. Изд. „Заря Востока“.
69. სანდრო შანშიაშვილი. „დიდი ლირიკოსი“ (გკ. ტ., 1927, ბიულ.).
70. დავით კლდიაშვილი. „შვენება და სიამაყე ქართული ლირიული პოეზიის“ (1927, გკ. ტ.).
71. ვასილ ბარნოვი. „გალაკტიონ ტაბიძე“. 1927. გკ. ტ.
72. ვალერიან გუნია. „ტემპერამენტი“. 1927. გკ. ტ.
73. განდეგილი. „სადღეისო“ (გ. ტაბიძე). 1927. გკ. ტ.
74. შალვა დადიანი. „გალაკტიონის ახლოს“. გკ. ტ. 1927.
75. ია ეკალაძე. „მწერლებს“ (გ. ტაბიძის შესახებ). 1927. გკ. ტ.
76. ტრიფონ რამიშვილი. „სასიქადულო, დიდათ ნიჭიერი“. 1927.
77. ზაქარია ჭიჭინაძე. „გალაკტიონ ტაბიძის პოეზიის შესახებ“. 1927.
78. შიო მღვიმელი. „მებაღე“. ძღვნად გ. ტაბიძეს. 1927.
79. გიორგი ქუჩიშვილი. „გალაკტიონს, ხალხისგან განდიდებულს“. 1927.
80. ვარლამ რუხაძე. „პოეზიის უტეხი ძალა“. 1927.
81. ნოე ზომლეთელი. „მგოსნის გატაცება“. 1927.
82. ნარკანი - კურდღელაშვილი. „მკრთალი პორტრეტი“. 1927.
83. თედო ბეგიაშვილი. „რევოლიუციის მგოსანი“. 1927.
84. აკაკი ფაღავა. „განდგომილი პოეტი“. 1927.
85. ილო მოსაშვილი. „არიფს გალაკტიონს“. 1927.
86. ლიდია მეგრელიძე. „პოეზიის დიდი სინტეზი“. 1927.
87. დარია ახვლედიანი. „გალაკტიონის ლექსებით“. 1927.
88. ვახტანგ გარრიკი. „გილიოტინა და ეშაფოტი“. 1927.
89. ლავრ. ძიძიგური. „გალაკტიონ ტაბიძეს“. 1927.
90. გრ. საქარიქედელი. „გალაკტიონ ტაბიძე“. 1927.
91. შალვა ჯანბერიძე. „გალაკტიონ ტაბიძე“. 1927.
92. ნაზისი. „ძვირფასი სახელი“. 1927.
93. ჰერცელ ბააზოვი. „მესსია“. 1927.
94. ოლიმპიელი. „გამარჯვებული პოეტი“. 1927.
95. გაიუს პელი. „გალაკტიონ ტაბიძე, პოეტი საქართველოსი“. 1927.
96. ვასო-მუშა. „ჩემი ტკბილი მოგონება“. 1927.
97. სახ. გამომცემლობა - ცნობა წიგნის გამოსვლის შესახებ. 1927.
98. კომისია. „ცნობა გალაკტიონ ტაბიძის საღამოს შესახებ“. 1927.
99. კომისია. „გალაკტიონის შესახებ“. ჟურნ. „ქართ. მწერლობა“ 1927 წ.
100. რედ. Встреча рабкоров с народным поэтом грузии т. Галактионом Табидзе (Заря Вост. от 29 янв. 1941 г.).
101. გ. ტაბიძის ბიოგრაფია (წიგნი „გალაკტ. ტაბიძე“, 1933, გვ. 5).
102. სიმონ ხუნდაძე (წ. „გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებითი გზა“. 1933. 6-12 გვ.).
103. შალვა რადიანი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (წიგნი, 12-37 გვ., 1933 წ.).
104. ლევან ასათიანი. გალაკტიონ ტაბიძე (წ., 58-78 გვ., 1933 წ.).
105. გ. ნატროშვილი. გალაკტიონ ტაბიძე (58-78 გვ., 1933 წ.).
106. ლევან ასათიანი. გალაკტიონ ტაბიძე. ფელეტ. (სალიტ. გაზ., №13, 1933).
107. რედ. „Чествование Галактиона Табидзе“ („Молодой Рабочий“, №156, 1933 г.).
108. გ. მებუკე. გალაკტიონ ტაბიძის „ეპოქა“ (დროშა, 1930, №1).
109. რედ. გალაკტიონ ტაბიძეს მიენიჭა სახალხო მწერლის სახელწოდება („მუშა“, №150, 1933).
110. გუგული ნასარიძე. გალაკტიონი (გაზ. „ჭიათურის მაღაროელი“, 193?).
111. საღამო ნავთლუღის კლუბში (გაზ. „მუშა“, 27 ივლისი, 1933).
112. რედ. „გ. ტაბიძის საღამო“ („კომუნისტი“, №166, 1933 წ.).
113. გ. ტაბიძის XXV წლის თავის აღსანიშნავი საიუბილეო საღამო (ბროშ., 1933).
114. „გალაკტიონ ტაბიძის XXV წლის იუბილე“ (კომუნისტი, 1933, №149).
115. გ. ტაბიძის საიუბილეო საღამო სომხურ მწერალთა სასახლეში (კომუნ., 1933, №149).
116. „გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებითი საღამო ქართ. მწერალთა სასახლეში“ (მუშა, 1933, №148).
117. საქ. პროფკავშირთა საბჭო. „მისალმება გალაკტიონისადმი“ („მუშა“, 1933, №153).
118. გ. ტაბიძე. „ბიოგრაფიული ცნობები“ („მუშა“. 1933. №153).
119. ბესო ჟღენტი. „გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებითი გზა“ („მუშა“, 1933, №153).
120. რედ. გ. ტაბიძის საიუბილეო საღამო („მუშა“, 1933, №153).
121. გალაკტიონ ტაბიძის იუბილეის გამო („მუშა“, 1933, №153).
122. გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებითი საღამო („კომუნისტი“, 1933, №148).
123. გ. ტაბიძის საღამო პლეხანოვის კლუბში (კომუნისტი, 1933, №166).
124. ერ. ასტვაცატუროვი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (ახ. კომუნ., 1933, №154).
125. „ლიტ. საღამო მე-6 ლეგიონში“ (კომ., №43).
126. „სახალხო მწერლის გალაკტიონ ტაბიძის საღამო ორჯონიკიძის სახ. კლუბში“ (კომუნისტი, 1933, №160).
127. გ. ტაბიძის იუბილეის გამო (კომუნისტი, 1933, №151).
128. გალაკტიონ ტაბიძის სამწერლო მუშაობის 25 წლისთავისათვის („კომუნისტი“, 1933, №142).
129. გ. ტაბიძის საღამო ნავთლუღის მუშათა კლუბში (კომ., 1933, №169).
130. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (კომუნისტი, 1933, №153).
131. ბესო ჟღენტი. „საბჭოთა მწერლობის ზეიმი“ (კომ., 1933, №153).
132. საფო მგელაძე. „გალაკტიონ ტაბიძეს“ (კომ., 1933, №153).
133. გიორგი ქუჩიშვილი. „გალაკტიონ ტაბიძეს“ (კომ., 1933, №153).
134. გალაკტიონ ტაბიძისადმი მისალმება საკავშირო მწერალთა საორგანიზაციო კომიტეტისაგან (კომ., 1933, №153).
135. გალაკტიონ ტაბიძე. „ბიოგრაფიული ცნობები“ (კომ., 1933, №153).
136. დადგენილება საქართველოს ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტისა გალაკტიონ ტაბიძისადმი სახალხო მწერლის სახელწოდების მინიჭებისათვის (კომ., 1933, №153).
137. დადგენილება ც.კ.კ.-ისა - დაევალოს სახელმწიფო გამომცემლობას, გამოსცეს გალაკტიონ ტაბიძის სრული აკადემიური კრებული.
138. 25 წელი რევოლიუციური პოეზიის სამსახურში (ახ. კომ., 1933 წ.).
139. „საბჭოთა საქართველოს დიდ პოეტს - გალაკტიონ ტაბიძეს მხურვალე კომკავშირული სალამი“ (ახ. კომ., 1933).
140. „მხურვალედ ვესალმებით - რევოლიუციური პოეზიისათვის სახელოვანი და დაუღალავი ბრძოლის 25 წლის თავზე ჩვენი რესპუბლიკის მოწინავე პოეტს“ (ახ. კომ., 1933).
141. გალაკტიონ ტაბიძე (მოკლე ბიოგრაფია) (ახ. კომ., 1933).
142. გ. ლომიძე „ეპოქის დიდი პოეტი“ (ახ.კომ., 1933).
143. გ. მ. „გალაკტიონ ტაბიძე“ („კომუნისტური განათლება“, 1933, №53).
144. გალაკტიონ ტაბიძის 25 წლის იუბილეი („კომუნისტი“, 1933, №139).
145. გ. ტაბიძის 25 წლის სამწერლო მოღვაწეობის საიუბილეო საღამო (კომ., 1933, №154).
146. პოეტ გალაკტიონ ტაბიძის იუბილეი (საბჭოთა ხელოვნება, №8, 1933).
147. დადგენილება მთავრობისა (საბჭოთა ხელოვნება, №8, 1933).
148. „საბჭოთა ხელოვნების“ რედაქციის მისალმება („საბჭოთა ხელოვნება“, №8).
149. სიმონ ხუნდაძე. „გ. ტაბიძე და თანამედროვეობა“ (საბჭ. ხ., 1933, №8).
150. გიასელი. „გალაკტიონ ტაბიძეს“ (ლ.) (საბჭოთა მწერალი, ქუთ., №9, 1933, გვ.?).
151. სერგო თევანიძე. „ჩემი სიტყვა გალაკტიონის იუბილეზე“ (საბჭოთა მწერ., №9, 1933).
152. „ჩვენი მხურვალე სალამი დიდ პოეტს გალაკტიონ ტაბიძეს“ (დიდი ანბანებით ორს გვერდზე აწყობილი მისალმება „საბჭოთა მწერლისაგან“ (საბჭ. მწერ., №9, 1933).
153. პ. ხმალაძე. „გალაკტიონ ტაბიძის პოეზია“ (საბჭ. მწერალი, №9, 1933, გვ. 2-3).
154. ვლადიმერ შავგულიძე. მსოფლიო წუთი (ეძღვნება სახალხო პოეტს - გალაკტიონ ტაბიძეს). (საბჭ. მწერ., №9, 1933).
155. ექვთიმე ჭანიშვილი. „გალაკტიონ ტაბიძეს“ (საბჭ. მწერალი, №9, 1933).
156. პ. ბახტურიძე. „სევდიდან სოციალურ ოპტიმიზმამდე“ (ს. მწ., №9, 1933).
157. კლიმ. ფანცულაია. „რევოლიუციის მტკიცე მოკავშირე“ (ს. მწ., №9, 1933).
158. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (სალიტერატურო გაზ., №15, 1933).
159. გ. ქუჩიშვილი. „მეგობარ პოეტს“ (სალიტ. გაზ., №15, 1933).
160. შალვა რადიანი. „ოცდა ხუთი წლის მანძილზე“ (სალიტერ. გაზ., №15, 1933).
161. კალე ბობოხიძე. „გალაკტიონ ტაბიძეს“ (სალიტ. გაზ., №15, 1933).
162. ი. გრიშაშვილი „ჩემი მოგონება გალაკტიონზე“ (სალიტ. გ., №15, 1933).
163. სარედ. „გ. ტაბიძის იუბილეი“ („სალიტ. გაზ.“, №15, 1933).
164. სიმონ ხუნდაძე. „გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებითი გზები - მისტიურ სიმვოლიზმისგან რევოლიუციონურ რომანტიკისაკენ“ (ლ. გ., №15, 1933).
165. ლ. გალაკტიონ ტაბიძე. „ბიოგრაფიული ცნობები“ (ლ. გ., №15, 1933).
166. „გალაკტიონ ტაბიძის იუბილე“ (სალიტ. გაზეთი, 1933, №14).
167. „რევოლიუციური რომანტიზმის პრობლემა“ (სალიტ. გაზეთი, 1933, №27, გვ. 1).
168. „თანამედროვეობის დიდი პოეტი“ (სალიტ. გ., №16, 1933).
169. ვ.წ.-ძე. „არა გვირგვინი, არამედ პატაკი“ (სალიტ. გაზ., №16, 1933).
170. „გალაკტიონი მუშათა კლუბებში“ (სალიტ. გ., №16, 1933).
171. რედ. „მწერლები აბრეშუმის ფაბრიკაში“ (სალიტ. გ., №16, 1933).
172. შალვა რადიანი „საბჭოთა პოეზიის შემოქმედებითი საკითხები“. მოხსენება მწერალთა სასახლეში 1933, 29 ივლისს.
173. Ред. 25 лет творческой деятельности Г. Табидзе. 1933, З. В., №140.
174. „Делегация оргкомитета ССП СССР в Тифлисе“. З. Вост., 1933, №266.
175. „Вечер поэта Галактиона Табидзе во дворце писателей“ (З. Вост., 1933, №155).
176. „Литературное Закавказье“ (З. В., 1933, №231).
177. დ. ჯღარკავა. „გ. ტაბიძის საიუბილეო საღამო ჩვენთან“ (გაზ. „ჩვენი საყვირი“, №170, 1933).
178. Ред. „Галактион Табидзе 25-лет творческ. деятельности“ (З. Вост., №144, 1933).
179. სეომ-ძე. „გ. ტაბიძის საღამო“ („მებრძოლი უღმერთო“, 1933, №21).
180. Новый журнал „Литерат. Закавказье“ (З. В., 1933, №236).
181. Ш-ни „Галактион Табидзе“ - к 25-летию литературной деятельности (Заря Востока, 1933, №153).
182. გალაკტიონ ტაბიძეს: „გაზეთ მებრძოლ უღმერთოს რედაქციის მილოცვა“ (მებ. უღმ., 1933, №20).
183. მ. იმნაძე. „ძღვნად გალაკტიონს“ (მებრძ. უღმ., №29, 1931).
184. სავლე აბულაძე. „სახალხო მწერალი გ. ტაბიძე“ - მისი იუბილეს გამო („მებრძოლი უღმერთო“, 1939, №20).
185. ა. ბ.-ლი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (გაზ. „კოლეკტივიზაცია“, 1933, №89).
186. თომაზ ბორელი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (გაზ. „წითელარმიელი“, №153, 1933).
187. ვერა შუბლაძე. „სახელოვან იუბილიარს“ (გაზ. „წითელარმიელი“, №153, 1933).
188. მისალმება ფრუნზეს დივიზიის მებრძოლებისა და უფ. შემადგენლობისაგან (გაზ. „წითელარმიელი“, №153, 1933).
189. „მისალმება საქ. თავდაცვითი მხატვ. ლიტ. კომისიისაგან“ (წით. არმ., 1933, №153).
190. გაზეთ „წითელარმიელის“ რედაქციისაგან მისალმება (წ. არმ., 1933, №153).
191. ვანიონ დარასელი „ღია წერილი გალაკტიონ ტაბიძეს“ (წით. არმიელი, 1933, №153).
192. „მხედრული სალამი სოციალისტური სამშობლოს თავდაცვისათვის მხატვრული კალმით მებრძოლს“ (დიდი ანბანები. „წით. არმ.", 1933, №153).
193. „რწმენით იარ, იარ, იარ, მტკიცე გქონდეს ბიჯი, ყოველ ნიჭზე ძლიერია ქვეყნის დაცვის ნიჭი!“ (წ. არმ., №153, 1933).
194. „გ. ტაბიძის საიუბილეო საღამო“ (კოლეკტივიზაცია, №90, 1933).
195. „გ. ტაბიძის 25 წლის სამწერლო მოღვაწეობის გამო“ („ჭიათურის მაღაროელი“, №27, 1933).
196. Шалва Радиани. „Галактион Табидзе“ („Литературн. Закавказье“, 1933, №1).
197. რედ. „გალაკტიონ ტაბიძის თხზულებათა მესამე ტომი“ (სალიტ. საქართვ., №?).
198. შალვა რადიანი. „ლირიკის დასაცავად“ („დროშა“, №15-16, 1933).
199. ორჯონიკიძის სახ. კლუბის გამგეობა „გალაკტიონ ტაბიძე“ (სპეციალური ფურცელი, 1908-XXV-1933).
200. გიორგი ნატროშვილი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (ჟურნ. „მნათობი“, №5, 1933 წ., გვ.115).
201. დავით კლდიაშვილი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (ჟ. მნათობი, №5, 1933, გვ. 128).
202. ვასილ ბარნოვი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ (ჟ. მნათობი, №5, 1933, გვ. 129).
203. გიორგი ქუჩიშვილი. „გალაკტიონ ტაბიძე“ - „ძაფი ნერვის არ არის ჩემში არა პოეტის“ (ჟურნ. მნათობი, 1933, №5, გვ. 130).
204. „გალაკტიონ ტაბიძე რეაქციის პერიოდში“ (თ. ჟღ.). „მნათობი“, 1933, №5, გვ. 134.
205. თ. ჟღენტი. „ზოგიერთი ეპიზოდები პარტმუშაობიდან. 1905 წ.“ (რევოლიუციის მატიანე, 1928, №209).
206. Юрий Яралов. О скульптуре народного поэта Грузии Галактиона Табидзе („Творчество“ - журнал Союза советских художников, №6, 1939 г.).
207. „საღამო მწერალთა სასახლეში“. 21 იანვარი, 1941 წ. (ლიტ. საქართვ., №4, 1941 წ.).
208. ბესო ჟღენტი. „გმირული ეპოქის მწერლობა“ (ლიტ. საქ., №9, 1941).
209. რედ. „ქართველი მწერლები საბჭოთა საქართველოს“ (ლიტ. საქ., №9, 1941 წ.).
210. რედ. „ქართული წიგნი“ (ლიტ. საქ., №9, 1941 წ.).
211. ქართული საბჭოთა პოეზიის საღამო გორში (ლიტ. საქ., №16, 1941).
212. მ. ხუციშვილი. „გალაკტიონ ტაბიძის ლირიკის თავისებურება“ - სიტყვა წარმოთქმული გორში (ლიტ. საქართვ., №16, 1941 წ.).
213. ე. კოროტკოვა. „გალაკტიონ ტაბიძე, როგორც სოციალისტური რევოლიუციის პოეტი“. სიტყვა წარმოთქმ. გორში. (ინფ. „სალიტ. საქ.“, №16, 1941 წ.).
214. „მნათობი №3“ (ლიტ. საქართვ., №15, 1941, ინფ.).
215. „გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედების საღამო პლეხანოვის სახელობის კლუბში 4 აპრილს 1941 წ.“ (სალიტ. გაზ., №15, 1941, გვ. 1).
216. ბესო ჟღენტი. „გ. ტაბიძე“. სტენოგრამმა, პლეხ. სახ. კლუბ.
217. როდიონ ქორქია. სტენოგრამა სიტყვისა პლეხ. სახ. კლუბში.
218. სიმონ წვერავა. სტენოგრამა სიტყვისა პლეხ. სახ. კლ., 1941.
219. „ქართული პოეზიის საღამო გორში“ („სტალინელი“, №43, 1941 წ.).
220. ქართული პოეზიის ანთოლოგია რუსულ ენაზე (ლიტ. საქ., №1, 1941 წ.).
221. საღაAმო მწერალთა კლუბში ოკტომბრ. რევ. 25 წლისთავისადმი მიძღვნილი (ლიტ. საქ., №34, 1940).
222. პროგრამმა გ. ტაბიძის საღამოისა ცეკავშ. მუშა-მოსამსახურეთა კლუბში 16 მაისს 194...?
223. ბესო ჟღენტის სიტყვა ცეკავშირის კლუბში.
224. „გალაკტიონ ტაბიძის თხზულებათა მე-3 ტომი“ (კომ., №8, 1941).
225. М. Давиташвили. „Новые стихи Галактиона Табидзе“ (Галактион Табидзе, Сочинения, том третий, Государственное издательство Грузии, 1940, стр. 364). („Заря Востока“, №12, 1941 г.).
226. „ქართველი საბჭოთა მწერლების კრებული „სამშობლო“ ([ინფ.] კომ.).
227. ლევან ასათიანი. „პავლო ტიჩინა“ („კომუნისტი“, №22, 1941 წ.).
228. ლენინის საღამო მწერალთა კლუბში („კომუნისტი“, №16, 1941 წ.).
229. „საბჭოთა პოეზიის საღამო სოხუმში“ (კომ., №99, 1941 წ.).
230. Борис Серебряков "Esti" (пер. и примеч.). (Заря В., №1, 1941).
231. შალვა რადიანი. მოხსენება ლ. ბერიას სახ. კულტურის სახლში (1941 წ., სტენოგრამა).
232. „საზეიმო საღამო“ (ლიტერ. საქართველო, №25-26, 1937 წ.).
233. ბესო ჟღენტი. „სოციალისტური ლირიკის მთავარი თემა“ (ლიტ. საქ.).
234. გიორგი ნატროშვილი. „ჩვენი სამშობლო“ (ლიტ. საქ.).
235. დ. ბენაშვილი. „სოციალისტური სოფელი ქართულ საბჭოთა ლიტერატურაში“ (ლიტ. საქ.).
236. „საქართველოს მწერალთა მე-2 ყრილობისათვის“.
237. არ. აკოფოვი. „გალაკტიონ ტაბიძეს“ („სტალინელი“, №44 (880), 1942).
238. Ираклий Абашидзе. „Грузинская литература за ХХ лет“ („Литературная Газета“, №8 (922), 1941 г.).
239. გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებითი საღამო პლეხანოვის სახელობის კლუბში (ლიტ. საქ., 1941, №15).
240. Ираклий Абашидзе. „Груз. литература за двадцать лет“ (Лит. Газ., Моск., 41 г., №8).
241. ბ. ჟღენტი. „სოციალისტური ლირიკის მთავარი თემა“. №25-26.
242. გიორგი ნატროშვილი. „ჩვენი სამშობლო“ (ლიტ. საქართველო).
243. დ. ბენაშვილი. „სოციალისტური სოფელი ქართულ საბჭოთა ლიტერატურაში“. №25-26.
244. „ოქტომბრის სოც. რევოლიუციის 20 წლისთავისადმი მიძღვნილი საღამო“ (ლიტ., 37 წ., №25-26).
245. სარედაქ. კოოპ. სახელ.
*
„ძვირფასო გალაკტიონ!
გიტოვებ წერილს ახალგაზრდა პოეტების შესახებ, რომ მე ვასახელებ რეალურ კრიტიკას და პისარევის წერილის შესწავლას. ეს არის კრიტიკა პისარევისა პუშკინზედ, და ნიკ. ჩერნიშევსკის წერილიც შეეხება საზოგადოთ პოეზიას, რაც არ არის დღეს ყურადღებას მოკლებული. ეს წერილი რუსულად დაიბეჭდა 1855 წ. იგი არის ჩერნიშევსკის დისერტაცია, ეწოდება რუსულად ასე: „ო დეისტვიტელნოსტი ესტეტიკი“.
მიტომ დავასახელე ესენი, რომ ჩვენმა ახალგაზრდა ფუტურისტებმა და სიმვოლისტებმა ეგები წაიკითხონ, რაც მათ გადაუშლის თვალთ წინ დიდს რეალურს კრიტიკას პოეზიის შესახებ. ჩერნიშევსკის წერილი ქართულადაც არის ნათარგმნი და დაბეჭდილი 1867 წ. გაზეთ „დროებაში“ მთავრობის გამოცვლის შესახებ. შენ გადასინჯე, თუ რამ გინდა, დაუმატე მათ საცნობლათ.
ზ. ჭიჭინაძე
20 მაისი, 1927 წ.“
1. 1855 წ. დაიბეჭდა რუსეთში ნ. ჩერნიშევსკის დისსერტაცია „ო დეისტვიტელნოსტი ესტეტიკი“.
2. 1867 წ. დაიბეჭდა ქართული მისი თარგმანი - „დროება“-ში.
3. ე. ი. თერთმეტი წლის შემდეგ.
[შენიშვნები შოთა რუსთაველზე].
*
27. III. 38.
დღეს თბილისში მშრალი, თბილი ამინდია. დილის რვა საათზე ტერმომეტრი აჩვენებდა 0 გრადუსს. „მალე ისე გათბება, მითხრა ელიზბარმა, რომ ეგ შენი ქურქი საჭირო აღარ იქნება“-ო, თან რატომღაც დაუმატა: „სწერ? დაბეჭდე ერთი-ორი ლექსი“. შემდეგ: „წავიდეთ რადიო-კომიტეტში, იქ ისეთი საუცხოვო ბუფეტია. გპატიჟებ“. მე მადლობა ვუთხარი, რადგანაც ქალაქში ხეტიალის ხასიათზე ვიყავი. დავათვალიერე რიყის მიდამოები, სადაც ისეთი გრანდიოზული მუშაობაა დაწყებული, რომ ბევრს უნდა აინტერესებდეს. მაგრამ ეს სამუშაოები ისეთ ადგილასაა, რომ ჯერ ვერავინ დაინახავს. იღებენ ძველ სახლებს. ამაგრებენ მტკვარის მარცხენა ნაპირს. რიყის ბაზარი უკვე აღარ არსებობს. დამთავრდება ეს სამუშაოები და ბოლო მოეღება რიყის მრავალწლოვან წამებას, წყალდიდობისა და უსუფთაობით გამოწვეულს. აი, სახლი, სადაც სცხოვრობდა საწყალი ნიკალა ფიროსმანიშვილი, მხატვარი, რომელმაც მხოლოდ სიკვდილის შემდეგ გაითქვა სახელი. აღებულია სახლი, რომელშიც სცხოვრობდა ერთი ძველი ტფილისისა და ხალხური შემოქმედების გიჟი (მსგავსად იმისა, როგორც ჩვენს ძვირფასს იუსტინე აბულაძეს ოდესმე „ვეფხისტყაოსნის“ გიჟს უწოდებდენ რატომღაც ხუმრობით). აი, ადგილი, სადაც ოდესმე ჩამეძინა ღამით, და როდესაც გამომეღვიძა - ფეხებზე არა მეცვა რა! ახალთახალი ფეხსაცმელი ვიღაცამ... მიითვისა. კიდევ კარგი, რომ მახლობლად ეტლი იყო და იმით მივედი სახლში ფეხშიშველი. ეს იყო რვა წლის წინად, ზამთარში; რატომღაც გამახსენდა. და დავფიქრდი. დავაკვირდი მტკვარს. მტკვარი ოდნავ ადიდებულია, თბილ ამინდებთან დაკავშირებით. შორს, მთებზე - კიდევა სჩანს დიდი თოვლი. და მტკვარი მალე კიდევ უფრო მოიმატებს. რამდენიმე დღის წინად ვიღაც მთვრალი „სამასი არაგველის“ ხიდიდან მტკვარში გადაეშვა და იღრჩობოდა. გადაარჩინეს. მთვრალი! მთვრალი - მტარვალი! ეს - ალლიტერაციაა, ალლიტერაცია ბევრი მსმენია, მაგრამ ასეთი?
შემდეგ ავედი ავლაბარში. კახეთის მოედანზე ერთ აივნიან სახლს ეხვევიან მუშები: ნამდვილი ომია გამართული აივნის ასაღებად! სახლი უაივნოდ დარჩება, სრულიად უაივნოდ (და არა იმნაირად, როგორც, მაგალითად, არის სახლი №№4 ჟორესის ქუჩაზე).
დიდ აღმართს დიდი დაღმართი მოყვებაო. არც ისეთი დიდი დაღმართია ციციაანთ დაღმართი, რომლითაც დაბლა ვეშვები.
საღამოთი ვკითხულობდი „ვეფხის-ტყაოსანს“. თუმცა „ვეფხისტყაოსნის“ გიჟი არა ვარ, მაგრამ ეს გენიალური ნაწარმოები კიდევ ერთხელ მეუბნება: რომ შეჰქმნა რაიმე დიადი... მაგრამ ამაზე სხვა დროს. ეხლა მეძინება.
28. III. 38.
საღამომდე ცა მოღრუბლული იყო. საღამოს ღრუბელი გაიფანტა. გამოჩნდა მზე.
ფოსტალიონმა მომიტანა წერილი. გამომცემლობა „Советский писатель“ გამოძახილებს ჩემს წიგნზე. პირველი წერილია ივან ჩეპიკოვის. იგი მწერს:
„Сколько не читал я книг, но все-же не встречал таких, как эта. Очень революционно настроенная книга, многому меня научила. И рифма, и такт в стихотворениях Галактиона Табидзе, этот современный поэт научит многому будущих поэтов. Вот мой адрес: Смоленская область, Кардымовский р-н, Бородинский с/совет, колхоз „2 пятилетка“. Чепиков Иван Платонович.
В прошлом году я учился и хорошо окончил 5 классов, летом пас скот, но по осени меня не отдали учиться из-за недохватков средств, но все-же я буду учиться. Итак сейчас ничем не занимаюсь, только читаю книги, рисую и пробую писать стихотворения. Мне сейчас тринадцать лет.
Вот такой отзыв об этой книге.
Смоленская область. Кардымовский район, Бородинский с/совет, колхоз „2 пятилетка“ - Чепиков Иван Платонович.
მეორე წერილი:
Когда я читал книгу, „Избранные стихи Г. Табидзе“, и мне самому захотелось писать такие же стихи. Книга очень понравилась: побольше бы таких книг в деревню. Мой адрес: С. Барнуковка, Белтайского р-на, Саратовской области, колхозник 17 лет - Сидамин Николай Васильевич. 1. II. 38. Прошу дать ответ“.
უსათუოდ უნდა ვუპასუხო. გულწრფელად...
დღეს მაქსიმ გორკის დაბადებიდან 70 წლის შესრულების გამო გაზეთები სავსეა წერილებით: მოგონებებით, ლექსებით, დახასიათებებით. ყველაფერი კარგია. გამოტოვებულია მთავარი: ამ დიდი მწერლის დიდი, არტისტიული, მუსიკალური ბუნება. საკითხის გაშუქება, რა თქმა უნდა, ძნელია, მაგრამ უნდა აღნიშნული ყოფილიყო. მხოლოდ ვსევოლოდ ივანოვი გაკვრით იხსენიებს გორკის ნაწარმოებთა ლირიულობას. რომ შეჰქმნა რაიმე დიადი, დიდი, არტისტიული, მუსიკალური ბუნება და კიდევ რამდენი რამაა საჭირო, რომ შეჰქმნა [დიდი] რაიმე დიადი!
პირველად გორკი ვნახე 1917 წ. ზამთარში, მის მიერ მოწვეულ თათბირზე ეხლანდელი შრომის სასახლის დიდ დარბაზში, მოსკოვში. ეს თათბირი გამოწვეული იყო აკადემიკოსების, პროფესსორების და სხვ. სამეცნიერო მუშაკების მძიმე მატერიალური მდგომარეობის გამოსაკეთებლად. დარბაზი გაჭედილი იყო ჭაღარით მოსილი მხცოვანი მოღვაწეებით, ისე, როგორც შუახნისა და ახალგაზრდა მეცნიერებით. ასეთი სიჭარბით დასწრება ნიშნავდა მათ ერთსულოვან მისალმებას გორკის წინადადებისადმი, შეექმნათ მეცნიერთა ორგანიზაცია (ამის სახელწოდებას ეხლა ვერ ვიგონებ). გორკი ლაპარაკობდა და მის სიტყვას სულგანაბულნი უსმენდნენ. ის ლაპარაკობდა ყრუ ხმით, ხშირად ახველებდა. იგი დიდხანს ლაპარაკობდა მეცნიერების მნიშვნელობაზე მონარქიზმისგან განთავისუფლებულ ქვეყანაში. ეს თათბირი ნამდვილი დემონსტრაცია იყო, ნამდვილი დამტკიცება იმისა, თუ რა უზარმაზარი ავტორიტეტით სარგებლობდა მაქსიმ გორკი მეცნიერების მუშაკთა წრეებში.
როცა თერთმეტი წლის შემდეგ მაქსიმ გორკი თბილისში ჩამოვიდა, ჩვენ მას დიდი ბანკეტი გავუმართეთ „ინტურისტი“-ს („ორიანტი“) სპეციალურ საბანკეტო დარბაზში. გორკის თან ახლდა მისი ვაჟი [ალექსეი მაქს.], იქვე იყო მისი პირადი მდივანი (ნუ თუ ის კრიუჩკოვი იყო? კრიუჩკოვი, საზიზღარი, გამყიდველი, მკვლელი კრიუჩკოვი!). გორკიმ დაიწყო საუბარი მის მიერ განზრახულ ჟურნალ „Наши достижения“-ს გამოცემის შესახებ, ჟურნალის პროგრამაზე. პირადმა მდივანმა ჩაილაპარაკა, ფამილიარულად:
- Алексей Максимович! Я думаю...
მაქსიმეს რაღაც აღელვება შევამჩნიე. მან, გულმოსულმა, სწრაფად შეაწყვეტინა მდივანს სიტყვა:
- Я не знаю, что вы думаете! А вот, я так думаю! - და ერთი წამის დასვენების შემდეგ სთქვა:
- ძლიერ ნიჭიერი მწერალი იყო ჭოლა ლომთათიძე!
- ჭოლა? - სთქვეს დამსწრეებმა.
- მე ხომ მის ნაწერებს ვბეჭდავდი „Летопись“-ში. ჭოლა - ძალიან ნიჭიერი მწერალი იყო.
ბანკეტის დამთავრებისას ჩემთან მოვიდა მისი ვაჟი, მშვენიერი ახალგაზრდა კაცი (შემდეგ ეს კაცი მე არსად შემხვედრია. მხოლოდ შარშანწინ მოსკოვში ყოფნის დროს ვნახე იშვიათი ხელოვნებითა და სიყვარულით შექმნილი ძეგლი მის საფლავზე... „ნოვოდევიჩი მონასტერში“. დიდხანს ვუყურებდი და თვალებზე ცრემლები მომერია).
რომ შეჰქმნა რაიმე დიადი... (მაგრამ აქ წერა უნდა შევსწყვიტო... ეჰ, რა დროს ჩაჰქრა ელექტრონი! გაჰქრა ისე, როგორც გაჰქრა ის დრო, როდესაც მთვარის შუქზედაც კი შემეძლო წერა!).
1940 წელს - ზაფხულზე - საგურამოში იყო მაქსიმ გორკის რძალი - ნადეჟდა ალექსეევნა. იგი აქ ისვენებდა.
- ხშირად გახსენებდათ საუბარში ალექსეი მაქსიმიჩი - ამბობდა იგი. თქვენ მას დიდი ხანია იცნობდით...
- კარგა ხანია.
„პოეტები, რომლებიც მე შემხვედრიან“.
14/X-38.
სულიერი განწყობილება იშვიათად კარგი. დილით ფეხით მიმავალი დამინახა ავტომობილში მყოფმა ფიზიო-ტერაპევტიული ინსტიტუტის დირეკტორის მოადგილემ და ავტომობილი გააჩერა. ერთად წავედით რუსთაველის ძეგლამდე. ავტომობილში ერთი ლამაზი ახალგაზრდა ქალიც იჯდა, რომელიც ჩემით იყო დაინტერესებული, ვატყობდი. მოხუცმა ექიმმა მასზე სთქვა - ეს ჩემი კოლეგააო.
დუშმა, რომელიც ჰიგიენაში მივიღე, უფრო გამომაცოცხლა. გადავეცი ტექსტები საქდესსა და რადიოკომიტეტს. ორივე ადგილას დაინტერესებით მიმიღეს.
„ჰიგიენაში“ იყო შალვა დადიანი... რომელიც... ისე...
შემდეგ წავედი პირველ საავადმყოფოში ავლაბარში. ლიანა უკეთესადა გრძნობს თავს.
დღეს წიგნზე არ მიმუშავნია და ეს არ ვარგა.
ბებუთოვმა მიჩვენა „Курортная Газета“-ს 10 ოკტ. ნომერი, რომელშიაც მოთავსებულია ჩემზე ფელეტონი „Певец народа“. სურათით. იქ ნახსენებია პარიზის კონგრესი და სხვ. ძალიან გამეხარდა.
კარგი ადამიანია ექიმი გიორგი თევდორაძე, მან ბევრი რამ მირჩია დღეს.
შალვა კაშმაძის ტექსტიც სიმპატიითაა დაწერილი. გუშინ წინ შემხვდა პავლე ინგოროყვა და მითხრა: ჩვენ უკანასკნელ დღეებში ხშირად ვხვდებით ერთმანეთს, ეს უდიდესი სიმპატიის ნიშანი უნდა იყოსო. დიდებული ადამიანია.
ევროპა
პროლოგი.
უნდა შესწორდეს „ეს არის ძველი პალატა, ლორდი“ თუ დარჩეს? სხვა მხრით კი პროლოგი გამოხატავს სიმრავლეს პერიოდული გამოცემებისას, რომელიც პარიზში გროვდება. ნერვიულობას პრესისას, იმპერიალისტური ინტერესების შეჯახებას, ნგრევას კაპიტალისტური მეურნეობებისას. კრიზისებს. ფაშიზმი, რელიგია, თეატრი - მოქცეული ამ გარემოცვაში. უიდეობის შტამპს, რუტინას, ტრივიალობას კინოებისას და რადიოგადაცემებისას. ლორდთა პალატა, პარლამენტები, კარიკატურის მაგვარი სპორტი, სუნთქვა შეკრული მეცნიერება. გამოფენები ახალ მხატვრობისა, „ბნედა შხამით დათრობის“, ქანდაკება და არქიტეკტურა. კიდევ მოსყიდული პრესა. პოეტის გატაცება ინტერიერით და თავის „მე“-თი. კოლონიალური ქვეყნების ბედი. გესტაპო. გატაცება ავიაციით, და სამხედრო ტეხნიკით. აგონია. გამძაფრებული მზადება შეიარაღებისათვის. ნაჯახი.
„ეს ნაჯახია ბრმა, თავგასული,
მაგრამ მომავალ დროის ფუძეა,
იატაკის ქვეშ მალვით ჩასული
და იქ მბორგავი რევოლიუცია“.
ამნაირ ფონზე ლოკომოტივის ხმა არღვევს ღამის ბურუსს. „ეს განწირულთა ლტოლვის ძარღვია“. ლოკომოტივიდან ლტოლვილი გასცქერს დაწრეტილ ღამეს (ცივს, მიუსაფარს, უცხოს, გარეწარს). და სწორედ ამ ლოკომოტივის ხმით
„ლტოლვილი გასცქერს ღამეს დაწრეტილს
ცივს, მიუსაფარს, უცხოს, გარეწარს,
ცხოვრება უსვამს აქ მრავალწერტილს
და მიაფენს კვამლს, როგორც თეთრ ზეწარს“.
მრავალწერტილი... ეს ნისლია მის გზაზე. ემიგრანტი მიდის ამ გზაზე არსებობისთვის მტვერის მხვეტავად, მიდის ის, სანამ შეუძლია, მიუხედავად ყოველი სიშორისა. ბუნება, უბრალო ტოტიც კი, რომელიც სიბნელეს ერთვის, მისთვის მხოლოდ სიკვდილს მღერის. „მკაცრ განაჩენით გამოუთქმელით“. ამაოა ეკვილიბრისტიკა ლურსმნებზე, „რაიც ასე მრავალი ცხოვრებამ [გზაზე] მისთვის მიმოაბნია“.
„მიწისა და ხის ოთხკუთხი ფორმა
გზაჯვარედინზე თითქო გარდიქნა.
ის დაიკვნესებს: მიველ! როგორმე!
და დაამატებს: ოჰ, როგორც იქნა!“
ასეთია მისი დასასრული! „მიწისა და ხის ოთხკუთხი ფორმა“..
1. (ეხლა საკითხია: ორი უკანასკნელი ლირიული ტაეპი დარჩეს ისე, როგორც არის, ე. ი. პოეტური გადახრის отст. ხაზით, თუ მიემატოს, როგორც გაგრძელება სიტყვებს: ოჰ, როგორც იქნა? მაშინ სახელის „მერი“-ს მაგიერ საჭიროა სხვა სახელი).
2. „ნიცი-ნიცი“? რა გამამართლებელი საბუთით? შეიძლება მხოლოდ იმით, რომ პარიზში მოდის ყოველნაირი უცხოელი გაზეთი.
ევროპა, აბა, რად გინდა...
ამ ლექსში გამოსახულია ევროპის ტერიტორიისა და მოსახლეობის გულში შეჭრილი რღვევისა და გახრწნის მიზეზით - დაკარგული გრძნობა უმაღლესი ბედნიერებისა. რისთვის სჭირდება მას ქვა-ნახშირის ამოღება, და საერთოდ, მთელი მისი მეურნეობა? რად უნდა რკინის მადნები, თუჯი[ს], ფოლადი[ს], ოქრო[ს] და ვერცხლი[ს] [ბუდობი]? ნავთი? რად ეჭირვება წარმოება და მოხმარება კაუჩუკისა, გემთა მშენებლობა, ხორბალი, შვრია, ჭვავი, სიმინდი, ბამბა, ქერი, კანაფი. რქიანი და ურქო საქონელი. რკინისგზის ხლართები, ტონაჟი გემების, ლირები, მარკა, ფრანკი, დოლლარი? ავტომობილები და სხვ.
„რად გინდა აელვარება ქვათა ძვირფასთა ფერების,
არ არის, არსად არ არის აქ წვეთი ბედნიერების!“
*
ვარსკვლავი ცისკრის[ა]
ნისლში[ა] შობილი
მთაწმინდას გასცქერის
[აკაკის] მგოსნის პროფილი!
[და მ.] [იგი გვასწავლის,
თუ როგორ უნდა
უყურო ზეცას!]
თითქო მოუნდა,
გვასწავლოს ჩვენცა,
თუ როგორ უნდა
უყურო ზეცას -
ხუროთ-მკობილი
მგოსნის პროფილი.
აკაკი.
..პირველი შეხვედრა
[ვიგონებ, ხსოვნაც კი ძალმიძს რაის]
ყრმობას, გაზაფხულს ეშინის რაის? სიოს, გაზაფხულს, იებს და მაისს,
[ბაღებში ეშხით] ბაღების ეშხში, [ბაღთ] თლად სიმწვანეში და ყვავილებში
[ჩასმულ] ჩაფლულ ქუთაისს.
ქალაქი [თავის მდინარის ხმაზე,] [ოცნებობს თავის] ლამაზ [ქალებით]
იებით სავსე [კიდევ თავის ლამაზ] და ყოველ წამას მდინარის ხმაზე -
[ვარდების სიუხვით] ვარდთა რთველებით და სურნელებით - [შორდება
დაბლობს] [დაშორდა, განვლტო] [ველებით იდგა] დაშორდა სრულ და ადის მთაზე -
[ქვევით ხმიანი ჰქუხდა მდინარე.. ზევით ლაჟვარდი პირ-მომცინარე]
რა რიგ მიყვარდა ჩემი მდინარე, როცა ყრმა ვიყავ დაუძინარე,
ქვევით - უვრცესად [მზიანი ველი] ჭალა [და ტყეცა] [სდევს] შლის ტყესა,
ზევით [ლაჟვარდი] კი - ზეცა პირმომცინარე.
რა [რიგად მშურდა] რიგ მიყვარდა მე მისი ბედი: ეს იყო [მთელი]
ვარდთა უსაზღვრო ტბეთი,
ყაზიბეგი შორს, ხვამლი სულ ახლოს, და ჰორიზონტზე, აჭარის ქედი (ზამთარი არ არის).
[შუქთ ფერთა ფერვალი და] იმ მშვენიერ ფრთებს, ჩრდილ-ფერიები,
ეცემოდნენ მთებს, როგორც იები -
[რა ამაყი და რა მშვენიერი] სთვლის დღეთა რონინს კავკასიონის [სჩნდა] ბრგე რელიეფი!
[იქიდან, როგორც მტანჯველი მესსა - გულგამგმირავი მესმოდა კვნესა:
კვნესა მიჯაჭვულ ამირანისა,]
ფერმიდან - ნელი ნიავის ქროლა [მტერი ყოველგვარ] უარმყოფელი მელანხოლიის,
მოსდევდა [ნაზი] უხვი, დამათრობელი, სუნი [უსაზღვროდ] ნაზ მაგნოლიის.
ყოველი სახლის [ვიგონებ] მშვენიერ ეზოს: თითქო სურს მარად სიმწვანე თესოს.
არ არის კუთხე, [სადაც არ] ადამიანთა რომ ია-ვარდი არ მოეთესოს.
თითქო მარადის აქ ვარდის თვეა, ბრწყინავს ალვის ხე, დაფნა და ტვია,
მოედნებსა და ქუჩებს რომ ფარავს; რა სიმდიდრეა, რა სიუხვეა.
ქუჩებს ეკლისხის რთავს ძოწეული, ყველგან [მცენარე] სიმწვანე მოსჩანს ხვეული,
ყველა ხორხებზე და [ხეობებზე] ნანგრევებზე გაწითლებული ფეთქს ბროწეული.
ყოველ დადგმაზე, რაც ნაბიჯია - ქალაქის თითქო უხვი ნიჭია -
სურნელოვანი სდგას აკაცია, [ლეღვის ხე] ძველი ცაცხვები ან გლედიჩია.
ყოველივე ეს სიცოცხლეს ახვევს, ქალაქის ისეც [ხალისის] უღრუბლო სახეს.
გარშემორტყმული მთები მატებენ [რაღაც] გმირულ დიდებას და სიამაყეს.
[უუძველესი ქალაქი ეა - მიწა, რომელზეც იშვა მედეა,]
მისი წარსული - წელიწადთ ტყეა. უუძველესი ქალაქი ეა -
არგონავთების შორი მიზანი - მიწა, რომელზეც იშვა მედეა.
სამიათას წლის მანძილთა მწდომი, რამდენი ნგრევა, [რომი] რამდენი ომი.
უუძველესი ქალაქი ეა - ვიდრე ათინა, ან ვიდრე რომი.
შემდეგ ის დიდი დიდებით მიდის, როგორც [უკვდავი ჰანგი ოვიდის]
ტყვევება ჰანგის და მითის,
დედაქალაქი ნაზი ლაზიკის, დედაქალაქი ძველი კოლხიდის.
ვიგონებ - ვითარ ყვავილთა ღვარი, და მარად მწვანე დაფნათა ჯარი -
ხეივნებით და ყვავილნარებით - იმოსებოდა ძველი [ბულვარი].
[გაშორდები] გამოშორდები რა ახალ ტაძარს, [და შეხვდები მწვანე] კვლა
უფრო მწვანეს შეხვდები ბაზარს -
[იზაბელას ღვინით სავსეს - ურემთ წყებას უზარმაზარს!]
[ახალი ღვინის ტიკებით სავსეს] ხავერდოვან ღვინით სავსეს -
მეურმეების რიგს უზარმაზარს!
ძველნი გამქრალან ჟამნი და დრონი. ახალს სიმძაფრით დაეძებს გონი.
[მეეტლე ერთს კი დასძახებს] იმერელი ერთს დასჭყივლებს ცხენებს და
გაგიჟებით ჰქრის ფაეტონი!
[გორა, მე მახსოვს შენი ცაცხვები.] [იქ, გორაზე რომ სამი ცაცხვია, ქვეშ]
გორა ოცნებათ მრავალთ საწყვია: იქ, გორაზე რომ სამი ცაცხვია,
მათ ქვეშ იმედთა ჩემთა მრავალთა - არახდენილთა [ფერ] გროვა აწყვია!
იქ ძველისძველი რომ ნანგრევია, [ყრმობისა ჩემის [ღამეთ მთევია] მთა
და ხევია] ყრმობის სიზმრები ჩემი ხვევია,
რამდენი [განცდა] ღამე სიხარულისა და მწუხარების აქ მითევია!
[ეჰ, სიყმაწვილევ! რა მცირე გყოფნის, რომ საკითხები ყოფნა-არყოფნის,]
იმ მოგონებებს სხვა გზა ვერ სჯობნის. ეჰ, სიყმაწვილევ, რა მცირე გყოფნის,
გადააფარო ეკლიან შარას, ორხიდეები ყოფნა-არყოფნის!
აი, გუმბათი უძველეს დროის, კედლებზე ხეთა ბაღი ძველ შნოის, -
ირხევა ქარით, შრიალებს ქარით მთელი ზღვა მარად მწვანე სუროის.
[ეჰ, გრილ კედლებმა შთამბერეს] მე ამ შრიალმა შთამბერა ძალა. თრობით
სავსეა ჩემი ფიალა.
[ადგილი, სადაც თავდება] მარად იქ ვდგევარ, სად წყდება მთები და
[იმერეთის] მშვენიერი იწყება ჭალა.
მდუმარე [ღამეს] მხარეს [მთები [ველიდან] ჭალიდან] ბარიდან მთამდი,
დახარის ღამე და ანდამანტი,
იქ, როგორც ლანდი მწუხარებისა, გამოჩნდა მაღალ პოეტის ლანდი.
თეთრი ჭაღარა ვერცხლის სიმძიმით, ელავდა ელვის ელვა-ციმციმით
და მოხიბლული იყვენ მთიები, დიდებულ სახის ღვთაებრივ ღიმით.
[მძიმე და დაღლილ ფერის] სვლას ჰგრძნობდა [თეთრი] ნაზი, ვით
აბრეშუმი, ნელინელ მსვლელი ღრუბელი ჩუმი,
გარს მოძრაობდა ღამის მნათობთა აღელვებული ელიზიუმი.
გრძნობდა თანაბარ ნაახლოები, განცვიფრებული და დიდი მთები,
შეუცნობ ხშირი შრიალით შეკრთა მშობლიური ტყის მწვანე ზვირთები.
მაშინ ბავშივით მიჩუმდა შქერა, შესწყდა მდინარეთ ზვირთების მღერა,
მხოლოდ გრიალმა გზა მრავალფერი ნაპერწკლის დროშით ააელფერა.
და საიდუმლო [შუქით შემოსა] შექმნა შრიალი, მიწყნარებულა გზა იშვიათი,
ჩუმად, დაღლილი სანთლებით მოდის, მწუხარე ლანდი, მაღალი ლანდი.
ო, განსაცდელი მოვიდა სოფლად, და არ დაგვტოვებს პოეტი ობლად,
რომ არ აანთოს ისევ სანთელი, დავიწყებული ხატის მახლობლად.
იქნება ჩვენთვის მხსნელად და ფარად, იქნება ჩვენთან მარად და მარად
ჩვენი სიზმრების სიდიადეში, ჩვენი ფიქრების ლურჯ ნიავქარად.
[არ მოგვა] მას ჩვენთვის მადლი არ დანანდება, ქვეყნის ციური მადლით ანთება,
კურთხეულ იყოს, კურთხეულ იყოს, კურთხეულ იყოს ეს მოლანდება!
*
1. ეს იყო სივრცე
ბევრ ათეული,
ასეულ ციფრზე
ვერდატეული,
ტაიმსი. მტკიცე
ღელვა და ფიცი
და ნიცი-ნიცი..
მთელი ხვეული.
2. ეს იყო ვენის
ამბავი მთელი,
კოპენჰაგენის
კორიანტელი.
დებატეს მძაფრი
აშვება აფრის,
ყოვლის, ყველაფრის
ხმა - ჟრუანტელი.
3. ეს ყოველ წესის
ხომ ყბად აღება,
თავგასულ კრეზის
გაყაჩაღება.
ღრმა ინტერესით
უძლიერესი
აბსენტს ხერესი
დაეჯახება!
4. ეს იყო ნგრევა
ტრესტის, მაგნატის,
მეურნეობა
ქვესკნელს რომ ჩადის.
ძარცვის დღეობა,
ერთსახეობა,
მდგომარეობა
მხოლოდ წყვდიადის.
5. აირჩია დრომ
ასეთი ნგრევა,
კრიზისების რომ
არ არის ტევა...
*
ტფილისი. 6 ოკტომბერი, 1940.
დღეს საღამოს 6 საათი იქნებოდა, რუსთაველის გამზირზე შემხვდენ სანდრო ეული და იონა ვაკელი.
- როგორ მიხარია, - სთქვა ეულმა, - რომ ასე კარგადა ხარ, ვეფხვივით ხარ!
- რა კი აგრეა, - ჩემს მაგიერ უპასუხა ვაკელმა, - შენ უნდა დასვა საკითხი პარტორგში - გალაკტიონისათვის სტალინის პრემიის მიცემის შესახებ.
ეული ცოტა ხანს დაფიქრდა და შემდეგ სთქვა:
- ჩემზედ რომ იყოს დამოკიდებული... ჩვენ ვინა გვკითხავს...
- როგორ თუ ვინ გკითხავს. არსებობს მწერალთა კავშირი, მას აქვს თავისი პარტიული ორგანიზაცია... და სწორედ აქ უნდა დაისვას საკითხი... რატომ, განა გალაკტიონისთანა პოეტი მეორე არის ვინმე საბჭოთა კავშირში? არავინ. ამბობდა შალვა დადიანი ანნა ახმატოვას შესახებ. როგორ შეიძლება მისი გალაკტიონთან შედარება.. მეორე კიდევ ისა, ვინ არის რომ გაიძახის: „Маяковский начинается завтра“? ასეევია, მგონია.. არაფერი ის არ არის. ჩვენში.. ლეონიძე? ეს ბავშური ნაწარმოები და სხვა რა? ვის შეუძლია - გააკეთოს იმდენი, რამდენიც გალაკტიონმა გააკეთა.
- მაგრამ არიან ისეთები... რომ გალაკტიონს ჩვენ ვჯობივართო, ამბობენ..
- მაინც, არ შეიძლება დაასახელოთ?
- დასახელება რა საჭიროა, თვითონ იცით..
- არაფერიც არ ვიცი.. თუ ვინმე ერთეულია, მას ვინ ეკითხება. უმრავლესობაა საქმე. ეს ჩვენ უნდა გვკითხოთ. არ შეიძლება ასე...
- აი, სწორედ ის პიროვნება ჩაშლის ამ საქმეს.. არ მოისურვებს...
- ვერაფერსაც ვერ ჩაშლის; თქვენ უნდა წამოაყენოთ კანდიდატი, არც თავაძე, არც კანდიდი, არც ბერია, არც თვითონ სტალინი წინააღმდეგ არ წავლენ. თქვენ უნდა დასვათ ეს საკითხი;
- რა თქმა უნდა, მე დავსვამ ამ საკითხს... - დიდი იერიშის შემდეგ (ვაკელის მხრით) სთქვა ეულმა. - მაგრამ... არ ვიცი... საქართველოში არავის არ მიეცემა პრემია.
- თქვენ უნდა დასვათ საკითხი. თქვენ უნდა იბრძოლოთ ამისთვის. თუ არ იბრძოლებთ, არაფერი არ იქნება. მერე რა, ცუდი იქნება, გალაკტიონმა რომ აიღოს პრემია? ეს გაახალისებს ახალგაზრდებს, ეს თავმოყვარეობის საკითხიცაა. საკითხი სამართლიანად უნდა იქნას გადაჭრილი. თქვენ უნდა ნახოთ, რანაირი დაინტერესება იქნება ალბად სხვა რესპუბლიკებში, მაგ., სომხეთში. ჩვენში კი რატომ უნდა იქნას დაჩრდილული დიდი პოეტის მიღწევები? რატომ უნდა იყოს მიჩქმალული მიღწევები?
- კაცო, მე რომ მომადექი, იქ უნდა სთქვა ეს, სადაც საჭიროა...
- ვიტყვი კიდეც მომავალ საქალაქო ყრილობაზე. როდის იქნება მწერალთა ყრილობა?
- აი, კანდიდს უცდიან მოსკოვიდან. ჩამოვა და ყრილობაც შესდგება...
ასეთი იყო საუბარი. ბოლოს ვაკელმა სთქვა: ამბობენ, თითქო ამ წლის ნამუშევარზეაო პრემიის გაცემა. მაგრამ ეს ასე არ უნდა იყოს. პოეტი მთლიანად უნდა იქნას აღებულიო...
რეზიუმე: 1. საქართველოში პრემია არავის მიეცემა. 2. მწერალთა კავშირი არ აყენებს თავის კანდიდატს. 3. არიან მტრები, რომელთაც არ უნდათ, რომ მე პრემია მივიღო. 4. ი. ვაკელმა არ იცის, რომ ჩემს წიგნს სწორედ ამიტომ აგვიანებენ.. არ სურთ, რომ ამ წელში გამოვიდეს.
1940, 7 ოკტომბერი.
ვიყავი მწერალთა კავშირში. ჩვენი მდივანი საუბრობდა ერთ თანამშრომელთან. ამიტომ უხერხული იყო რაიმე საუბრის გამართვა. მაინც ასეთი საუბარი გაიმართა:
- როდისთვისაა მწერალთა საქალაქო ყრილობა?
- ჯერ არ ვიცით. დანიშნული იყო ამ ერთი კვირის წინად და გადავდევით. მოველით ამბებს მოსკოვიდან. იქაც ჯერ ბევრი რამ არაა გამორკვეული.. და ჩვენ რომ აქ დავიწყოთ, არაფერს არ ეგვანება. როგორც მოსკოვი, ჩვენც ისე. ასე აჯობებს.
- კანდიდ ჩარკვიანი, მგონია, მოსკოვშია.
- მოსკოვშია, ჩამოვა ამ ოთხ-ხუთ დღეში და ყრილობასაც მოვიწვევთ.
- ეხლა ეს მითხარი, ირაკლი, როგორაა საქმე პრემიის?..
- აი, ვადაც მოახლოვდა. დღეს 7 ოკტომბერია, პრემიის დანიშვნის ვადა კი 15 ოკტომბერია, - მან შემომხედა, რაღაც უშნოდ გაიცინა და კიდევ გაიმეორა, - სულ ერთი კვირა დარჩა.
- ეს საქმე სერიოზულია, - ვუთხარი მე...
- მეტისმეტად! - სთქვა მან. მეტი არაფერი არ უთქვამს ამის შესახებ.
- თქვენ არ გინახავთ ჩემი წიგნი? აი, ნახეთ, - მივეცი ხელში ჩემი მესამე ტომი. მან აიღო. ხალისიანი სახე მიიღო და დაიწყო ლექსების კითხვა: თან დაუმატა, - ისეთი ლექსებია, თითქო გუშინ დაწერილიაო, - თან მხიარულად კითხულობდა.
- უთუოდ ეს წიგნი მომივა, - სთქვა მან.
ამით დათავდა საუბარი წიგნის შესახებ.
- ყველაფერი ეს იწყება „ლირიკის“ შემდეგ, - ვთქვი მე, - ლირიკა დაიბეჭდა წელს, რუსული წიგნი გამოვიდა წელს, საბლიტგამის წიგნი გამოვიდა წელს, აკაკი წერეთლის შესახებ პოემა დაიბეჭდა ჯერ „მნათობში“ და მერე ცალკე წიგნად გამოვიდა წელს, ეს მესამე ტომიც გამოვიდა წელს, ე. ი. გამოვა. საღამოებიც წელს...
მან კიდევ არაფერი სთქვა: ცხადია, ჩემს შესახებ საკითხი არც დაუსვამთ. საინტერესოა მიზეზები - რომლის გამორკვევაც ბევრ რამეს ახდის ფარდას. სულ ერთი კვირა კი დარჩა!
იონა ვაკელი ისევ ენტუზიაზმითაა სავსე; მან დღეს მითხრა: არა, ეს საკითხი გაიმარჯვებს, ეს საკითხი უსათუოდ შენი გამარჯვება იქნება...
„შენს პირს შაქარი“, - გავიფიქრე. საქმეს კი ცუდი პირი უჩანს..
გ. ქუჩიშვილი (მთვრალი) - მე ისევ ის დავრჩი, რაც ვიყავ! ბევრი კი „ნიკოლაოზობას“ ჩემობს (ეს შალვა ნიკოლაევიჩს ეხება).
ნატროშვილი, ბელიაშვილი, დემნა შენგელაია, და სხვ. გაცხარებით საუბრობდენ დემნა შენგელაიაზე, კონსტანტინე გამსახურდიაზე. რა თქმა უნდა, უარყოფითი ტონით. რომ მივედი, ცოტა ხანს კი გაგრძელდა საუბარი და მერე ყველანი დაიშალნენ.
ისმოდა კისკისი კლდიაშვილის ქალის.
ნ. ლორთქიფანიძის ცოლმა მასხარაშვილის ქალის შესახებ მითხრა, საგურამოში შეხვედრიხართო. აჰ, ეს ის ქალია, ყვავილები რომ მომიტანა.
დიმიტრი (შვეიცარი) დიდებული კაცია. ის ცოტა გადაკრულში იყო და ცოტათი სახე უბრწყინავდა: ასე, ჩვენ ძველი ხალხნი ვართ.. მითხრა.
10 ოკტომბერი.
დილით, გზად მწერალთა კავშირში, შემხვდა სიმონ წვერავა. ვკითხე ამბები, და, სხვათა შორის, ამბავი სტალინის პრემიის შესახებ...
- ჯერ არა ისმის რა. თუმცა არის ამის შესახებ ლაპარაკიც. ერთი კანდიდატთაგანი ხარ შენც.
შალვა რადიანიც ასე ამბობდა შემდეგ, სასახლის კარებთან.
- საკითხი უსათუოდ დაისმება. მე თავს გამოვიდებ შენთვისო (სიტყვა-სიტყვით: მე თავს გადავდებ).
მხოლოდ... ეს დღე ახლოვდება. 15 ოკტომბერი... და როდის-ღა?
17 ოკტომბერი.
კალე ბობოხიძემ სიტყვა-სიტყვით ასე სთქვა: მე გავიგე ყველაფერი. სტალინის პრემიაზე წამოყენებულია კანდიდატათ გ. ლეონიძე. იგი წამოყენებულია რუსეთის მწერალთა კავშირის მიერ. პავლენკო ხლაფორთობს. ისიც ვიცი, რომ ამ კანდიდატურიდან არაფერი გამოვა. აქ კი ირაკლი აბაშიძეს - სძინავს.
ო. ი-ნა: ეხლა მესმის. ლეონიძეს ეს საქმე დაწყებული ჰქონდა დიდი ხნის წინად. იგი მიდის ინტრიგებით. „აკაკი წერეთლის“ ამბავები - მისი მხრით ინტრიგა იყო. სამწუხაროა.
წიგნის (მე-III ტომის) დაგვიანების ამბავიც აქედან გამომდინარეობს... მაგრამ დიდებული იყო ჩემი საღამო უნივერსიტეტში: რანაირად პატივს მცემდენ, რამდენი ყვავილები! რამდენი გულწრფელი სიყვარული ჩემდამი!
19 ოკტომბერი.
გაზეთებში ყველგან აცხადებენ: კანდიდატად წაყენებულია გ. ლეონიძე. ამნაირად გაიმარჯვა უსამართლობამ: მისი ეპოპეა დაწერილია არა 1940 წ. (როგორც პრემიის მიღების ერთი პირობათაგანია), არამედ 1939 წ. მასზე აქ არავის დადებითი აზრი არ გამოუთქვამს: ალბად, აწი დაიწყებენ ყალბ ქება-დიდებას..
30 დეკემბერი.
მას მერე ორმა თვემ და კიდევ 10 დღემ გაიარა.. იყო მწერალთა საქალაქო კრება, მაგრამ იქ ეს საკითხი არ დასმულა. გამოირკვა მხოლოდ, რომ მწერალთა კავშირის პრეზიდიუმმა სრულებით არაფერი იცოდა იმის შესახებ - თუ ვინ იყო წარდგენილი კანდიდატათ - პრემიისათვის.. ეს ამბავი დამაფიქრებელია: მწერალთა ორგანიზაციამ არ იცის - ვინ იღებს პრემიას!
შემდეგი ამბები: ლეონიძე გაემგზავრა მოსკოვს - საქმის გასაკეთებლად. იქ ის კარგა ხანს დარჩა.
აქ კი ხმები დადიოდა, რომ ჟიურს, რომელსაც უნდა აერჩია კანდიდატები სახკომსაბჭოში დასამტკიცებლად წარდგენისათვის, ჰქონდა სხდომა. ამ სხდომაზე ასეევმა მიიღო 10 ხმა, ლეონიძემ - 4.
ეს კი უკვე ლეონიძის დამარცხებას უდრის (ლეონიძის და არა ქართული პოეზიის, როგორც უნდათ ზოგიერთებს მოგვაჩვენოს: მაგ. ბელიაშვილი ამბობდა: "საქართველო პოეტების ქვეყანაა, მას უნდა მიეღო პრემიაო").
და - ჩამობრუნდა ლეონიძე ქალაქსა მას ტფილისსა - სავსებით გაბითურებული. ვინაიდან: ოთხი ხმა - სრულებით არაფერს არ ნიშნავს (საინტერესო კია, ვინ იყო ის ოთხი?), არც ასეევის ათი ხმა ნიშნავს რაიმეს - მისი პოემა მაიაკოვსკის შესახებ თავიდან ბოლომდე სისულელეა.
შედეგები დღემდე არ ცხადდება. რაშია საქმე?
ამბობენ (თუ მართალია):
სახკომსაბჭოს დასადგენია - გააუქმოს წინანდელი პირობები პრემიის მისაღებად - ე. ი. გააუქმოს ამ წელში პრემიების გაცემა. გამომუშავებულიაო ახალი პირობები: 1. ნაწარმოების დატად ჩაითვალოს არა მხოლოდ 1940 წელი, არამედ მოყოლება 1935 წლიდან - 1941 წლამდე. თან, პრემია მიეცეს არა ერთს პოეტს - როგორც წინანდელ პირობებში იყო, არამედ სამს.
საინტერესოა, რითია გამოწვეული ეს დადგენილება? ალბად იმით, რომ 1940 წლის ნაწარმოებნი, - ღირსად არა ცვნეს: არა ალბად, არამედ ეს ცხადია.
სიმონა წვერავა კი გაიძახის: ეხლა კი, გალაკტიონ, შენ აღარ აგცდება პრემიაო...
მე არ ვიცი, ამცდება თუ არ ამცდება: ყოველ შემთხვევაში, ლეონიძემ უკვე დაბეჭდა „ლიტერატურულ საქართველოში“ - ელეგიური ლექსი: „მეც მიგრძნობია, მეც მითრთოლიაო“. თან „ლიტერატურული მატიანეც“ გამოსცა, რომელიც მის პოლიტიკურ სახეს - ბევრს არაფერს მატებს. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, ისეთი ხანაა, საქმე ხან ისე მოტრიალდება, ხან ასე: რომ არ ელი.
ნატროშვილმა უნდა მონახოს ადგილი: „ახალი სტალინური ეპოქის პოეზია ლეონიძის ეპოპეით იწყებაო“. რას ცმუკავს ეს ახალგაზრდა?
ამნაირად თავდება ეს 1940 წელი.
1941 წ., 2 იანვარი.
ლეო ქიაჩელს ჩვეულება აქვს: ჩაჯდება შუა ადგილას და გარს არტყია რამდენიმე კაცი. საუბრობს ისე, როგორც ბევრის მნახველი და ბევრის მცოდნე. დღესაც ასე:
- არა, გვადი ვერ მიიღებს პრემიას, - უარობს ლეო, - ვერასგზით ვერ მიიღებს..
- უსათუოდ მიიღებს, - ეუბნება ბელიაშვილი.
- საქმე ისაა, - განაგრძობს ლეო, - რომ იგი ჩვენ აგერ ახლა გავაგზავნეთ - 28 დეკემბერს. ვინ წაიკითხავს ახლა იქ რომანს..
- წაიკითხავენ, მოვალენი არიან.. - უპასუხებს ბელიაშვილი.
- ვეჭვობ, რომ წაიკითხონ. მაგრამ იქ დიდი სახელების მქონენი არიან. ჩვენ ვინ მოგვაქცევს ყურადღებას.
- უსათუოდ მოგვაქცევენ, - უპასუხებს ბელიაშვილი.
- არა, - ჭირვეულობს ლეო, - მე მგონია ასე მოხდება: ცეკა პირდაპირ მიუთითებს და პრემიასაც ის მიიღებს, ვისზედაც მიუთითებს.
- ოო. ეგ შეიძლება ასეც მოხდეს, - თანხმდება ბოლოს ბელიაშვილი.
- გარდა ამისა, - განაგრძობს ლეო, - თუ პრემიის განაწილების დროს ყურადღება მიაქციეს იმას: თანამედროვეა თუ არა ნაწარმოები - მაშინ შესაძლებელია გვადიმ მიიღოს პრემია.
- შესაძლებელი კი არა, აუცილებელია, - უპასუხებს ბელიაშვილი.
- თანამედროვე ნაწარმოები არავის წარდგენილი არა აქვს. თუმცა ამბობენ ვიღაცეებზე. გვადი კი თანამედროვე ნაწარმოებია.
- და პრემიასაც სწორედ ის მიიღებს, - ასკვნის ბელიაშვილი. იქვე იყო სიმონა წვერავა - დიდი „სუქინსინი“, მე ის ცალკე ოთახში მივიმწყვდიე. დავიწყე შორიდან. ვთქვი, რომ გვადი მიიღებს პრემიას. სიმონმა სთქვა, უსათუოდო.. - მაშ, - ვკითხე მე, - 28 დეკემბერს პრეზიდიუმმა გაგზავნა ახალი სია? - გაგზავნა, - იყო პასუხი. - უთუოდ ლეონიძეც არის იმ სიაში? - შევეკითხე.. - ლეონიძე და ჩიქოვანი! - იყო პასუხი.
ამგვარად: კიდევ გამოტყვრა ლეონიძე. და მიემატა ჩიქოვანი, რომელზედაც გაიოზი გუშინ ამბობდა: მის ლექსებს კრეტინიზმის ნიშნები თანა სდევსო.
ვერაფერი კარგი საქმეა - მთავრობა ასეთ გაწამაწიაშია - და საპრემიო ნაწარმოები ვერ მოუნახავს; ან მართლაც არ გაგვაჩნია, და ან არ უნდათ ფულის დახარჯვა.
9 იანვარი.
გუშინ რადიოთი გადმოუციათ, რომ პრემიები მიუღიათ: ლეო ქიაჩელს, მიშა ჭიაურელს, აკაკი ხორავას და ინჟ. ქურდიანს. ახლა ასეთი ლაპარაკია:
- ლეოს ეკუთვნის, კარგი კაცია, ჭიაურელი კი არაფერი საპრემიო კაცია (სახ.).
- ქურდიანს ასეთი საქმე ჩაუდენია: გამოფენის სახლის პროექტზე მუშაობდენ ორნი: ქურდიანი და ლეჟავა. როდესაც ც.კ.-ში [დასამტკიც.] წარსადგენად მიჰქონდათ ეს პროეკტი, ქურდიანს ლეჟავას გვარი წაუშლია პროექტზე - და წარუდგენია როგორც თავისი. ფოტოგრაფია კი დარჩენილა წარწერით: ინჟინრები: ქურდიანი, ლეჟავა. არქიტეკტორთა კავშირში უთქვამთ, ჩვენ ეს ამბავი ვიცით, მაგრამ მაინც უნდა წარვადგინოთ, ვინაიდან სხვა არავინ მოგვეპოებაო... პრემია აიღო ქურდიანმა.
- საზოგადოთ, პრემიები აფუჭებს საზოგადოებასო (გ. მ. შ.).
- შალვა დადიანს უთქვამს: უნდა წარვედგინეთო (სამაგიეროთო, დაუბარებიათ მოსკოვში, პიესა უნდა დასწერო მთავრობის დავალებით და ჩამოდიო).
- გამსახურდიას ეწყინებოდაო... ავტომობილის ყიდვას აპირებდაო.
- ლეონიძეს სცენარი - გიორგი სააკაძეზე - სტალინს წაუკითხავს და წაუწერიაო: [наивно] გულუბრყვილო და ბავშურიაო. ამის შემდეგ ლეონიძეს რა პრემიის იმედი უნდა ჰქონოდაო (გ. [მ.]).
- ავმა ძაღლმა არც თვითონ სჭამა და არც სხვას აჭამაო - (კალე ბ.). რას ჩაეჩხირა ამ საქმეში ლეონიძე - პოეზიიდან უფრო ცნობილი ვინმე რომ წარედგინათ, ხომ მიიღებდაო.
- ჩიქოვანს, მაგ საწყალს, ვინ მისცემდა. რას ეჩხირებოდაო.
საზოგადოთ ამბობენ:
- კარგია ასი ათასი მანეთი! ეეჰ, უმრავლესობა.....
1905 წლის რევოლიუციის ხალხური ლექსიკონი
პროლეტარიატი ღელავს - იტყვიან გურიაში - როდესაც ხალხი ვისმეს უცდის. „ჩქარა ღომი, თორემ პროლეტარიატი ღელავს“.
ბოიკოტი შეუყენეს - объявили бойкот.
„გაუმარჯოს ერთობას, ხელში მომცემ ხელთოფას“ - დაცინვითი ფრაზა.
კოჭლი კომიტეტი - შალვა ელიავას სახელწოდება.
ასისთავი - ათის თავი - სახელწოდება.
პოკლამაცია - პროკლამაცია.
ხონის პროლეტარიატი - დაცინვა, როდესაც ილ. ბახტაძემ დეპეშა გაუგზავნა ც.კ.-ს: „ხონის პროლეტარიატი მიიწევს ბრძოლისკენ“. იყო ხარხარი: „სადა ჰყავს ხონს პროლეტარიატი“-ო.
„ჩვენ ხარი მივსცეთ, ის ძროხას მოგვცემს“ - გადაკეთებულია მარსელიეზიდან: „ჩვენ მხარი მივსცეთ ჩვენს ჩაგრულ მოძმეთ“.
„ცოციალისტი“ - ამბობდენ ხალხში - სოციალისტებზე.
„მქადაგებელი“ - ამბობდენ პროპაგანდისტზე - (მაგ. დოლიძეზე) აქედან „ქადაგებაზე ვიყავი“.
მთავრობაძე - მთავრობა.
ნიკოიე - ნიკოლოოზ მეორე.
„ძირს ნიკოლოზ, მაღლა მუშა“ - ხალხური ლოზუნგი. „ძირს ნიკოლოზ, მაღლა მუშა“.
„ბაირაღი“ - წითელი დროშა, რომლებიც 1905 წ. სოფლებში ჩაუსვეს დიდი ადგილების მქონე მემამულეებს. ეს იყო პატარა დროშები, რომლის მსგავსსაც ეხლა პიონერები ატარებენ. ერთხელ დილით მემამულემ გაიღვიძა, წავიდა მიწის დასათვალიერებლად. მიწები ჯერ კიდევ დახნული არ იყვენ. და რა ნახა: მთელ სივრცეზე ყაყაჩოების მსგავსად გაშლილიყვენ წითელი ბაირაღები.
ყაზახრუსები - კაზაკები, რომლებიც სწვავდენ სოფლებს. მათით დიდ შიშში იყვენ ჩავარდნილნი.
იტირეთ... - „იტირეთ, ძმებო, იტირეთ, ბევრი არის სატირალი (ან: დრო დაგვიდგა სატირალი), ჩვენისთანას ბევრს ატირებს მანჯურია-პორტარტური“.
„მარქსი, ენგელსი, ლასალი“ - იყო ასეთ-ნაირი სიმღერა ხალხური.
1942. 1 სეკტ.
გეგმა ასეთია: აღნიშნულ იქნას 50 წელი, მიეცეს მას ისეთი ხასიათი, რანაირსაც არ ელიან: დიდი, დაუვიწყარი, გულწრფელი, და ამასთანავე - შემოსავლიანი:
1. საღამოები მწერალთა კავშირში და კლუბებში.
2. საღამოები საქართველოს დანარჩენ - ქალაქის ტიპის - ადგილებში.
3. საღამო სომხეთში (ვარლამ გერასიმოვიჩი, იგორ პოლოზოვი).
4. საღამო აზერბეიჯანში.
5. წიგნი სახელგამში.
6. წიგნი ფედერაციაში.
7. წიგნი „Заря Востока“-ში.
8. წიგნი „ტექნიკა და შრომა“-ში.
9. წიგნი სომხურად.
10. წიგნი თათრულად.
11. წიგნი ფრანგულად.
დაუბეჭდავი მასალები
1. სახალხო პოეტის გალაკტიონ ტაბიძის შეხვედრა ტფილისის მასწავლებლის სახლის ლიტერატურულ წრეების წევრებთან - 20 აპრილი, 1941 წელს (სტენოგრაფიული ანგარიში).
1. სიმონ წვერავა - შესავალი სიტყვა (1-3 გვ.).
2. სავლე აბულაძე - მოხსენება (4-18 გვ.).
3. სიმონ წვერავა - სიტყვა (18 გვ.).
4. დოც. გრ. ჯაფარიძე - სიტყვა (19 გვ.).
5. თემები (ჩამოწერილია - 23 თემა) (20 გვ.).
6. ილია სიხარულიძე - სიტყვა (21-22 გვ.).
7. ლ. თურქია - სიტყვა (23 გვ.).
8. შალვა ბაკიძე - ლექსი (24 გვ).
9. მ. ზანგურაშვილი - ლექსი (25 გვ.).
10. სავლე აბულაძე - თემების შესახებ (26 გვ.), ყდა №18.
* * *
ულევი, უანგარიშო
შიშის და ჟრჟოლის ამტანი,
შენს არე-მარეს, პარიჟო,
აშუქებს კაფე-შანტანი.
ანალიზი. 27. II. 40.
რაოდენობა - 300 кв., ფერი - ყვითელი. ხვედრითი წონა - 1026. ნალექი - хлопчатый. რეაკცია - кислая. ცილა, შაქარი, ნაღველის პიგმენტები - არ არის. Уробилин-ი - ясно выраженное. სისხლი - Реакция отрицательная. ინდიკანი В N ეპიტელიუმი. Плоский 0-2-36, ჩირქის ბურთულები - 2-51 <...> в спит. სისხლის წითელი ბურთ. /...0-3 в./ выщелоченное. Слизи нет. 27. II. 1940.
აკკრედიტივი.
[1000 - ო. ი-ს, 700 - კოსტიუ., 500 - ლ-ს., 1000 - სანატ., 500 - გზა.].
[3700 - 1500 = 2200. 3000. 1800].
[А что ясная].
გორი
ჩვენი ლიახვი, თხრობის
გადაქცეული ჟინად,
დიდი ბელადის ყრმობის
მხარეს აშვენებს. წინად
აქ ცეცხლში ბრძმედილ რკინად
იდგა ტოლი და სწორი:
ომი მიაჩნდათ ლხინად,
ასეთი იყო გორი.
გზებად - ველები მტრობის,
ციხის კედლები - ბინად,
ალყა მრავალი ხნობის,
დარტყმა მეხად და გრგვინვად;
ძვლებს, აქ მიმოყრილს ზვინად
ფრთებს აზომებდა ქორი.
ომი მიაჩნდა ლხინად,
ასეთი იყო გორი.
ალბათ, უყვარდა კობას
აქ დაფიქრება ხშირად:
სამშობლო მხარის, ძმობის
მცველებს სამარედ სძინავთ!
მტერთან გარედ და შინად
არა ერთი და ორი,
თავს დასტეხია გმინვა,
ასეთი იყო გორი.
კაცობრიობის ბრწყინვად
სჩანდა ვარსკვლავი შორი,
ყრმა გასცქეროდა: „სძინავთ“.
ასეთი იყო გორი.
ლ. დ.
*
შენიშვნებისთვის:
1. აქ მოთავსებული 40 ლექსი დაიჭერს 86 გვერდს.
[1. Товарищи по перу.]
*
1. ბიბლიოთეკები.
2. ფაკტები მავნებლობის.
3. „Здесь буду говорить я о гораздо более тонкой сети. Такие сети раскинуты и по другим местам, которые мы посетили. Их часто почти совсем не видно, они выкрашены под цвет местной почвы, приноровлены к законам страны. Здесь, в Дании, сеть можно разглядеть и невооруженным глазом. Мимикрия тут не нужна, - в этой демокр. стране, гражданин, многое может сделать и позволить“. Далее факты (За Руб., 25 сент., 1936 г.).
*
[41499 4/2 1.] 412.
Истечении срока хранения возвращаем перев. Тбил. четыре Грузия один. Четыре девять девять, дробь один. Четырнадцать <...> адресов. Окуджава Ольге Степановне, выдайте отправителю Табидзе Галакт. Вас. двести [руб.]. Ул. Жоресса четыре. Контролер Пугачев.
შტამპი: მიღებულია 15 ივლისს, მე მივიღე 18, 39 წ.
ფული 200 მ. კვ. 1959 - 15. VII. 39.
დაზღვ. წერილი. კვ. 422 - 2.VII. 39.
2? 8? 9?
*
საბ. წიგნში არის 3420.
1. ლექსები გაზ. გ. 2. ლექსები ახალ თბილისზე. 3. ლექსები „Сов. Грузия“. 4. მხატვრის განთავისუფ. ლინგ.
ცალკე ლექსები თბ. განათებაზე.
Залоговый билет (ლომბარდი) №04402. Костюм, пальто.
99.